Deze boeddhistische robot gaat in Japan begrafenissen verzorgen

Het Japanse bedrijf Nissei Eco kwam deze maand met een robotische begrafenis-assistent. En dan heb ik het niet over de zoveelste begrafenisondernemer met een plechtig meelevend gezicht, die je condoleert en een willekeurig praatje houdt over hoe onze geliefden ons nooit verlaten, nee, een daadwerkelijke robot die aanwezig is bij uitvaartplechtigheden in Japan.

De robot is specifiek ontworpen voor boeddhistische begrafenisceremonies. In Japan heeft namelijk meer dan 90 procent van de uitvaarten in Japan een boeddhistisch tintje. Het ding heet Pepper, draagt het gewaad van een boeddhistische monnik en reciteert soetra's uit de vier grootste stromingen van het Japanse boeddhisme.

Hartstikke leuk, maar waarom heeft Japan zo'n robot op hun begrafenissen nodig? Bovendien, wie zou dat willen? Een boeddhistische Elon Musk, wellicht? Uitvaarten hebben naar mijn idee toch al vaak iets onpersoonlijks, dus waarom zou je dan ook nog eens daadwerkelijk een robot bij zo'n ceremonie gebruiken?

Kort door de bocht: tijd en geld. Iets minder kort door de bocht: een beetje uitvaart kost je in Japan omgerekend ongeveer tussen de € 15.000 en € 23.000 (ter vergelijking, voor een doorsnee begrafenis in Nederland ben je begint ongeveer bij € 3500). Veel van dat geld gaat naar het inhuren van mensen die iets op de uitvaart komen doen, zoals een priester die gebeden reciteert. Als bij iedere ceremonie ongeveer dezelfde gebeden voorbij komen, kun je dat vrij makkelijk automatiseren, zal de gedachte zijn geweest. Er is nog een voordeel: als iemand er niet bij kan zijn, kan de gebedsrobot de hele ceremonie livestreamen.

Japan heeft daarnaast te kampen met een enorme vergrijzing en dat betekent dat het aantal begrafenissen flink aan het stijgen is. Een robotische priester die tijdens ceremonies assisteert is een gouden vondst voor Big Funeral. Nooit overwerkt, klaagt nooit over het lange staan, en krijgt nooit een schorre stem van het constant reciteren van boeddhistische gebeden.

Toch zou zoiets waarschijnlijk niet aan mij besteed zijn als ik boeddhist zou zijn. Een uitvaart is de laatste gelegenheid om stil te staan bij iemands leven en menselijkheid. Daar een robot een centrale rol in geven, zou mij te ver gaan. Aan de andere kant zijn uitvaarten een oud sociaal construct dat door de jaren heen weinig lijkt te veranderen. Waarom zouden we het met andere woorden niet een keer anders doen, als je daarmee op praktisch gebied veel gedoe kunt besparen?

Zou iemand die wel praktiserend boeddhist is daar hetzelfde over denken? Ik bel met Hideki Iwami, de voorzitter van SGI Nederland. De SGI, kort voor Soka Gakkai International, is een wereldwijde beweging voor aanhangers van het Nichiren-boeddhisme, een boeddhistische stroming die in Japan erg groot is. Het nieuws dat deze robot bestaat lijkt Iwami te overvallen. "We zijn een moderne school, maar dit is wel echt een shock. In een begrafenisceremonie zit een enorme menselijke factor. Het lijkt mij niet echt helemaal top als een robot de leiding gaat nemen."

Ik leg uit dat de robot vooral een ondersteunende rol speelt, de ceremonie wordt nog door een menselijke priester geleid. Toch heeft Iwami zijn bedenkingen. "Echt commercieel gezien is het mogelijk, maar bij zo'n ceremonie zitten veel mensen met emoties die iemand een laatste eer willen bewijzen. Op dat vlak wordt het met een robot een beetje te zakelijk. Op dit moment wordt dat niet echt gewaardeerd."

Toch heeft Iwami ook wel begrip voor de robot. "Alles is in beweging, dat is ook een boeddhistisch idee, en dit is dus ook iets dat verandert. De band met de tempel wordt minder. Als je een tekort aan priesters hebt, kan ik het me ergens voorstellen, en je hebt ook jeugdige mensen [in Japan] die geen priesters meer willen worden," voegt Iwami toe. "Voor die soetra's is het wel handig."

Ik ben dus niet de enige die een uitvaart met een robot onpersoonlijk vindt. Maar vanuit een praktisch oogpunt is het nog wel te begrijpen. Als je maandelijks tientallen begrafenissen hebt in een sterk vergrijzend land, zul je misschien niet eens genoeg menselijke priesters hebben om alle begrafenisceremonies te kunnen leiden. In zulke gevallen biedt deze robot wel uitkomst.

Voorlopig is een boeddhistische begrafenis robot in Nederland nog niet aan de orde, ook niet bij de Nederlandse aanhangers van het Nichiren-boeddhisme. "Wij hebben nog een groei van ongeveer tien procent per jaar," laat Iwami weten. Voorlopig zullen ze dus geen tekort aan priesters hebben. "Ik ben best wel voor verandering, maar het is een beetje raar als een ceremonie niet door mensen wordt geleid."