Het leven van een mannetjeseend draait alleen om wie de langste lul heeft

Er zijn maar een paar vogelsoorten die penissen hebben. Eenden behoren tot die uitzonderingen, en onder kenners hebben ze de reputatie bizarre genitaliën te hebben: penissen in de vorm van een kurkentrekker en complexe vagina's met doodlopende straatjes. Sommige eendenpenissen zijn relatief gezien gigantisch. In Alaska kwamen mensen een rosse stekelstaarteend tegen met een lul van 42 centimeter: veel langer dan het dier zelf, vertelt eendenpenis-expert Patricia Brennan me via de telefoon.

Brennan is de hoofdauteur van een nieuwe studie in The Auk: Ornithological Advances waarin gekeken wordt of de sociale omgeving van een eend invloed heeft op de groei en uiteindelijke lengte van zijn penis. Uit de studie blijkt dat dat ook zo is: sommige mannetjes kunnen hun lul groter laten groeien om te kunnen concurreren met andere mannetjes.

In eerdere onderzoek ontdekte Brennan, gastdocent biologische wetenschappen aan de Mount Holyoke College in Massachusetts, dat er sprake is van co-evolutie bij de geslachtsdelen van mannelijke en vrouwelijke eenden. Want vrouwtjes hebben erg complexe vagina's ontwikkeld, als reactie op de opdringerige mannetjes. In wat een seksuele wapenwedloop genoemd wordt, hebben mannetjes op hun beurt lange, spiraalvormige penissen ontwikkeld om verraderlijke eendenvagina's aan te kunnen.

Eendengenitalien zitten binnenstebuiten in een soort zak in hun lichaam. Het mannetje duwt die naar buiten wanneer hij gelooft dat de tijd rijp is. Brennan heeft het allemaal op video vastgelegd tijdens een eerder onderzoek. (Must watch!)

Video: Science News/Vimeo

"Deze co-evolutie is het resultaat van een wedloop naar wie de baas is over de voortplanting. Mannetjes dwingen vrouwtjes namelijk om te paren, en dat vinden ze helemaal niet leuk," zegt Brennan. "Dus hebben de vrouwtjes een anatomie ontwikkeld die voorkomt dat mannetjes hun zomaar kunnen bevruchten tijdens die dwangmatige paringen."

Het nieuwste onderzoek van Brennan focust op de omstandigheden die de penisgrootte beïnvloeden. Ze keek daarvoor naar de rosse stekelstaarteend, die ervoor bekend staat seksueel nogal losbandig te zijn; en de kleine topper die een kleinere penis heeft, en per seizoen in paartjes leeft. Brennan observeerde deze twee soorten 2 jaar lang.

Ze vroeg zich af of een grotere penis ontstaat als gevolg op de aanwezigheid van de vrouwelijke eenden. "Misschien houden de vrouwtjes van grote penissen omdat dat iets over het mannetje in kwestie zegt," vertelt ze. "Maar ik had eigenlijk al een vermoeden dat dat niet zo zou zijn, door die gedwongen paringen."

De andere optie, dacht zij, was dat langere penissen de mannetjes een voordeel gaven in de competitie met andere mannetjes om een partner aan te trekken. In dat geval zou het vooral gaan om pronken met wat je hebt. Brennan: "Een mannetje met een langere penis kan zijn sperma een klein beetje verder in het vrouwtje achterlaten."

Ze verdeelde beide eendensoorten in verschillende groepen. De kleine topper-mannetjes die in een groep met minder vrouwtjes leefden, kregen gemiddeld langere penissen, omdat er meer competitie was.

"Als er spermacompetitie en competitie tussen mannen is zijn die langere penissen een voordeel," zegt ze.

Rosse stekelstaarteend zijn bijzonder geile eenden, die sowieso extreem lange penissen hebben. Daarom veronderstelde Brennan dat deze eenden geen grotere penissen meer zouden kunnen krijgen, zelfs niet al ze in een groep met meer mannetjes dan vrouwtjes zouden leven. "Ze zitten aan het evolutionaire limiet qua penislengte," vertelt ze mij.

Wat er wel gebeurde, was dat dominante mannetjes kleinere eenden fysiek domineerden. Daardoor kregen de kleinere mannetjes een voortplantingsachterstand: het duurde langer tot ze seksueel volwassen waren.

"Ze zijn anderen pijn aan het doen zodat ze niet zo'n grote penis zouden krijgen als normaal het geval zou zijn," zegt Brennan, terwijl ze uitlegt dat de dominante mannetjes iedereen aanvalt die in de buurt van de vrouwtjes komt. "Dus heb je een groep mannetjes die hun penis wilt laten groeien, een dominante groep die dat wil voorkomen."

Dat was een verrassing. "Deze onderdrukking van de voortplanting door de dominante groep is bekend bij een aantal zoogdieren, maar er was nog geen bewijs dat het ook bij vogels voorkomt."

Brennan wil eendenpenissen verder onderzoeken. "Het is een cool voorbeeld van weer een manier waarop evolutie kan zorgen voor geavanceerde genitaliën," zegt ze. "Een eend kan heel strategisch zijn wanneer hij bepaalt hoe lang of kort hij zijn penis wil laten groeien."