Ben je rijk en geef je niks om mensen zonder geld: speel dan Cart Life

Rijk zijn is O.K.

Maar niet rijk zijn zou dat ook moeten zijn. En zo aan het begin van 2019 is het goed om dat nog eens te herhalen. Want wie even heel eerlijk kijkt naar de wereld, zou wel eens kunnen concluderen dat het steeds moeilijker wordt voor mensen met weinig geld, en steeds fijner is voor mensen met veel geld.

Experts zeggen niet voor niets dat we opnieuw in een ‘vergulde eeuw’ leven, waarin net als in de tijd van de 19de-eeuwse oliebaronnen het verschil tussen arm en rijk groeit, en de elite vervreemdt van de midden- en onderklasse.

Beleidsmakers geven oliemaatschappijen belastingvoordelen, terwijl burgers de rekening van de energietransitie moeten betalen. Dit soort beslissingen passen in het grotere verhaal van het vergulde onbegrip, waarover een hoop te zeggen is, maar niet nu. Want hier wil ik me beperken tot een propositie:

Kijk jij, net als onze premier, elke dag uit over een slotgracht, maar wil je geen lul zijn: speel dan het spel Cart Life.

Naast werken in een sociale instelling, is het de beste manier om te weten hoe het is om met weinig geld te leven. Cart Life, is een spel uit 2013 ontwikkeld door Richard Hofmeier, een nogal zwaarmoedige illustrator uit de Verenigde Staten.

In Nederland is het nooit erg bekend geworden, maar dat is ontzettend zonde want het is geweldig. In de VS was het niet voor niets een stille hit. Een enthousiaste gamejournalist omschreef het spel als een ‘empathie-generator’. Terecht, want tenzij je een hart van kool hebt, zul je door deze game voorgoed met meer compassie en begrip over armoede nadenken.

In het spel open je in een kleine stad in het Middenwesten van de VS een kraampje waar je op straat dingen gaat verkopen. Je kunt kiezen uit drie karakters met elk een eigen verhaal. Melanie draait een koffiestalletje in de hoop dat ze aan de rechtbank kan bewijzen dat ze verantwoordelijk genoeg is om de voogdijschap over haar dochter te houden; dan is er nog bagelverkoper Vinnie, die zwaar verslaafd is aan koffie en al zijn geld uitgeeft aan cafeïnekicks. Tenslotte is er Andrus, een Oekraïense immigrant die genoeg geld bij elkaar moet sprokkelen om zijn huur en eten te kunnen betalen voor hemzelf en zijn kat, Mr. Glembovski.

Andrus vind ik zelf het leukste, omdat hij fatalistisch en een beetje poëtisch is. Om zijn Engels te verbeteren vertaalt hij bijvoorbeeld Oekraïense gedichten in de trein.

Het spel ziet eruit als een DOS-spel uit de jaren negentig, en die keuze is bewust. Volgens Hofmeier werken de pixels als een versimpeling van het echte leven, waardoor het een symbolische waarde krijgt. Het verschil tussen het echte leven en het simplistische ontwerp is gigantisch, maar in die ruimte daartussen ontstaat volgens de ontwerper een plek om de eigen ervaring te projecteren.

Het project, waar Hofmeier aanvankelijk een maand voor had uitgetrokken, duurde uiteindelijk drie jaar om uit te werken. Zijn ambities waren torenhoog: hij wilde een tweedimensionale representatie van het werkende leven scheppen, iets waar de meeste spellen juist niet over gaan.

En in zijn universum is het werkende leven een stille hel. Het is een plek waar mensen, ondanks keihard te werken, toch honger hebben. Het spel gaat over keuzes maken, maar meer specifiek gaat het over armoede en over een leven waarin elke keuze naar nog meer armoede leidt, hoe hard je ook je best doet.

Zo arriveert Andrus per trein in het stadje Georgetown, en nadat-ie z’n krantenstalletje heeft gekocht, houdt hij nog iets meer dan honderd dollar over om een kamer te vinden, sigaretten te kopen (een krachtige verslaving) en zijn kat Mr. Glembovski te voeden. Je kan om hulp vragen, (“Maybe you have a small help?”, zoals een Oekraïense immigrant het zou vragen) maar de meeste mensen zijn niet erg behulpzaam.

De eerste 10 minuten van het spel zijn ook niet per se leuk. Om kranten te verkopen, moet je niet alleen producten inkopen – je moet de boel ook netjes houden en de tijd nemen voor klanten. En dat is veel werk.

Net als in het echte leven, moeten de stapels in de schappen elke dag opnieuw keurig worden opgestapeld. Die nauwkeurigheid is moeilijk te vertalen naar twee dimensies, dus Hofmeier heeft een slimme verzonnen. Als Andrus zijn winkel opruimt, praat hij tegen zichzelf. De tekst verschijnt dan in beeld, en jij moet als speler de innerlijke monoloog van Andrus letter voor letter, tot de interpunctie toe, overtypen, en dat elke dag meerdere malen. Alledaagse repetitie in gamevorm:

Fold it.

*Fold it.

Crease it into halve.

*Crease it into halve.

Hopefully these will all sell well.

*Hopefully these will all sell well.

Als hij zijn tanden poetst, moet jij op pijltje naar rechts, pijltje naar links drukken. Dit is ronduit saai, en waarschijnlijk schrikt het veel mensen af. Maar psychologisch zit het extreem slim in elkaar. Als je even doorbijt, geven die handelingen je het gevoel alsof je dezelfde weg aflegt als Andrus.

Behalve de in-game spelletjes, waar ik niet te veel over wil prijsgeven, beïnvloeden de kleine keuzes die je maakt uiteindelijk het verhaal van Andrus. En het is een leven dat balanceert aan de rand van de afgrond. De vreselijkste dynamiek is dat je vaak geconfronteerd wordt met keuzes die hoe dan ook slecht voor hem uitpakken.

Wat je ook doet: alles resulteert erin dat je dieper in de shit komt. Betaal je de rekening nu, dan heb je geen geld om kranten in te kopen en kun je geen geld verdienen. Betaal je hem later, dan krijg je een boete. Je bent continu één misstap verwijderd van een totaal faillissement. Je leeft per dag, want verder kun je toch niet kijken. Ook al verricht je elke handeling perfect, ook al probeer je de juiste keuzes te maken: je bestaan wordt bijna volledig bepaald door externe condities.

Een van de krachtigste momenten van de game is altijd het einde van de dag, als Andrus afgepeigerd tegen de muur leunend staat te douchen:

Het is vrij duidelijk wat hier gebeurt. Links een moegestreden man, rechts de kille som van hoeveel geld de strijd vandaag heeft opgeleverd: ergens tussen helemaal niks en veel te weinig.

Het spel focust op de dingen waar de meeste games of films juist niet over gaan. Het drama zit ‘m in dingen die voor de meeste mensen herkenbaar zijn: de ellende als iemand niet, of te laat, een factuur betaalt. Schuldeisers die onverbiddelijk zijn als je daardoor een keer te weinig geld hebt, en boete op boete op boete gooien. Het openen van een brief krijgt hierdoor dezelfde dramatische lading als een vuistgevecht in een actiefilm.

Voor mensen die hun zaakjes altijd goed op orde hebben, is het moeilijk voor te stellen hoe het is om altijd achter de feiten aan te lopen. Cart Life kan overigens ook troostend werken als dit leven je wel bekend is. Het is een bevestiging dat armoede niet alleen je eigen schuld is.

De werkelijkheid is dat veel mensen in een situatie verkeren waarin er geen juiste keuzes bestaan. Er is geen helder pad vanuit de armoede, en hard werken resulteert niet in een beter leven. Cart Life is een bijzonder kunstwerk. Dus als je een Windows-gebruiker bent: doe er je voordeel mee. Het spel staat gratis online.

Volg Motherboard op Facebook, Twitter en Flipboard.