FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

Wetenschappers kunnen maar geen verklaring vinden voor die knipperende ster

We spraken de astronoom die door eeuwen aan ruimtefoto's spitte om een verklaring te vinden voor KIC 8462852.
Een concepttekening van KIC 8462852, die waarschijnlijk niet klopt. Beeld: NASA/JPL-Caltech

De ster KIC 8462852 houdt de gemoederen van spacenerds al een tijdje bezig, voornamelijk omdat er een theorie bestaat dat er een buitenaardse megastructuur om de ster heen gebouwd zou zijn. Dit is natuurlijk wilde speculatie, dus de astronomen van SETI zijn gaan zoeken naar radio- en lichtsignalen die zouden kunnen wijzen op een technologisch geavanceerde beschaving. Zij vonden helemaal niets, maar dat betekent niet dat er ook geen buitenaards leven is.

Advertentie

Vanaf het begin hebben astronomen al gezegd dat de mysterieuze fluctuaties van KIC 8462852 waarschijnlijker worden veroorzaakt door een natuurlijk fenomeen, dan een beschaving van aliens die een enorm bouwwerk om hun ster aan het bouwen zijn. De populairste verklaring voor de flikkeringen van de ster was dat er een enorme groep kometen van tijd tot tijd langs te ster raast, waardoor – vanuit ons perspectief – tot wel 20 procent van het licht geblokkeerd wordt.

Maar vorige week trok Bradley Schefer, een vooraanstaand astrofysicus en professor aan de Louisiana State University, die theorie in twijfel. Dat deed hij in een paper dat op arXiv verscheen.

Het nieuwe onderzoek van Schaefer is voornamelijk interessant om de methode die hij heeft toegepast. Hij is door de collectie van fotografische glasplaten van het Harvard College Obeservatory heen gegaan. Die collectie bestaat uit grofweg 500.000 metingen die teruggaan naar de jaren tachtig van de negentiende eeuw. Zo kon Schaefer de geschiedenis van KIC 8462852 vanaf het einde van de negentiende eeuw in kaart brengen.

Het Harvard College Observatory rond 1899. Beeld: Harvard College Observatory

"Voor sommige wetenschappelijke vragen is het belangrijk om de activiteit van de ster op lange termijn te weten. Dit kun je meten door naar de helderheid van de ster te kijken op beelden die zo ver mogelijk terug in de tijd gaan," zegt Schaefer tegen mij in een email. "Het idee is om wat wij een lichtcurve noemen te maken. Dit is eigenlijk niet meer dat een hele lange geschiedenis van de helderheid van een ster."

Advertentie

De de afgelopen decennia hebben astronomen steeds meer met CCD-sensoren (charge coupled devices) naar de ruimte gekeken, waardoor de sterren makkelijker, nauwkeuriger en met hogere resolutie zijn vastgelegd. Het originele onderzoek naar KIC 8462852 dat zoveel speculatie aanwakkerde was gebaseerd op data van de Kepler-ruimtetelescoop, die beelden opneemt met 42 CCD's tegelijk. Die telescoop hebben we pas sinds 2009, dus dit onderzoek was meer een samenvatting van recente metingen en niet op lange termijn.

Als het aankomt op het bestuderen van lichtcurves die meerdere decennia, of misschien wel eeuwen, beschrijven maken astronomen nog heel veel gebruik van de ouderwetse fotografische platen. "Voor tijdsbestekken van langer dan een paar jaar zijn CCD's niet heel erg bruikbaar en hebben we eigenlijk alleen de oude ruimtefoto's die in archieven liggen," zegt Schaefer. "In het geval van KIC 8462852 kon ik 1.232 goede platen en metingen van de helderheid van de ster vinden."

Weet je wel hoe dj's dagen doorbrengen in winkels die vinyl verkopen op zoek naar nieuwe samples? Wat Schaefer beschrijft is eigenlijk de astronomische variant van dat principe en de oude platen vertelden een gedetailleerd verhaal over de mysterieuze ster.

Het lijkt erop dat KIC 8462852 niet alleen op de korte termijn fluctuaties vertoont, maar op lange termijn steeds minder fel wordt. Op basis van de snelheid waarmee het licht van de ster dooft, heeft Schaefer berekend dat er ongeveer 648.000 enorme kometen met een diameter van minimaal 200 kilometer nodig zijn om de fluctuaties te verklaren. Dat scenario is ontzetten onwaarschijnlijk en bijna net zo vergezocht als een megabouwwerk van aliens. "Het geleidelijk doven van het licht heeft verregaande gevolgen, zoals het ontkrachten van de mogelijke verklaringen. Zowel die van de kometen, als de wat extremere verklaringen," aldus Schaefer.

Advertentie

Maar, als we de intrigerende lichtcurve van KIC 8462852 niet kunnen verklaren met bouwwerken van aliens of zwermen kometen, wat is er dan wel aan de hand met de ster? De enige manier om hier een antwoord op te vinden, is door meer observatie – in het bijzonder tijdens de periodes waarin occultatie optreedt en het licht van de ster deels bedekt wordt door het – nu nog mysterieuze – andere hemellichaam.

KIC 8462852 in infrarood en ultraviolet. Beeld: IPAC/NASA/STScI

"Waarschijnlijk hebben we de beste kans om het spectrum van de ster te meten tijdens een dip," zegt Schaefer. "Als we het spectrum weten, dan kunnen we misschien achterhalen welk licht geabsorbeerd wordt. Als het licht roder wordt, dan gaat het waarschijnlijk om een stofwolk. Als het neutrale licht zakt, dan is het waarschijnlijk dat het om een solide object gaat. Een spectrum zal ons dus een beter idee geven om wat voor object het gaat en met die kennis zouden we wat theorieën kunnen afstrepen."

"De dips van KIC 8462852 zijn alleen erg zeldzaam, dus daar zullen we even op moeten wachten," voegt hij toe.

Gelukkig zit Tabby Boyajian, de astronoom die leiding gaf aan het originele onderzoek naar KIC 8462852, bovenop de ontwikkelingen van de ster. Zij geeft op dit moment leiding aan een groep onderzoekers van de American Association of Variable Star Observers die de ster nauwlettend in de gaten houden.

"Deze astronomen zitten overal ter wereld en zij zijn erg goed en professioneel," zegt Schaefer. "Tabby heeft er ook voor gezorgd dat verschillende grote telescopen snel naar haar ster kunnen schakelen, zodra er zo'n dip optreedt. Helaas is dat tot nu toe nog niet gebeurd. Maar het gaat ooit gebeuren en dan zullen we zeker goede metingen gaan doen en meer te weten komen over dat object."

Tot dan kunnen we niet veel meer doen dan ons verwonderen over hoe we maar geen verklaring kunnen vinden voor het rare gedrag van KIC 8462852. Dit is echt een mafketel van astronomische proporties.