We zitten 100% zeker middenin een periode van massale uitsterving

De wereld is massaal aan het uitsterven. Dat is de conclusie van een paper dat werd gepubliceerd in Science Advances. Het is overigens niet de eerste keer dat onderzoekers tot deze conclusie zijn gekomen, maar het is nu onderzocht met zo'n strikte criteria dat het bijna niet te weerleggen is. Wetenschappers van de National Autonomous University of Mexico, Stanford, Berkeley, Princeton en de University of Florida hebben aangetoond dat soorten 50 keer sneller zijn uitgestorven in de afgelopen 115 jaar dan gebruikelijk is.

Gerardo Ceballos, hoofdauteur van het stuk en ecologisch onderzoeker aan de National Autonomous University of Mexico vertelt me over de telefoon dat "Als we niks doen, zal onze wereld in de komende 50 jaar compleet veranderen. Het wordt een wereld zoals de mensheid hem nooit heeft gekend."

Ceballos en zijn collega's ontdekten dat gewervelde soorten de afgelopen 500 jaar met een alarmerende snelheid aan het verdwijnen zijn. Dat is ongeveer vanaf het moment dat mensen een impact begonnen te hebben op de natuur. Sinds 1500 zijn er minstens 338 gewervelde soorten uitgestorven. De wetenschappers waarschuwen dat de biodiversiteit van onze planeet ernstig en onherstelbaar kan worden verstoord, als dit door blijft gaan. En we praten dan niet over eeuwen, maar binnen drie generaties.

Er zijn vijf van deze periodes van massa-extinctie geweest in de geschiedenis van de aarde. De meest recentelijke, de Krijt-Tertiair massa-extinctie, zorgde zo'n 66 miljoen jaar geleden voor het verdwijnen van de dinosauriërs.

Onderzoekers proberen al jaren aan te tonen of er nou een zesde massa-extinctie bezig is. Critici zeggen namelijk dat wetenschappers de huidige snelheid van uitsterven overschatten en dat ze de historische snelheid juist onderschatten. Daarom wilden Ceballos en zijn collega's een methode toepassen waarbij ze alleen heel conservatieve schattingen maakten.

Uitsterven is een natuurlijk deel van de evolutie. Nieuwe soorten ontstaan, anderen gaan dood. Dat is altijd zo geweest en zal ook blijven gebeuren, zolang er leven op aarde is. De normale mate van uitsterven - ook wel de achtergrondextinctie genoemd - is normaal gesproken echter behoorlijk laag. De meeste onderzoeken schatten deze waarde tussen de 0.1 en 1 per 10.000 soorten per 100 jaar (een maat die ook wel E/MSY wordt genoemd). Met andere woorden: per 10.000 soorten op Aarde zal er maximaal een per 100 jaar verdwijnen.

De vorige studies kregen kritiek op deze aanname, dus besloten Ceballos en zijn collega's het anders aan te pakken. Ze maakten een nieuwe schatting aan de hand van gegevens van gewervelde fossielen en vonden een nieuwe ratio van 1.8 soorten die uitsterven per 10.000 per jaar (1.8 E/MSY). Volgens de studie waren er niet genoeg data om ook een dergelijke schatting te maken voor ongewervelden.

Daarna verzamelde de onderzoeksgroep alle data over gewervelde soorten die uitgestorven zijn of waarvan dat gedacht wordt volgens de International Union of Conservation of Nature tussen 1500 en nu. Toen de onderzoekers de achtergrondextinctie naast de daadwerkelijke sterftecijfers legden was het verschil gigantisch. Sinds 1900 zouden ongeveer 9 soorten moeten zijn verdwenen, rekening houdend met een ratio van 2 E/MSY. In werkelijkheid zijn er 477 gewervelde soorten verdwenen. Zelfs als de onderzoekers alleen de absoluut bevestigde soorten meenamen (198 soorten) was het sterftecijfer 22 keer groter dat de achtergrond extinctie.

"Als we nou een extinctie ratio van 2.2 of 2.3 E/MSY hadden gevonden zou het geen massa-extinctie zijn geweest. Dan zou het gewoon iets hoger zijn dan normaal", zegt Ceballos. "Maar wat we vinden is echt vele malen groter. Daarom zijn we er zo zeker van dat er een massa-extinctie aan de gang is."

De studie laat verder zien dat door de timing van de massa-extinctie het bijna zeker is dat dit door mensen is veroorzaakt: vanaf het moment dat de menselijke cultuur zich is gaan ontwikkelen zien we de cijfers stijgen.

Maar waarom zouden we ons zorgen maken? We hebben geen Dodo's meer en ook geen Yemen gazelles. Nou en? Maar Ceballos legt uit de de diversiteit de buffer is van de natuur. Des te diverser de soorten om ons heen, des te gezonder we zijn.

Hij wijst op een voorval in Panama een aantal jaren geleden, tijdens de uitbraak van het hantavirus: een virus dat wordt gedragen door knaagdieren en overgebracht kan worden op mensen. In beschermde natuurgebieden, waar een grote biodiversiteit was, verliep de verspreiding van het virus erg traag. Omdat er maar een paar soorten vatbaar waren kon de ziekte niet zo snel om zich heen grijpen. Maar in gebieden die zwaar waren getroffen door ontbossing en waar nog maar een handjevol soorten knaagdieren over waren gebleven, werden veel meer incidenten van het virus gemeld.

"Één soort verliezen, zoals een muis of een eekhoorn, heeft geen gigantische impact," legt Ceballos uit. "Maar we verliezen er nu zo veel dat het ecosysteem dreigt in te storten."

Maar het is nog niet te laat voor mensen om onze fouten goed te maken en te voorkomen dat andere soorten om ons heen verdwijnen zegt Ceballos. Als we onze pogingen om de natuur te behouden verdubbelen en de soorten om ons heen weer de ruimte geven - door klimaatverandering tegen te gaan en te zorgen dat het verliezen van hun habitat ophoudt - kunnen we de massa-extinctie stoppen.

"We kunnen ook niks doen, maar dan wel op eigen risico," zegt hij. Er zijn vaker massa-extincties geweest, die meer dan 90 procent van het leven op aarde verwoestten, en toch ging het leven door.

"We weten zeker dat het leven door zal gaan," zegt Ceballos. "Waar het hier om gaat is of de mensheid het kan overleven."