In 2050 zijn we allemaal geëvolueerd tot de blockchain-mens

Over 32 jaar wordt het 2050, maar hoe ziet onze wereld er dan uit? Tijdens de laatste dagen van 2018 kijken we vooruit – niet naar het komend jaar –, maar echt naar de toekomst. We nemen je mee naar een wereld waar de mens één is met de blockchain, robots voor je demente ouders zorgen en LARP'en de normaalste zaak van de wereld is. Kijk hier voor alle verhalen over 2050.

Je kent die zelfingenomen types wel, met een bovenmodaal inkomen, een koophuis en een auto van de zaak. Het zijn meestal witte, oude mannen die eigenlijk vooral verstand hebben van het grote spel dat Het Kantoor heet. Hun grootste verdienste is dat ze hun werknemers kunnen ‘motiveren’, en dat komt vaak gewoon neer op zaniken. Als ze vrij zijn vermaken ze zich met doelloze schuurhobby’s en midlifecrisismotoren. Het zijn die mannen die je absoluut niet wilt zijn, maar waar je stiekem ook wel jaloers op bent. Want decennialang was deze ‘organisatieman’ het archetypische succesvolle lid van de samenleving.

Toch hoef je niet te treuren als je een onderbetaalde zzp’er bent of alweer aan je derde opeenvolgende stage bezig bent. Volgens Taylor Pearson, die boeken schrijft over innovaties op werk- en technologiegebied, gaat de manier waarop we werken veranderen door de uitvinding van een nieuw gereedschap: de blockchain, en daarmee ontstaat ook een nieuwe mensheid: de blockchainmens.

Of je het nou wilt of niet, werken is voor bijna iedereen een onontkoombaar onderdeel van het leven. Millennia vol technische innovaties hebben daar nog niks aan kunnen veranderen. Wél hebben ze gezorgd dat werk er anders uit ging zien. In de steentijd ploeterden we massaal met vuistbijlen, in de negentiende eeuw stond iedereen aan de lopende band schroefjes aan te draaien, en nu zit het gros van de mensen veertig uur per week naar een scherm te turen. En met de manier van werken veranderde ook de mens. Voor steenhakken is het vooral handig als je niet op je duim slaat en toch sterke armen hebt, op kantoor heb je vooral iets aan snelle typvingers, vergaderskills en een gezellige koffie-automaatbabbel. Maar hoe ziet het leven van een blockchainmens eruit? Het schermturen zal in ieder geval niet uitgebannen worden.

De blockchain is een manier van computercode schrijven die een grote rol speelt bij het verdelen van de bitcoin, de nieuwe munt, die een hype is, omdat je de bank ermee kunt omzeilen. Maar de blockchain kan zoveel meer zijn dan alleen maar de drager van een geldsysteem. Bij een blockchain is informatie niet op één centrale plek opgeslagen, maar in allerlei losse, maar gesynchroniseerde bestandjes die iedereen kan raadplegen, inzien en veranderen. Daardoor kan alles continu door iedereen worden gecontroleerd en heb je daar geen centrale tussenpersonen meer voor nodig. Het is een techniek die het concept ‘vertrouwen’ buitenspel zet, omdat alles transacties transparant zijn voor iedereen. Zo kun je in theorie niet alleen banken buiten spel zetten, maar allerlei soorten vervelende tussenpersonen. Managers bijvoorbeeld, verzekeringen en Facebook.

Door de manier waarop de code van de blockchain is geschreven, kun je ook ‘tokens’ verdienen voor bepaalde acties, bitcoins kun je bijvoorbeeld ‘minen’ als je helpt om de transacties te valideren door je supercomputer ter beschikking te stellen aan de code en moeilijke rekensommen op te lossen. Dat voelt misschien stoer, alsof je een goudzoekende pionier bent, maar eigenlijk ben je gewoon een soort administratief medewerker in dienst van de code.

Volgens Pearson gaat werken voor de blockchain veel normaler worden. Ik belde hem op om erachter te komen wat voor praktische gevolgen het gaat hebben voor onze levens als we in 2050 allemaal blockchainmensen zijn. Dat klinkt namelijk een beetje eng, zoals het ook ooit een eng idee moet hebben geleken dat de aarde om de zon draait in plaats van andersom. Een apocalyptisch doembeeld dient zich aan waarbij iedereen als een halve robot, zonder enige vrije tijd, slaaf is van een naar efficiëntie strevende machine, waarbij bijna alles wat je doet kan worden vastgelegd, gemeten en aan de hand daarvan waarde krijgt. Dat vindt zelfs techno-optimist Pearson een naar idee: “Vooral die dingen die je niet kunt meten komen daardoor in gevaar. Mensen zouden dan bijvoorbeeld minder tijd met hun familie en vrienden gaan doorbrengen.”

Hoeveel goed werk je verzet binnen het systeem kan worden beloond, maar er zal geen absolute maatstaf komen voor hoeveel je familie van je houdt. Toch kende ook de wereld van de organisatieman zijn alles en iedereen verwaarlozende workaholics. Het is met dit soort systemen altijd de vraag hoezeer je je erdoor laat meeslepen. En er zijn zeker niet alleen maar nadelen aan de wereld van de blockchainmens.

1. Geen zeurende, machtswellustige managers meer

Je baas is namelijk een algoritme, en die zeuren niet. Toch kunnen ook algoritmes erg dwingend zijn, vraag dat maar aan je Uber-chauffeur die zich helemaal de pleuris in werkt voor bijna niks. Volgens Pearson is dat een probleem van de overgangsfase waarin we nu zitten. De wereld van de Blockchainmens zal niet meer verdeeld zijn in machtswellustelingen en loonslaven, maar in degenen die het algoritme hebben gemaakt of onderhouden, en degenen die er geen reet van snappen. Pearson denkt dat er steeds meer mensen voor een algoritme gaan werken in plaats van voor een organisatie. Nu is alleen het simpele werk nog geschikt om door een algoritme te laten managen. Maar Pearson, die het potentieel van de blockchain heeft door beredeneerd, schat dat uiteindelijk 90 procent van de mensen tot de groep zal behoren die voor de computer werken. Hij denkt dat de werkomstandigheden daardoor automatisch verbeteren. Lang niet al die mensen gaan voor een hongerloontje dronken toeristen rondrijden. Er zal net zo’n verdeling van hiërarchie ontstaan als er nu is, maar dan met minder gezeur onderling.

2. Je hoeft nooit meer op tijd te komen.
Behalve dat het niet zeurt, vindt een algoritme het ook geen probleem als je de halve dag brak in je bed ligt en daarna alsnog geweldige resultaten boekt. De blockchain maakt het mogelijk om ook andere dingen te meten dan hoeveel tijd je aan iets besteedt. Pearson ziet dat als een enorme ontwikkeling en vergelijkt het met de opkomst van de kerkklok in de dertiende en veertiende eeuw, waarbij hij verwijst naar een stuk van Nick Szabo, een andere blockchainexpert. “Vanaf dat moment kon je een contract maken: ik huur jou elke dag in tot vijf uur ‘s middags en dan krijg je een vast geldbedrag. Mensen begonnen hun tijd te verkopen, omdat dat tijd makkelijk te meten was.” Met de blockchain kun je bijvoorbeeld ook de aandacht meten die iemand ergens aan besteedt, en dat kan ook beloond worden. Omdat tijd minder belangrijk wordt, zit je niet meer vast aan een contract: als je een maand lang alleen op woensdagmiddag wilt werken, kun je dat gewoon doen. Dan krijg je natuurlijk waarschijnlijk wel minder geld.

3. Je leeft als een Hollywoodster
Althans, zo noemt Pearson het. Dus niet meteen een huisdealer nemen en je auto een zwembad in rijden, het gaat vooral om de manier waarop je werk is georganiseerd. In plaats van elke dag op dezelfde bureaustoel te gaan zitten en tegen dezelfde collega’s te moeten vertellen over je weekend, denkt Pearson dat werk veel projectmatiger gaat worden. Er zullen nog steeds mensen zijn die projecten in gang zetten, en dus op een bepaalde manier de baas zijn, maar de inhoud van die projecten zal ook steeds meer bepaald worden door de markt, die je met de blockchain beter in kaart kan brengen. De blockchain maakt het heel makkelijk om heel snel een perfect team op te trommelen. Zo werken ze nu al in Hollywood, maar bijvoorbeeld ook op minder glamoureuze plekken, zoals een bouwplaats. Dat team valt daarna weer uit elkaar, waarna iedereen weer in andere samenstellingen andere projecten gaat doen.

4. Je hebt nooit meer last van blowende huisgenoten die de hele nacht luidruchtig spelletjes zitten te spelen.
Volgens Pearson kunnen gedeelde huishoudens een grote rol gaan spelen in het sociale leven van de blockchainmens. “Een groot deel van het sociale netwerk van de organisatieman draaide om zijn werk. Veel van zijn collega’s waren ook zijn vrienden. Maar als je een blockchainmens bent, is er geen waterkoeler waar je andere mensen kunt ontmoeten. Ik hoop dat er nieuwe manieren van socializen ontstaan.” Op één plek werken met andere blockchainmensen zou een optie kunnen zijn, maar ook speciale huizen waarin mensen met gedeelde interesses samenwonen. “Als je heel erg van Magic the Gathering houdt, ga je in een huis wonen waar iedereen dat ook leuk vindt. Als je ‘s avonds uitlogt van je werk, speel je samen dat spel.” Er zouden een soort micro-subculturen ontstaan. Maar ook als je zo iemand bent die zich juist elke avond kapot ergert aan je blowende huisgenoten die de hele nacht zitten te Magic’en is er hoop. De blockchainman kan een nomadische levensstijl aannemen, en hoeft zich dus niet door een moeilijke huizenmarkt te laten dwingen op een slecht passende plek te wonen. “Historisch gezien waren de kosten om te verhuizen heel hoog, maar als je AirBNB doordenkt tot in zijn logische extreme, zou je elke week, elke maand kunnen verhuizen en verschillende plekken kunnen uitproberen.”

5. Je kunt al je wilde ideeën doorvoeren zonder die eerst te overleggen.
Ook op werkgebied kun je lekker aan het experimenteren slaan. Eén van mijn persoonlijke blockchaindoemscenario’s was dat alle ideeën die niet direct binnen het systeem passen geen bestaansrecht meer zouden hebben. Als ik dat aan Pearson voorleg, blijkt dat ook de blockchain ruimte laat voor experimenteren. Zoals je voor bijvoorbeeld aandacht of het minen van bitcoins een ‘token’ zou kunnen verdienen, kunnen ook briljante originele ideeën beloond worden met tokens. Volgens Pearson zou de wetenschap hier zelfs nog vrijer van kunnen worden. Nu worden sommige grote doorbraken van wetenschappers nog gekaapt door grote bedrijven die vervolgens al het geld opstrijken. In de toekomst zou het zo kunnen zijn dat iedereen die een bepaalde technologie die jij bedacht hebt gaat gebruiken, daar een ‘token’ voor betaalt. Niemand bepaalt dus meer of jij een platform krijgt voor je idee, zolang het maar werkt in de blockchain. Je hoeft dus niet eindeloos met je idee te leuren en mensen van je gelijk te overtuigen.

Alsnog moet een idee om succes te hebben dus wel passen binnen de blockchaincode. We moeten dus net geluk hebben met hoe die zich ontwikkelt. Aan de andere kant kan ook iedereen een nieuwe blockchain opzetten waarin je wél een token kunt verdienen voor jouw manier van denken. Maar dan moeten er wel weer mensen die blockchain gaan gebruiken. Dus eigenlijk verandert er niet superveel, behalve dat er ook hier minder gezeur is.

6. Geen discriminatie meer op grond van hoe je eruit ziet.
Het werk dat je doet voor de blockchain staat los van de persoon die het doet. “Er is minder politiek,” zegt Pearson. Dat zou zomaar kunnen betekenen dat discriminatie op de werkvloer verleden tijd is. Er is niet één sollicitatieprocedure waarbij een aantal bazen moet beslissen of je een baan wel of niet krijgt. Je begint gewoon te werken aan de blockchain, en die ziet alleen wat er met de code gebeurt, niet hoe degene die hier verantwoordelijk is eruit ziet. De menselijke neiging om iedereen te wantrouwen die er anders uitziet zou door de blockchain worden weggefilterd: ras, gender en seksualiteit zijn geen issue, zolang het werk maar gebeurt.

De wereld waarin ‘vertrouwen’ is uitgebannen en vervangen door meetbare kwaliteit is natuurlijk een utopie, net zoals de vrije markt dat altijd was. Mensen blijven mensen, en er is altijd wel iemand die een slaatje wil slaan uit een nieuwe techniek ten koste van iemand anders. Ook zal er ongelijkheid en prestatiedruk blijven bestaan, als het aloude motto tijd = geld wordt vervangen door het idee: goed werk = tokens. Je moet ook heel erg opletten bij de codeerles, want bluffers komen echt nergens meer mee weg. Of we in 2050 dus een heel ander gevoel verbinden aan de condition humaine is maar de vraag. Maar minder gezeur, minder sleur, vrijere expressie en gelijkere kansen, dat klinkt allemaal best wel lekker.