Cavia’s sterven als ze hun eigen stront niet eten

Ook Moeder Natuur begaat weleens een fuck-up. Terwijl technologie met argusogen bekeken wordt, krijgt de natuur vaak het voordeel van de twijfel. Onterecht, vinden wij, dus presenteren we in deze reeks natuurlijke creaties die als techbedrijf hun start-upfase niet zouden overleven. Als eerste: de cavia en zijn bescheten spijsverteringsstelsel.

"Hé smeris, eet stront!" Geen slimme zet om dat naar een agent te roepen, maar je hebt feitelijk niets misleidends gezegd als je het tegen deze kleine dienaar van de wet hebt:

Voor dit harige verkeersagentje uit Nieuw-Zeeland (niet te verwarren met onze eigen caviapolitie) is poep eten niet enkel een dagelijkse bezigheid, maar ook van levensbelang.

Cavia's slagen er namelijk niet in om hun eten in één keer te verteren. Waarom niet? Ik vraag het via de telefoon aan Danielle Nelis, dierenarts bij Dierenkliniek De Waterpoort in het Friese Sneek. Ze heeft een grote interesse in knaagdieren. "Cavia's zijn herbivoren. Ze eten vooral gras, en dat is heel erg stug, vezelrijk materiaal. Dieren moeten erg hun best doen om dat te kunnen verteren," aldus Danielle.

Lekker boeiend, hoor ik je denken: koeien herkauwen hun voedsel toch ook gewoon, zonder het eerst uit te moeten poepen? Dat klopt, maar die hebben dan ook vier magen. Dat cavia's dat niet kunnen, komt doordat zij een ander soort planteneters zijn. Er zijn twee soorten herbivoren: aan de ene kant heb je de voordarmverteerders, zoals de koe, die verschillende magen hebben. Aan de andere kant zitten de achterdarmverteerders, zoals de cavia. Zij hebben, net als wij mensen, maar één maag. Een vreemde beslissing van de natuur, als je bedenkt hoe grassig hun dieet is.

Het verteerproces dat bij koeien in die extra voormaag plaatsvindt, heeft de cavia verplaatst naar zijn blindedarm. Nog niet verteerde voedingsstoffen belanden daar door spierspasmen in de dikke darm. Waar de blindedarm bij ons tot een onnozel aanhangseltje is verworden, heeft de cavia het in zijn evolutie doen uitgroeien tot een heel goed ontwikkeld orgaan.

In de blindedarm maken bacteriën een aantal extra vitamines en vetzuren aan die de cavia nodig heeft. Spijtig genoeg kan het Zuid-Amerikaanse diertje die stoffen niet verteren in zijn blindedarm. Dus besloot de natuur dat deze knager die voedingsstoffen eerst moest uitpoepen als "blindedarmkeutels", zachte bolletjes die cavia's rechtstreeks uit hun anus opeten. Voor het menselijk oog zijn ze niet te onderscheiden van gewone cavia-uitwerpselen.

Is het niet gevaarlijk om je eigen uitwerpselen te verorberen? Mij lijkt dat niet ideaal. Voor de zekerheid vraag ik het aan Ilse Moeremans, assistente in de Kliniek Bijzondere Diersoorten van de Universiteit van Gent. "Nee, dat is een misvatting, het is niet gevaarlijk. Voedsel is nooit steriel: alles zit onder de bacteriën. En het maagzuur van de cavia's breekt de bacteriën af die daar niet horen te zijn, om ze zo onschadelijk te maken." Onze Zuid-Amerikaanse knaagvrienden hoeven zich dus geen zorgen te maken wanneer ze een bekakt hapje nemen.

Het is wel alarmfase rood voor een cavia als zijn keutels van hem worden afgepakt. De BBC schrijft dat ze daaraan dood kunnen gaan, en verwijst naar een onderzoek uit 1971 waarin wetenschappers cavia's een soort korset hadden aangedaan. Zo werden de onderzoekers tot snode keuteldieven van nietsvermoedende dieren — alles voor de wetenschap. Met als gevolg dat de cavia's geen keutels meer konden eten. Na tien dagen op een keutelvrij dieet overleden ze, onder andere door een gebrek aan vitamines.

Heftig, dacht ik, cavia's sterven als ze hun keutels niet eten? Niet in de natuur, legt Moeremans uit. Als ze geconstipeerd zijn, stoppen cavia's namelijk helemaal met eten, uit pijn en ongemak. "Cavia's hebben een heel gevoelig maag-darmstelsel. Ze zullen niet sterven door een gebrek aan voedingsstoffen uit hun keutels, maar al vroeger, door wat er met hun darmen gebeurt. Als een cavia niet meer eet, worden zijn darmen overwoekerd door bacteriën die daar niet horen te zijn. Dat doet de eetlust van de dieren verder afnemen, tot ze uiteindelijk overlijden aan een soort bloedvergiftiging," zegt Moeremans. Een cavia die niet eet, houdt het niet langer dan een week vol.

Conclusie: een cavia zou in theorie kunnen sterven omdat hij zijn eigen stront niet meer kan eten, maar in werkelijkheid krijgt hij daar de kans niet toe, omdat een bloedvergiftiging hem sneller de das om doet. Arme stakkers.