De haaienfan die een ‘sharksploitation’-filmfestival oprichtte

Fabien Delage heeft een groot deel van zijn leven aan haaien gewijd. Maar in plaats van naar de bodem van de oceaan te duiken om hun paringsrituelen of eetpatronen in levenden lijve te zien, organiseerde hij een festival dat volledig in het teken stond van haaienfilms. Op Paris Shark Fest, dat afgelopen maand plaatsvond, werden de beste bioscoop- en tv-films uit het haaiengenre vertoond, plus een paar haaiendocumentaires.

Dit specifieke subgenre van exploitatiefilms, die inspelen op een nichepubliek of bepaalde trends na-apen, werd voor het eerst populair met de film Jaws en is sindsdien tot de verbeelding van een bepaald publiek blijven spreken. We spraken met Delage over zijn passie en vroegen hem waarom haaienfilm nog steeds zo’n ongelooflijke aantrekkingskracht hebben.

VICE: Hé Fabien, hoe worden mensen fan van dit genre?
Fabien Delage: Door naar Jaws te kijken. Dat is echt een overgangsritueel, een soort van doop. Voordat je jezelf een liefhebber van sharksploitation mag noemen, moet je ‘m minstens tien keer hebben gezien, vind ik.

Vertel eens iets over de eerste keer dat jij Jaws zag.
Ik was acht jaar oud en bij mijn oppas thuis. Ik was al gek op haaien, maar had nog nooit een horrorfilm gezien. Ik was voor de tv met mijn speelgoedautootjes aan het spelen, terwijl mijn oppas samen met haar man naar de film aan het kijken was. Ik ving slechts een paar fragmenten op, maar sommige scènes waren echt angstaanjagend, dus ik heb er later nog veel aan gedacht.

Ik was zowel doodsbang als gefascineerd – net als iedereen die Jaws voor de eerste keer ziet. Daarna heb ik ‘m helemaal op videoband gekeken. Je wordt niet direct een haaienfan – sterker nog, in het begin krijg je vooral nachtmerries – maar de ervaring blijft je wel bij.

Waarom is de haai zo’n goede filmschurk?
Haaien belichamen onze angst voor het onbekende en voor dieptes. De oceaan is een wereld die niet aan de mens toebehoort. Het is een vijandige omgeving: je kunt de bodem niet zien, je kunt niet op je voeten staan en voordat je het weet denk je aan alle wezens die je plotseling zouden kunnen grijpen. Steven Spielberg speelde in op die angsten en creëerde een zeemonster, een bioscoopmonster. 

Welke haaienfilm heb je daarna gekeken?
Aan het begin van de jaren negentig waren de enige nieuwe haaienfilms die in de bioscoop draaiden Italiaanse sharkploitationfilms, die niet erg toegankelijk waren voor de doorsnee-bioscoopbezoeker. [In de jaren tachtig verschenen er zeer veel B-horrorfilms in Italië, waaronder veel haaienfilms, maar die werden niet op grote schaal in het buitenland gedistribueerd.]

Daarom ging ik de vervolgfilms van Jaws op videoband kijken. Jaws 2 uit 1978 is overigens het allerbeste vervolg ooit. De studio heeft daar veel geld aan verdiend: hij kostte slechts 26 miljoen om te maken, wat-ie zo’n tien keer terugverdiende. Daarna hebben ze nog wat kitscherige vervolgen gemaakt: Jaws 3-D uit 1983 en Jaws: The Revenge uit 1987. Het is natuurlijk een kwestie van smaak, maar ik vind die nog steeds leuk. Ik beschouw ze gewoon als puur vermaak. En vergeet niet dat ze de weg hebben vrijgemaakt voor veel andere films.

Welke rol spelen haaienfilms in het B-filmuniversum?
Het is een van de belangrijkste subgenres. Ik houd meer van haaienfilms dan van slasherfilms, die ik nogal repetitief vind. Natuurlijk keren er in haaienfilms ook steeds bepaalde dingen terug – het “moeten we het strand nou wel of niet sluiten?”-moment bijvoorbeeld – maar het is een genre dat nooit verveelt. Deep Blue Sea uit 1999 wees dat nog eens uit.

Die film was echt een springplank voor de sharksploitationfilms zoals we die tegenwoordig kennen: het was de eerste film waarin CGI-haaien met mechanische haaien gecombineerd werden. Sharknado uit 2013 en Sharktopus uit 2010 zorgden ervoor dat het publiek niet alleen kon genieten van het vermakelijke aspect van haaienfilms, maar ook van het thriller-achtige. Je zet je hersenen uit, pakt een biertje en wat popcorn en geniet gewoon.

Houd je meer van GCI-haaien of mechanische haaienmodellen?
Beide. In Ghost Shark uit 2013, een trashy film, combineerden ze mechanische haaien met een green screen. Ik houd echt van zulke films.

The Shallows uit 2016 deed dat ook goed, maar het idee dat een haai als een maniak op zijn prooi zou jagen is niet heel realistisch. Maar technisch gezien waren de CGI-effecten een van de beste die ik ooit heb gezien. Ik heb ook genoten van 47 Meters Down, waar een waanzinnige aanvalsscène in zit, en het vervolg 47 Meters Down: Unchained. Er is echt voor elk wat wils.

Waarom heb je ook documentaires op je festival laten zien?
Ik wilde niet alleen slechte B-films laten zien, maar haaien ook eren. De documentaires gaan over belangrijke onderwerpen: ze stellen de haaienslachtingen door overheden van over de hele wereld aan de kaak en proberen oplossingen te vinden om de diersoort zoveel mogelijk uit handen van mensen te houden. Ik heb zelf ook met haaien gedoken en ben op mijn eigen manier een activist. Haaienfilms kunnen ervoor zorgen dat mensen zich in haaien gaan verdiepen en erachter komen hoe we ze kunnen beschermen.

Denk je dat mensen zich nu meer bewust zijn van deze kwesties?
Ik denk dat sommige mensen openstaan voor de boodschap van ngo’s als Sea Shepherd of Sharks Mission France, die ook bij het festival aanwezig waren. Mensen weten dat haaien niet zo gevaarlijk zijn als ze worden afgeschilderd – je hebt meer kans om dood te gaan aan een bijensteek of muggenbeet. Het doel van mijn festival was om de mythes over haaien te ontkrachten en deze onderwerpen onder de aandacht te brengen.

Ga je ooit ook je eigen haaienfilm regisseren?
Ik heb ooit een pilot opgenomen voor een serie, waarvoor ik inspiratie haalde uit het universum van The Meg uit 2018. Helaas hadden we te weinig geld voor de post-productie en aangezien we veel van green screens gebruik hadden gemaakt, liep het project op niets uit. Ik denk niet dat de serie ooit zal verschijnen, wat wel jammer is. Het ging over een soort Jurassic Park-achtige wereld, maar dan in de Marianentrog, waar mensen besloten om een onderwaterpark voor miljonairs te bouwen.

Welke films zou je onze lezers nog willen aanraden?
Envoy: Shark Cull uit 2021, zonder twijfel. Dat is een documentaire waarin je de pogingen van de Australische overheid ziet om de haaienpopulatie van het land onder controle te krijgen. De overheid wil ervoor zorgen dat haaien niet meer in de buurt van de kust en zwemmers komen, maar uiteindelijk leidt dat tot een regelrechte uitroeiing. De belangrijkste activisten, zoals Ocean Ramsey en Madison Stewart, komen erin voor en er zitten veel prachtige beelden in van witte haaien.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE Frankrijk.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.