Ondertitelaars vs BREIN: "Hier gaat de Spiderman op het net"

Afgelopen vrijdagochtend vond eindelijk de rechtszaak plaats waar amateur-ondertitelaars van films en televisieseries al een jaar op zaten te wachten: Stichting Laat Ondertitels Vrij tegen Stichting Brein. Er is een grote kans dat je geen idee hebt waar ik het over heb, dus bij dezen een kleine samenvatting van de geschiedenis:

Een groep Nederlandse amateur-ondertitelaars (wiens werk regelmatig verschijnt onder films die je waarschijnlijk niet hebt gekocht) hebben zich verenigd in Stichting Laat Ondertitels Vrij (SLOV) en – na eindelijk genoeg geld hadden ingezameld voor een advocaat – Stichting Brein gedagvaard. Ze hadden meer dan genoeg van de (volgens hun) onredelijke straffen en intimidatie van Brein en wilden dat een rechter zich zou uitspreken over waar de macht van Brein begint en ophoudt, of het maken van ondertitels wel een schending van het auteursrecht is en of het recht op toegang tot informatie en de vrijheid van meningsuiting hier niet een grotere rol spelen dan de rechten van auteursrechthebbenden.

Een half jaar later was het dan eindelijk zover en de stemming zat er die ochtend aanvankelijk goed in. Ria Suuroverste, beter bekend als ondertitel-coryfee 'Suurtje', was gespannen en Tim Kuik keek alsof hij er pas bij de laatste slok koffie achter kwam dat hij eigenlijk azijn aan het drinken was. Gelukkig maakte de rechter ook wat grapjes en er werd gelachen – zelfs door Tim Kuik. (Echt waar. Ik heb het gezien.)

De rechtszaak verliep verder vrij rustig. Camiel Beijer, de advocaat van SLOV, pleitte dat het ondertitelen puur een hobby zonder winstoogmerk is, dat Brein geen enkel bewijs had dat ondertitels als katalysator voor piraterij fungeren en dat de handelswijze en sommaties van Brein geen enkel hout snijden. Hij stelde dat Brein gemakzuchtig claimt dat ze de hele filmindustrie representeren, ze vage termen zoals 'het leeuwendeel van' gebruiken om de grenzen van hun rechtelijke macht te versluieren en er totaal niet duidelijk gemaakt wordt voor welke rechthebbende of op welke werken dan daadwerkelijk inbreuk wordt gemaakt. Deze beschuldigingen waren al vrij bekend. Het werd pas echt interessant toen Suuroverste in de rechtszaal vertelde hoe Brein haar had gevraagd om namen van haar oude vertaalteam te verlinken, in ruil voor verlaging van de "boete" van 1.500 euro die ze van Brein had gekregen.

Daarna was het woord aan Brein. Hun advocaat, meneer Roos, deed een poging de aandacht te verschuiven. Hij stelde dat het uiteindelijk ging om de vraag: mag je wel of niet vertalingen maken van auteursrechtelijk beschermde teksten? En hoe geldig is artikel 13 van de Auteurswet nog? Hoewel je kan discussiëren over de hedendaagse relevantie van een wet die stamt uit 1912 (en dat moeten we zeker doen), maakt de leeftijd van de wet verder niet uit. De wet is de wet en volgens de auteurswet is er toestemming nodig om een dialoog te vervaardigen, vertalen of verspreiden. Roos speelde verder de kaart dat niet de rechtbank, maar alleen de wetgevers deze wet kunnen aanpassen en dat de wetgevers hier niet op zaten te wachten. Hij onderbouwde dat met reeks antwoorden op Kamervragen uit 2013. "Zo is het als de regering het wil," aldus Roos. Toch zou de rechter prima de wet anders kunnen interpreteren.

Brein maakte verder nog een paar wat minder logische standpunten. Roos bleef er bijvoorbeeld op hameren dat wat de amateur-ondertitelaars een hobby noemen, eigenlijk gewoon werk is, want daarom zijn er ook zo veel ondertitels." Daarnaast zou het geld van advertenties op de sites waar de ondertitels waren te vinden, ongetwijfeld zijn doorgestroomd naar de vertalers en was dus wel degelijk sprake van een winstoogmerk. De ondertitelaars ontkennen dit overigens.

Roos stelde verder dat Brein met open onderzoek achter de identiteit van Ria was gekomen door haar vertaalbijnaam op Facebook in te typen. Dat was de op een na leukste opmerking van Brein die ochtend. Al klonk het te knullig om waar te zijn, bleek het helaas ook gedeeltelijk zo te zijn. De leukste opmerking was overigens: "hier gaat de Spiderman op het net," refererend aan een site waar illegale kopieën van films worden geüpload.

Toen ik met de Brein-jurist die het onderzoek had uitgevoerd stond te praten, legde hij mij uit dat het onderzoek naar Ria's identiteit via allemaal openbare bronnen (waaronder Facebook) was gebeurd. Hij vertelde dat toen hij bij Brein kwam, hij dacht dat hij zou gaan leren hoe je echt goed kan onderzoeken. Maar het is veel makkelijker om personen aan de hand van hun internetbijnaam op te sporen dan mensen denken.

Tot teleurstelling bij SLOV, ontnam de rechter het eindpleidooi van advocaat Beijer, al had hij het wel voorbereid. Dat was een tegenslag, maar ongeacht was Beijer tevreden met de rechtszaak. "We kunnen niet verliezen. Ook als de rechter een vonnis in ons nadeel velt, weten we waar we aan toe zijn." SLOV wil dat (de interpretatie van) artikel 13 onder de loep wordt genomen en de volmacht van Brein kritisch getoetst wordt door de rechtbank.

Mocht de rechter inderdaad in het voordeel van Brein oordelen, dan is het eindelijk duidelijk dat Brein volgens de rechtbank rechtmatig handelt en amateur-ondertitelaars illegaal bezig zijn. Dit zal waarschijnlijk verder weinig veranderen aan de handelswijze van Brein, omdat ze al met dat uitgangspunt werken, maar mocht de uitspraak daarentegen nou in het voordeel van SLOV zijn, dan is het nog maar de vraag of de auteursrechtenstichting nog amateur-ondertitelaars mag vervolgen. Op zijn minst wordt het eindelijk helder voor elke amateur-ondertitelaar in Nederland of hun hobby echt illegaal is. En dat was waar het vrijdagochtend uiteindelijk allemaal om draaide: duidelijkheid. Duidelijkheid van wat Brein mag en amateur-ondertitelaars mogen.

Het vonnis zal op 2 november bekend worden.