Enkele zeer fantastische fotoboeken die als de sodemieter uitgegeven moeten worden

Deze week in mijn tweewekelijkse rubriek over kunst, wil ik het graag even hebben over onuitgegeven fotoboeken die zeer fantastisch zijn en derhalve als de wiedeweerga uitgegeven moeten worden. Daar gaan we!

Elk jaar organiseert Unseen de Unseen Dummy Award: een tentoonstelling vol met nog niet uitgebrachte fotoboeken. Een jury van belangrijke bobo's uit de fotowereld kiest één winnaar, wiens boek vervolgens ook echt in de winkels mag komen te liggen. Het is een feest om door deze boeken te bladeren – alsof je plots toegang hebt tot een schatkamer vol geheime spannende projecten waar nog niemand weet van heeft. Ook is het wonderbaarlijk om te zien dat zoveel fotografen een soort DIY-/punkattitude hebben, zo van: 'boeie of ik een uitgever heb of niet, ik maak gewoon precies, tot in de kleinste details, het fotoboek van m'n dromen!'

Dit is mijn persoonlijke top 5 van de achtentwintig dummies die zullen worden tentoongesteld en waarvan ik vind dat ze zo snel mogelijk als boeken in de winkel moeten komen te liggen, zodat ik ze allemaal kan kopen. Uitgevers van de wereld: hup, hup, aan de slag hiermee!

1: Chinese boeren die hun eigen vliegtuigen bouwen

Dit boek begint met een verhaaltje over een man die na een dag op het veld gewerkt te hebben uitgeput neerploft onder een boom. Terwijl hij zit bij te komen ziet hij een vogel. Ze hebben een moment intens oogcontact en vervolgens vliegt de vogel opeens de lucht in. Dat maakt de man verschrikkelijk jaloers: waarom kan die vogel vrij rond fladderen en is hij door de zwaartekracht voor eeuwig vastgeketend aan de aardbodem?

Een herkenbaar gevoel voor zo'n beetje elk mens op aarde. Oké, het is nu misschien mogelijk om je voor niet al te veel geld in een bomvol Transavia-vliegtuig te proppen, waar je ook nog voor 3,50 een bakje Unox Good Noodles met kipsmaak kan kopen, maar dat is toch net niet helemaal dat ultieme vrijheidsgevoel. Veel Chinese boeren denken er in ieder geval ook zo over, en besluiten naast hun werk hun eigen vliegtuigen te bouwen. En dat ziet er, zoals je in dit boek kunt zien, zo ongelofelijk cute uit dat je voortaan in plaats van naar niezende panda's enkel nog hier naar wil kijken.

Xiaoxiao Xu – Aeronautics in the Backyard

2: Wat beveiligingscamera's abnormaal gedrag vinden

Waar de Chinese fotograaf Xiaoxiao al een gevestigde naam is (ze had tentoonstellingen over de hele wereld, heeft meerdere boeken op haar naam staan en de kans is groot dat dit boek er sowieso wel komt), is iemand als Esther Hovers nog piepjong en net afgestudeerd aan de Den Haagse KABK. Haar werk is er niet minder goed door.

Over de hele wereld hangen steeds meer beveiligingscamera's op straat. En waar vroeger nog de hele tijd mannetjes naar schermen zaten te kijken of er iets 'raars' gebeurde, wordt dat nu steeds meer overgenomen door 'intelligente' camera's. Zij kunnen zelf herkennen wat normaal en niet-normaal gedrag is, maar wat is dat eigenlijk? Is het normaal om heel lang stil te staan midden op de stoep? Is huppelen normaal? En hoe vaak moet je op een dag door dezelfde straat lopen voordat dit gezien wordt als abnormaal? Dit soort vragen onderzoekt Esther in haar boek.

Esther Hovers – False Positives

3: Het fotoboek waarvan je zin krijgt om alles om je heen enkel nog te gebruiken om mee te knutselen

Ook binnen de fotografie bestaat er kunst waar je vast allemaal hele zinnige, wijze dingen over kunt zeggen, maar die uiteindelijk vooral heel gaaf is (mag ik dat woord nog gebruiken, of val ik nu wel heel erg door de mand als dertiger?) omdat je er het gevoel van krijgt dat de hele wereld één groot knutselparadijs is – of in ieder geval zou kunnen zijn. Kunst waarvan je gaat denken: waarom beschilder ik nooit stenen in psychedelische patronen om ze vervolgens te fotograferen? Waarom maak ik nooit ingenieuze bouwwerken van vrolijk gekleurde touwtjes? Waarom plak ik nooit in het wilde weg dotten klei op klassieke Romeinse sculpturen?

Nico Krijno – New Gestures, Fabricated to be Photographed

4: De jonge fotograaf die vrienden werd met een man die zijn vrouw vermoordde

Ook net afgestudeerd, maar dan aan de HKU, is Laura Cnossen. Zij maakte een boek over de schrijver Richard Klinkhamer, die vooral bekend werd omdat hij zijn vrouw vermoordde. Met een koevoet om precies te zijn. Vervolgens goot hij cement over haar heen in de hoop nooit gepakt te worden.

Nog shockerender dan deze moord was dat hij er vervolgens veel lol in leek te hebben om voor het motief allerlei vreemde theorieën de wereld in te helpen, en hier vervolgens een boek over te schrijven. Laura werd vrienden met deze man die door velen als het ultieme kwaad wordt gezien. Het fijne is dat ze niet in de val loopt van 'jonge fotograaf laat zien dat eng gek persoon eigenlijk helemaal niet zo gek is', maar dat ze een mooie balans vindt tussen het laten zien van zijn menselijkheid, en het tonen van zijn freaky kanten – kijk bijvoorbeeld die huiskamer! Daar is ze gewoon echt in levende lijve geweest. Het is een wonder dat ze niet elke nacht badend in het zweet wakker wordt van de nachtmerries. Trouwens, misschien doet ze dat ook wel.

Laura Cnossen – de straat weet het wel

5: Hoe blanken tijdens de apartheid de wereld zagen

Sinds de Europeanen voet op het Afrikaanse continent zetten, begonnen ze met de geschiedschrijving van dit werelddeel, maar natuurlijk wel vanuit hun eigen perspectief. Omdat de blanken zichzelf zagen als de bazen van de wereld, werd deze geschiedschrijving al snel en nog steeds als de officiële gezien.

In Zuid-Afrika grepen de blanken na een 'white only'-verkiezing de macht en werd de apartheid ingevoerd. Blanken kregen oneindig veel privileges en niet-blanken werden massaal tot tweederangsburger verklaard. Om zo'n systeem in te voeren moet je er met z'n allen wel heel erg van overtuigd zijn dat blanke mensen echt beter zijn. Wat voor bewijs zagen zij daarvoor, in het dagelijks leven? Hoe zagen zij hun wereld?

Om daarachter te komen struinde de Zuid-Afrikaanse Graeme Williams jarenlang rommelmarktjes af, op zoek naar kiekjes die tijdens de apartheid door blanken zijn geschoten.

Het enige wat ik niet snap is dat hij vervolgens zelf aan de slag ging met deze foto's: soms verknipte hij ze tot collages en andere keren tekende hij er overheen. Met het inkleuren van de foto's en daarmee de geschiedenis, ga je gelijk nadenken over de huidskleur van Graeme zelf. Want het zou heel logisch zijn dat een gekleurd iemand dit boek heeft gemaakt en denkt: haaaa, nu is het mijn beurt om jullie geschiedenis naar mijn hand te zetten! Gevolgd door een bulderend satanisch gelach.

Maar na enig Google-werk kwam ik erachter dat hij blank is. En nu weet ik niet of het racistisch is om vanwege zijn huidskleur het boek minder goed te vinden. Of is het juist racistisch om het boek nog steeds goed te vinden nu het opnieuw een blanke is die de geschiedenis herschrijft? In ieder geval veel belangrijke vragen om over na te denken!

Graeme Williams – The Europeans

Al deze boeken zijn te zien tijdens Unseen bij de Unseen Book Market op het Westergasterrein in Amsterdam:

- zaterdag 19 september van 11:00 tot 20:00

- zondag 20 september van 11:00 tot 17:00

De uitreiking van de Unseen Dummy Award vindt plaats op vrijdag 18 september van 19.45 tot 20.45 in de Unseen Living Room.