Wetenschappers weten eindelijk waarom krabben de jeuk juist erger maakt

"Krabben is één van Moeder Natuur haar meest plezante bevredigingen." schreef de Franse filosoof Michel de Montaigne in de zestiende eeuw. "Maar berouw volgt hinderlijk snel op de hielen." Nooit eerder was er zo'n stuk filosofie waar iedereen het eens mee kon zijn: krabben maakt de jeuk gewoon erger, en nu denken wetenschappers eindelijk te weten waarom.

Net zoals bliksem en donder, zullen jeuk en krabben voor altijd gelinkt zijn. Maar wetenschappers weten eigenlijk nog steeds niet heel veel over jeuk; waarom we het hebben, welk evolutionair voordeel het biedt, etc. In een geweldig stuk uit de New Yorkergeschreven door de chirurg Atul Gawande in 2008 (waar ik de Montaigne quote uit heb gejat), beschrijft hij dat jeuk een "eigenaardige en diabolische sensatie" is.

"Wetenschappers geloven dat jeuk, en de bijbehorende krabreflex, geëvolueerd zijn om ons te beschermen tegen insecten en vervelende gifplanten — van de gevaren zoals malaria, gele koorts en knokkelkoorts, die overgedragen wordt door muggen; tot rivierblindheid, slaapziektes, tyfus-dragende luizen, plaag-dragende vlooien en giftige spinnen," schreef hij. Maar hoe jeuk precies werkt blijft een mysterie.

Jeuk is een neefje van pijn, maar het is niet echt pijn. Dat feit werd in de jaren tachtig bewezen, toen Duitse onderzoekers kunstmatig het lichaam van testpersonen super jeukerig maakten door de productie van histamine (een jeuk-producerende substantie) te stimuleren. Ook al kregen de testpersonen enorme jeuk, gaven ze niet aan dat ze meer pijn kregen. Hierdoor concludeerde onderzoeker H. O. Handwerker dat jeuk en pijn verschillende sensaties zijn met verschillende neurologische paden.

Deze korte achtergrond brengt ons tot de hedendaagse ontwikkelingen. Want ook al is jeuk geen pijn, het krabben veroorzaakt het zeker wel. En dat is essentieel.

In een nieuw paper dat gepubliceerd werd in Neuron, schrijft Zhou-Feng Chen van de St. Louis' Center voor de Study of Itch (serieus) aan de Washington University dat de neurologische paden die krabben veroorzaken, zelf ook meer jeuk veroorzaken.

"Krabgedrag kan de jeuksensatie onderdrukken. Maar het versterkt ook de ontsteking op de huid, die op zijn beurt weer een meer intense jeuk veroorzaakt en daarmee weer de oncontroleerbare neiging om te krabben," schreef hij.

Wat er precies gebeurt, is dat het brein de pijnsignalen krijgt die van het krabben komen en ze omzet in een verhoging van de serotonineproductie (die onder andere pijn kan reguleren). Maar het probleem is, ontdekte de studie, dat serotonine ook de jeukgevoeligheid beïnvloedt.

Om dit uit te testen, voerde Chen een experiment uit waarin hij muizen genetisch manipuleerde zodat ze geen serotonine meer konden aanmaken. Wat bleek? De muizen zonder serotonine hadden veel minder jeuk dan de normale muizen. Zelfs als de muizen werden geïnjecteerd met een substantie die hun normaal heel jeukerig maakt, hadden ze nergens last van. Maar toen de muizen serotonine kregen, begon de jeuk weer zoals normaal.

Het is een gave ontdekking, maar het betekent niet dat we opeens een middel hebben om alle jeuk te stoppen. Serotonine is een enorm belangrijke neurotransmitter die invloed heeft op je humeur, trek, slaap, pijn etc. Kloten met je serotonine niveau's is waarschijnlijk alleen de moeite waard als je zwaar depressief bent, niet als je muggen irritant vind.

Voorlopig moet je dus helaas genoegen nemen met wilskracht – dat blijft waarschijnlijk nog heel lang de beste remedie tegen jeuk.