Bob de Graaf’s huisrobotjes luisteren dus totaal niet naar je

Het robotlampje Darwin rijdt overdag door de kamer rond op zoek naar zonlicht om zijn batterij op te laden. Dan gaat hij vaak bij het raam zitten. Dat vindt hij fijn. Pas in de avond gaat hij via bewegingssensoren op zoek naar mensen om zijn licht te geven. Ondertussen hangt Wallace aan het plafond waar hij met lichtsensoren checkt wat de meest donkere plekken in de kamer zijn. Eenmaal gevonden belicht hij die een tijdje, en gaat dan weer verder. De lampjes gaan pas aan als je ze vriendelijk een hand voorhoudt. En ze gaan net zo makkelijk weer eventjes ergens anders kijken als ze daar zin in hebben.

Nee, dit zijn geen gewone lampen. Bob de Graaf’s ‘Species of Illumination’ kun je nog het best beschouwen als een soort futuristische huisdiertjes, die niet alleen bestaan om jou een plezier te doen maar ook gewoon hun eigen leven leiden. "Ik kwam erachter dat de technologie bijna zover is dat het zonder ons kan bestaan," schrijft Bob in een email aan Motherboard. "Tot nu toe is technologie altijd dienend geweest aan ons, dat is fijn, maar het is niet superspannend. Het wordt pas interessant als je interactie met iets kunt hebben. Dat iets niet een slaafje is dat doet wat je hem vraagt maar ook zijn eigen voorkeuren heeft.”

De lampen waren Bob’s afstudeeropdracht voor de Eindhoven Design Academy en zijn vernoemd naar Charles Darwin en Albert Russel Wallace, een minder bekende evolutiebioloog wiens werk Darwin ertoe zette zijn On the Origin of Species te publiceren. De natuur en evolutie zijn belangrijke inspiratiebronnen voor de ontwerper. “Technologie is altijd van grote invloed geweest op de menselijk evolutie,” schrijft Bob. “Het controleren van vuur, het wiel, de landbouw, de ondekking van metaal – allemaal grote technologische doorbraken die ons leven totaal veranderd hebben. Volgens mij staan we nu aan het begin van een nieuwe evolutionaire stap.”

De Species of Illumination kun je beschouwen als een soort prototype voor die eerste evolutionaire stap. "Computers worden nu zo klein en snel dat in principe alle objecten om ons heen intelligent kunnen reageren.” Ze bestaan niet langer alleen maar als hulpstuk voor de mens maar zijn ook autonoom en hebben een persoonlijkheid. “Mijn inspiratie komt uit de natuur. Hoe bewegen en reageren dieren en wat voor emotie roept dat vervolgens bij mensen op. Wanneer ben je bijvoorbeeld ergens bang voor? En wanneer vind je iets lief? Het spannendste vind ik het als je ergens een klein beetje bang van wordt maar het tegelijkertijd ook heel erg lief vindt.”

Om te onderzoeken hoe mensen op een loslopende robot zouden reageren nam Bob als experiment een eenvoudige robot mee naar het Stadswandelpark in Eindhoven. De robot bestond uit een doos als lijf en een doos als kop, die via een afstandsbediening verstopt in een tas door Bob bestuurd werd. Ondanks het abstracte design merkte hij dat mensen er direct interactie mee zochten. Kinderen behandelden het als huisdier, een man in een rolstoel deed er een wedstrijdje mee en een oudere mevrouw probeerde het te voeren. “Het toonde voor mij aan dat ik met vrij weinig middelen al de illusie van leven kan geven. Mijn volgende doel was mezelf overbodig maken.”

Samen met een softwareontwikkelaar Niek Beckers ging de Graaf vervolgens aan de slag om leven in zijn robotjes te blazen. “Ik ben gaan experimenteren met chips, motortjes en sensoren - steeds op zoek naar natuurlijkere bewegingen en reacties,” legt Bob uit. Vooral Darwin doet daarbij denken aan Pixar’s Wall-E, een klein robotje dat met minimale expressiemiddelen toch als een soort emotioneel wezentje overkomt. “Ik vind het mooi hoe Pixar er in geslaagd is om een robotje zo aandoenlijk over te laten komen, maar het is niet zo dat ik hun na probeer te doen. In plaats van een cartoongezicht heb ik er juist voor gekozen te werken met mathematische vormen die in de natuur voorkomen. Dat maakt het makkelijker voor ons als mensen om met ze om te gaan.”

Darwin is grotendeels 3d geprint en Wallace bestaat voor het grootste gedeelte uit laser-gesneden aluminium. "Ik heb al een hoop aanvragen gekregen maar helaas zijn ze nog niet te koop, dit zijn mijn eerste prototypes, ze werken volledig maar zijn nog vrij fragiel. Ik ben nu op zoek naar mensen die ze met mij verder willen ontwikkelen."