Turkse Nederlanders vertellen of ze naar Erdogans weekendschool zouden gaan

De Turkse overheid wil weekendscholen in Nederland opzetten om jongeren tot zeventien jaar met een Turkse achtergrond onderwijs te bieden in de Turkse taal, geschiedenis, godsdienst, maatschappij en kunst. Het nieuws dat de regering van Erdogan zulke scholen wil financieren werd niet met open armen ontvangen. Zo liet onze premier weten zich er nogal ongemakkelijk bij te voelen, en maakt een deel van de Tweede Kamer zich vooral zorgen dat zo’n school de integratie van Turkse Nederlanders in de weg zal staan.

Ik heb een Turkse achtergrond, maar ik spreek geen woord Turks. Dat komt omdat ik mijn Turkse vader op jonge leeftijd ben verloren, en grotendeels door mijn Nederlandse moeder ben opgevoed. Dus ik heb behalve de gezellige Turkse bruiloften, familiegelegenheden (en niet onbelangrijk: het Turkse eten dat daarbij hoort) niet zo heel veel van de Turkse cultuur of geschiedenis meegekregen. En dat vind ik jammer. Het voelt namelijk gek om zo weinig te weten over iets dat toch een belangrijk deel van mijn identiteit is. Als er vroeger zo’n Turkse weekendschool was geweest, had ik er misschien wel naartoe gewild om meer over die kant van mezelf te leren.

Ik was benieuwd wat andere Nederlanders met een Turkse achtergrond – die net als ik niet of nauwelijks Turks spreken – ervan vinden. Hadden zij graag naar zo’n weekendschool gewild om zichzelf bij te spijkeren, of juist niet? En welke relatie hebben zij eigenlijk met hun Turkse achtergrond?

Belle Buldanli (22)

VICE: Hey Belle! Hoe is jouw Turks?
Belle: Slecht. Het enige wat ik kan zeggen is: hallo, hoe gaat het en slaap lekker. En ik kan eten bestellen. Maar dat is het wel zo’n beetje. Daarom ga ik in september beginnen met een cursus Turks voor beginners.

Hoe kan het dat je de Turkse taal niet kent?
Mijn ouders hebben daar bewust voor gekozen. Mijn vader, die uit Turkije komt, had zoiets van: je woont en leeft in Nederland, waarom zou ik je dan de Turkse taal gaan leren? Dat moest mijn eigen keuze zijn. Mijn ouders wilden mij geen cultuur of taal opleggen.

Hoe kijk je daar nu op terug?
Aan de ene kant vind ik het wel jammer natuurlijk. Als ik de taal wel van jongs af aan had meegekregen, dan had ik nu geen Turkse woordjes hoeven stampen. Aan de andere kant vind ik de gedachtegang van mijn vader ook wel mooi. Het is nu helemaal mijn eigen keuze om mijn Turkse kant te ontdekken.

Op welke momenten vind je het vervelend dat je geen Turks spreekt?
Op het vliegveld. Ik heb namelijk een hele Turkse naam: Canan Belle Buldanli. Als ze die naam bij de Turkse paspoortcontrole zien, dan wordt er altijd meteen Turks tegen me gesproken. En ik heb dan geen idee wat ze zeggen. Dat is best ongemakkelijk.

Als Turken mijn naam zien, weten ze ook meteen dat ik Turks ben. Vaak word ik er dan op aangesproken dat ik geen Turks kan – dat wordt gek gevonden. Heb jij dat ook weleens?
Ik deed een opleiding waar best veel andere studenten op zaten met een Turkse achtergrond. Zij vonden het vaak wel grappig en opmerkelijk dat ik geen Turks sprak – maar niet op een negatieve manier. Ze zagen mij denk ik ook niet echt als een Turks persoon.

Waarom niet?
Misschien paste ik niet helemaal in hun plaatje van een Turk. Ik zie er niet heel Turks uit. Mijn blauwe ogen helpen natuurlijk ook niet echt mee. Ook is mijn houding best Nederlands. Ik ben namelijk heel eerlijk, open en direct. Maarja, mijn vader is precies zo. En die is ook Turks.

Als je nu naar zo’n Turkse weekendschool zou kunnen, zou je dat dan willen?
Nee, ik denk het eerlijk gezegd niet. Ik zou nu liever naar een onafhankelijke Turkse school willen, en niet iets dat door een regering wordt gefinancierd. Bovendien leer je volgens mij echt een cultuur door het te ervaren, en niet per se door in een klaslokaal te zitten.

Hakan Ak (26)

*Hakan wilde niet op de foto.

VICE: Hey Hakan. Hoe goed is jouw Turks?
Hakan: Vergeleken met Turken? Vreselijk. Ik ben er heel onzeker over. Als ik Turks praat, dan weet ik niet zo goed hoe ik dingen moet uitspreken. Met mijn Turkse vrienden spreek ik daarom ook liever Engels dan Turks. Bovendien zie ik die vrienden meer als expats dan als Turken waarmee ik me kan identificeren.

Baal je ervan dat je Turks niet zo goed is?
Ja, daar baal ik wel van. Ik heb er bijvoorbeeld over nagedacht om naar Istanbul te verhuizen. Maar m’n onzekerheid weerhoudt me er van om het ook echt te doen. Ook vind ik het jammer dat ik niet zo goed kan communiceren met mijn Turkse familie. Toen ik laatst bij mijn oom en tante op bezoek ging, moest ik bijvoorbeeld van tevoren wat woorden opzoeken, zoals: “communicatiewetenschappen” – omdat ik wist dat ze naar mijn studie zouden vragen.

Word je er weleens op aangesproken dat je de Turkse taal niet echt spreekt?
In Bergen op Zoom – waar ik ben opgegroeid – werd ik soms nepturk genoemd. Maar dat kwam misschien ook omdat ik niet voldeed aan het standaard beeld van een Turk. Ik trok bijvoorbeeld niet echt op met andere Turken, zat niet op koranles en speelde geen voetbal.

Wat deed dat met jou, het woord nepturk?
Het was vooral dat ik dacht: huh, ben ik anders? Ik werd ook soms ‘verkaasde Turk’ genoemd. Dat vond ik op het begin wel storend, maar nu niet meer.

Zou je meer willen leren over de Turkse geschiedenis en cultuur, als je die kans zou hebben? Bijvoorbeeld op zo’n Turkse weekendschool?
Ja, maar ik vind het lastig omdat er een religieus component aan hangt. Ik zou graag over de geschiedenis en cultuur willen leren, maar zonder dat het een weekendles over de islam wordt.

Selma Evrengun (28)

VICE: Hi Selma! Had jij graag naar een Turkse weekendschool gewild?
Selma: Ja! Als het mij de mogelijkheid had gegeven om meer inzicht te krijgen in de cultuur, en de taal te leren, dan had ik dat heel leuk gevonden. Ik zit er nu sowieso aan te denken om een cursus Turks te gaan volgen.

Kan je het een beetje, Turks?
De basis ken ik wel. Ik heb jaren terug al eens zo’n taalcursus gevolgd omdat we naar Turkije verhuisden, en daar heb ik destijds veel van geleerd. Als ik in Turkije ben, dan komt dat weer naar boven en durf ik het wel te spreken. Maar op het moment dat de Turken helemaal los gaan, dan ben ik snel weer afgehaakt. Ik heb hier in Nederland ook niet echt Turkse vrienden, of familieleden die Turks met mij praten. Dus dan verwatert dat gewoon.

Hoe lang heb je uiteindelijk in Turkije gewoond?
Ongeveer een jaar, tot mijn achttiende. Toen ben ik teruggegaan naar Nederland. Ik voelde me namelijk compleet opgesloten daar en had heel veel heimwee. Dus op een gegeven moment ben ik gaan werken en heb ik zelf gespaard voor een vliegticket terug naar Nederland.

Je bent dus alweer een tijdje terug in Nederland. Wat betekent jouw Turkse achtergrond nu voor jou?
Ik voel me eerlijk gezegd niet echt Turks. Als ik in Turkije ben, dan beschouw ik dat natuurlijk wel als mijn tweede huis. Maar omdat ik in Nederland woon, en eigenlijk alleen maar Nederlandse vrienden heb, heb ik niet het gevoel dat ik Turks ben. Mijn familie in Turkije zie ik ook bijna nooit, dus ik heb daar geen nauwe band mee. Dat vind ik overigens wel jammer. Als ik vloeiend Turks had gesproken, denk ik wel dat ik eerder die kant op had durven gaan – op bezoek bij mijn oma, bijvoorbeeld.

Erdal Kiran (35)

VICE: Ha Erdal! Hoe goed is jouw Turks?
Erdal: Slecht. Ik red me als ik in Turkije ben, maar mijn Turks is zo slecht dat ik er onzeker van word. Ik kan me niet uitdrukken zoals ik dat wil, ik kan niet praten zoals ik wil praten. En ik heb ook nog een accent.

Is dat een Nederlands accent?
Ik denk het, ja.

Is je Turks altijd zo beroerd geweest?
Nee, vroeger was het juist de enige taal die ik sprak, want mijn ouders spraken nog helemaal geen Nederlands toen zij hier in de jaren tachtig naartoe kwamen. Toen ik eenmaal naar de basisschool ging, sprak ik geen Nederlands, en kwam ik erachter dat ik een flinke achterstand had. Dat vond ik eigenlijk best kut.

Hoe oud was je toen je je daar bewust van werd?
Vier. Ik kan me dat nog heel goed herinneren ook. Iemand vroeg mij: “Waar kom jij vandaan?” En ik antwoordde: “Ik ben Turkije.” Gewoon letterlijk die zin. Degene die het vroeg moest lachen en dat vond ik heel erg. Dus toen heb ik bij mijn ouders aangegeven dat ik Nederlands wilde leren.

En nu spreek je juist veel beter Nederlands dan Turks.
Dat is best geleidelijk gegaan. Op de basisschool had ik nog veel Turken om mij heen, dus toen sprak ik nog Turks op straat, als we gingen voetballen enzo. Maar er kwam een grote verandering toen ik eenmaal op het gymnasium zat. Ik ontdekte toen echt een nieuwe wereld.

Hoezo?
Op mijn basisschool had ik vijf, misschien zes autochtone Nederlandse kinderen in mijn klas. Op mijn middelbare school was bijna iedereen Nederlands. Ineens was ik de enige Turk. Ik wilde goed mengen op mijn nieuwe school, dus ik deed echt mijn best om erbij te horen – door me aan te passen en zo ‘Nederlands’ mogelijk te zijn. Maar op mijn zeventiende realiseerde ik me: ik ben niet Nederlands of Turks, ik ben een combinatie van beide en niet verbonden aan één nationaliteit. Vanaf dat moment kreeg ik juist weer meer interesse in iets wat al onlosmakelijk met mij verbonden was: het Turks zijn. Daar had ik me tot die tijd eigenlijk heel erg tegen afgezet.

Had je graag naar een Turkse weekendschool gewild, als je die kans had gehad?
Nee. Ik ging als kind namelijk al naar Turkse les. Meester Ali gaf die bij mij op de basisschool. Samen met andere Turkse kinderen volgde ik die lessen. Ik wou eigenlijk van die Turkse les af, omdat ik de taal dus al best wel goed sprak.

Selin Kuşçu (27)

VICE: Hey Selin, hoe komt het dat jij geen woord Turks spreekt?
Selin: Mijn vader is Turks en mijn Nederlandse moeder heeft aan de universiteit Turks gestudeerd. Ook al spraken m’n ouders af en toe wel Turks met elkaar, ze hebben het mijn broer en mij bewust niet geleerd. Mijn vader vond het belangrijk dat we eerst goed Nederlands leerden spreken. Het Turks kwam later wel. Uiteindelijk is dat er een beetje bij ingeschoten. En da’s best gek, want we kwamen vaak bij mijn Turkse kant van de familie over de vloer. We zijn dus altijd omringd geweest door de Turkse taal, en toch heb ik er nooit een woord van verstaan.

Vond je het vervelend dat je ze niet verstond?
Het was nooit echt een ding, eerlijk gezegd. Het was gewoon wat het was. Maar ik merkte wel dat mijn Turkse familie gebruiken had die ik niet kende. Als je bijvoorbeeld oudere mensen groet, dan is het in de Turkse cultuur de gewoonte om een handkus te geven. Dus als ik familieleden dat bij mijn oma zag doen, raakte ik in de war. Ik dacht dan: dit is niet hoe ik normaal gesproken mensen begroet, moet ik het dan nu ineens wel doen?

Wat betekent de Turkse achtergrond nu voor jou?
Mijn Turkse achtergrond voelt een beetje als een leegte, waarvan ik tegelijkertijd helemaal niet goed weet wat er dan precies ontbreekt, omdat ik het nauwelijks ken. Dat vind ik ingewikkeld. Soms gebeurt er iets heel simpels waardoor ik het even begrijp, bijvoorbeeld wanneer ik mijn eigen lichaamsbouw herken in die van een Turkse vrouw die voorbij loopt, meer dan een Nederlandse. Ik ben wel blij dat ik een volledig Turkse naam heb. Anders was die kant misschien wel nog verder van me af komen te staan. Door mijn naam is het Turks altijd aanwezig.