Een bescheiden ode aan het epische ‘Spel zonder grenzen’

Vanavond is de laatste avond voor de Europese Verkiezingen, en het laatste debat dat op NPO1 gevoerd zal worden gaat niet over hoe de EU moet gaan regeren, maar of Nederland uit de EU moet stappen. Het is een beetje alsof Ajax voor de halve finale tegen Tottenham in de kleedkamer bespreekt of ze wel of niet van het veld moeten lopen. Je kunt het bestempelen als een walgelijke politieke meesterzet van Rutte en Baudet, maar het past in de trend van euroscepsis, van nationalisme, van opgetrokken neuzen waar een beetje stoom uit komt als je tijdens een kringverjaardag het woord ‘Brussel’ laat vallen.

De Europese Unie kampt met een imagoprobleem van zakkenvullende bemoeials en Timmermansiaanse ijdeltuiten. Zelfs het geloof in een gemeenschap is de afgelopen jaren op behoorlijk losse schroeven komen te staan. Door het denderende gebrul van Nigel Farage en andere nationalisten vergaten mensen langzaam dat we weliswaar allemaal zeer verschillende landen zijn, maar ook allemaal gedeelde problemen hebben, zoals volkshuisvesting, salarisverschillen en duurzaamheid, die je in elkaars nabijheid moet zien op te lossen.

Dat we in Europa überhaupt gedeelde doelen nastreven en onderweg dezelfde hobbels tegenkomen, realiseerden we ons eigenlijk alleen écht goed in 1997 en 1998. Toen werd de televisieshow Spel Zonder Grenzen uitgezonden, en zag heel Nederland, maar ook heel Portugal én heel Hongarije én iedereen in Europa, op tv hoe al die landen het tegen elkaar opnamen in een enorm sumoworstelaar-pak, waarin ze zo snel mogelijk een helling op moesten klimmen terwijl de andere teams ze eraf probeerden te gooien met grote gekleurde ballen.

Er zijn dertig seizoenen van Spel Zonder Grenzen (Jeux Sans Frontières) geweest, waarvan Nederland er aan tien meedeed: in 1997 en 1998, en ver daarvoor tussen 1970 en 1977. Een seizoen bestond uit meerdere afleveringen die uiteindelijk tot een finale leidden, en elke aflevering deed er per land een ander team mee, zoals team Vlieland en team Zandvoort (deze twee afleveringen staan nog in z’n geheel op YouTube). De edities in de jaren negentig werden van commentaar voorzien door Jack van Gelder, het laatste jaar bijgestaan door Ron Boszhard die op zeer uitbundige wijze de boots-on-the-ground-verslaggeving deed.

In elke aflevering was er een reeks spellen bestaande uit ballen, water, uitvergrote objecten van schuimrubber, evenwichtsbalken, ronddraaiende plateaus, hellingen – en dit allemaal in een enorm groot decor van schuimrubber en karton. De deelnemers moesten zich voor elk spel in een enorm groot verkleedpak hijsen, zodat ze eruitzagen als kippen, ridders of ballerina’s. Mijn favoriete spel was verreweg die waarbij deelnemers verkleed als pizzabakker over een relinkje moesten rennen terwijl concurrerende deelnemers verkleed als kippen en varkens zich van een helling lieten glijden om de pizzabakkers van het randje af te werpen.

Volgens sommige verhalen komt het idee van een Europese Spel Zonder Grenzen van de toenmalige Franse president Charles de Gaulle, die meer verbondenheid wilde creëren tussen Duitsland en Frankrijk. Een ontmoeting tussen de Duitse en de Franse jeugd tijdens een reeks geinige spellen, zo zou hij hebben gezegd, zou uiteindelijk leiden tot een beter wederzijds begrip van elkaars land. Als het verhaal waar is heeft Ron Boszhard dus feitelijk gezien de kroon op zijn carrière te danken aan Charles de Gaulle en ben ik weer eens misselijk van hoe sick de geschiedenis kan lopen. Sowieso een hele dikke s/o naar Ron Boszhard!

Natuurlijk was het hele concept ogenschijnlijk lollig en ludiek ingestoken, maar het fanatisme was desondanks real. De coach van team Vlieland vertelt Ron Boszhard aan het begin van die uitzending dat ze een half jaar hebben getraind, er is een leger aan scheidsrechters aanwezig omdat er bij de vleet vals wordt gespeeld, en de blikken van de deelnemers zitten ergens tussen verbeten en moordzuchtig in.

En dan was er nog dat zieke, epische eindlied: Conquest of Paradise van Vangelis. Een lied dat niet zou misstaan als soundtrack wanneer alle Europeanen tezamen zojuist Moeder Aarde van de Apocalyps hebben gered door feilloos samen te werken, en nu met vaandels in de hand richting een nieuw, glorieus tijdperk marcheren. Maar ook onder beelden van een Sloveen in een clownspak die druipend over een balkje klimt leidt het tot hevige kippenvel.

In 2007 werd aangekondigd dat er een nieuwe reeks Spel Zonder Grenzen zou worden opgenomen, maar zover kwam het helaas nooit vanwege het kostenplaatje, waarna het programma een stille dood is gestorven. Dat is eeuwig zonde. Als de Europese Unie ergens behoefte aan heeft dan is het wel aan een medicijn tegen het afbrokkelende geloof in eenheid, en als Spel Zonder Grenzen daar ook maar 1 procent aan zou bijdragen, zouden er van de bijna 427 miljoen stemgerechtigde Europeanen toch weer een flink aantal mensen meer gaan stemmen. Dat gezegd hebbende: ga stemmen morgen. We kunnen veel problemen alleen oplossen door samen te werken, want we verschillen veel minder van elkaar dan we misschien willen toegeven. Uiteindelijk zijn we allemaal een Sloveen in een clownspak die druipend over een balkje klimt.