We spraken een ex-KGB’er en Poetin-criticus over het Trump-Rusland-dossier

De sappige beschuldigingen van een Britse ex-inlichtingenofficier over de aanstaande president Donald Trump hebben de oude Sovjet-praktijken van 'kompromat' – het verzamelen van belastend materiaal – weer naar de voorgrond gehaald.

Gennady Gudkov, een voormalig afgevaardigde van het Russische parlement, staat bekend om zijn stevige kritiek op president Poetin en diens partij Verenigd Rusland. Hij is ook een voormalig KGB- en FSB-kolonel. VICE News sprak met Gudkov over de lange geschiedenis van kompromat en het gebruik in hedendaags Rusland.

VICE: Wat is "kompromat" en hoe werkt het?

Gennady Gudkov: Kompromat bestaat al zolang als de mensheid zelf. Het is het verzamelen van informatie over iemand waarvan diegene zelf wil dat het nooit openbaar wordt gemaakt. Kompromat is macht, tot het punt dat mensen zelfmoord plegen of verschrikkelijke dingen doen uit angst om ontmaskerd te worden. In sommige gevallen komt het neer op chantage, wat een misdaad is.

Maar naast chantage zijn er veel andere manieren waarop kompromat gebruikt kan worden, door bijvoorbeeld iemands positie of politieke keuzes te beïnvloeden met vernederende informatie

Verzamelt het Kremlin kompromat en zo ja: waar gebruiken ze het voor?

Kompromat is al eeuwen een geliefd middel van de Russische elite. Ze verzamelen niet alleen kompromat, maar het wordt ook continu gebruikt en gelekt naar de media. Er woedt een oorlog tussen politieke partijen met listen, nepnieuws, leugens en geruchten. Kompromat is de koning in deze oorlog, vooral bij gebrek aan democratie of transparantie. We leven in een koninkrijk van leugens en kompromat regeert.

Heb je recente voorbeelden dat kompromat succesvol werd gebruikt in Rusland?

Het speelt een constante en grote rol in de recente geschiedenis – en het is voornamelijk gebruikt om tegenstanders en rivalen uit te schakelen. Bijvoorbeeld de voormalige openbaar aanklager van Rusland, waarvan op tv werd getoond hoe hij zich vermaakte met twee prostituees: dit ging bijna live op Kanaal 1 [mainstream Russische televisie].

Gebruikt de overheid chantage om de politieke oppositie in Rusland onder de duim te houden?

Kompromat wordt gebruikt om de oppositie in diskrediet te brengen en te isoleren. Het vormt vaak de basis om leugens en valse beschuldigingen op te bouwen. Je weet hoe het werkt: Ze nemen een feit, voegen daar speculatie, geruchten en valse informatie aan toe om de illusie van gefundeerd nieuws te creëren.

Bijvoorbeeld de verslagen van Navalny die een heel oerbos steelt, of Gudkov die gepakt is met geld witwassen in Europa. Bewijs is niet nodig. Op het moment dat massamedia een propagandamiddel worden, als kompromat met surveillance en hacken door geheime diensten wordt verzameld, en gebruikt wordt voor propaganda en tegen-propaganda, of ingezet wordt om een rekening te vereffen binnen politieke spelletjes, dan wordt het doel helder.

Zo werkt de politieke huishoudelijke dienst in Rusland. Politici die de publieke opinie kunnen beïnvloeden, raken regelmatig in opspraak – dat is het favoriete spel van het Kremlin. Trouwens, niet alleen van het Kremlin maar van alle totalitaire en autoritaire regimes ter wereld. Allemaal verzamelen ze graag belastende informatie die vervolgens jarenlang ergens op een plank ligt. Deze manier van informatie verzamelen wordt niet alleen toegepast bij politieke tegenstanders, maar geldt ook voor bondgenoten en vrienden. De gedachte gaat als volgt: vandaag ben je een vriend, morgen een rivaal. Je moet voor iedereen een dossier hebben. Dit is het voornemen van onze overheid – kompromat over iedereen verzamelen.

Denkt u dat ze kompromat hebben over Trump? Zouden ze echt een dossier over hem bijhouden?

Als ze kompromat over Trump konden verzamelen, dan hebben ze dat gedaan. Als ze kompromat over Clinton konden verzamelen, dan hebben ze dat gedaan. Als ze kompromat over Merkel konden verzamelen, dan hebben ze dat gedaan. In andere woorden, je moet begrijpen hoe kompromat werkt.

Ik kende een Russische politicus die een enorme vrouwenverslinder was, en ik zei tegen hem: "Luister, op een dag zullen ze…" en hij zei, "Kan me niet schelen; het zal me alleen maar een hogere waardering geven." Daarom leefde hij zo schaamteloos. Het kon hem simpelweg niet schelen dat hij onder constante surveillance stond, omdat hij niet dacht dat het hem zou schaden. Ik neem maar aan dat mensen om hem heen er ook zo over dachten.

Bijvoorbeeld, in de VS had Bill Clinton een relatie met Monica Lewinsky en dat werd een schandaal. Maar als Boris Yeltsin een soortgelijke affaire met een van zijn assistenten zou hebben gehad, was hij er in Rusland alleen maar populairder door geworden. Afhankelijk van de persoon of situatie kan kompromat zeer beschamend of compleet neutraal zijn. Het hangt af van de situatie, de persoonlijkheid en de omstandigheden.

Als ze het hebben, hoe zou het Kremlin kompromat over Trump gebruiken?

Ze gaan het niet gebruiken want het Kremlin is erg blij met de overwinning van Trump. Maar ik denk dat dit illusies zijn, gebaseerd op de hoop dat Trump "een van ons is". Trump staat niet aan onze kant. Het lijkt me duidelijk dat Trump in de eerste plaats een pro-Amerikaanse president is, en ik denk dat het uiteindelijk moeilijker zal zijn om met hem om te gaan dan met Clinton of Obama. Desondanks is er in Rusland veel vreugde over het feit dat hij gewonnen heeft.

De overwinning van Trump wordt gezien als een van onze grote successen.

Het is duidelijk dat er nu geen materiaal over Trump – als het al bestaat – gebruikt gaat worden. Maar mocht de situatie veranderen, door verandering in de relatie of het ontstaan van een conflict, dan zou het materiaal wel gebruikt kunnen worden – als het er überhaupt is, natuurlijk.

Als een voormalig lid van de Russische geheime dienst, acht u het dossier geloofwaardig?

Nepnieuws lijkt vaak geloofwaardiger dan de waarheid. Het is lastig dit geval te ontcijferen. Het enige wat we kunnen doen, is de informatie natrekken bij verschillende bronnen. Als deze het kunnen bevestigen, is het waarschijnlijk waar. Als het niet bevestigd kan worden, is het een kundig samengesteld verzinsel.

Omdat Trump zeer onafhankelijk is in zijn meningen, voorkeuren en daden, zou een deel van het verslag waar kunnen zijn. Maar het kan ook slimme provocatie zijn die bedoeld is om Trump te dwingen zijn excuses aan te bieden aan het Amerikaanse volk. Het is moeilijk, bijna onmogelijk, om te zeggen.

Welke methoden van kompromat verzamelen passen Russische geheime diensten toe?

Geheime diensten verkrijgen elke dag nieuwe manieren om kompromat te verzamelen. Iedereen is tegenwoordig afhankelijk van gadgets, en draagt zenders en videocamera's bij zich waardoor het mogelijk is om ze te volgen, hun gesprekken af te luisteren en zelfs foto's te nemen. Mensen kunnen zich simpelweg geen leven meer voorstellen zonder alle elektronische apparaten die door externe partijen gecontroleerd kunnen worden.

De voornaamste taak van onze geheime diensten is het controleren van internet en VoIP telefoons, en ze zijn daarin zeer succesvol. Vkontakte en andere [Russische] sociale netwerken staan onder hun controle, en sociale media als Twitter en Telegram staan onder zware druk.

Helaas verkiezen veel westerse bedrijven winst boven principes, waardoor ze hun code doorgeven aan de overheidsinstanties in Rusland, waaronder de geheime diensten.

Als deze zogenaamde opnames van Trump bestaan, welke organisaties waren dan betrokken bij de surveillance-operaties?

Als we het hebben over wie informatie over Trump kon verzamelen, zou het voornamelijk de Federale Veiligheidsdienst (FSB) zijn. Ik ben er vrij zeker van dat de Buitenlandse Inlichtingendienst (SVR) ook betrokken was bij het in de gaten houden van Trump. Daarnaast ook het voormalige 16e departement van de KGB, nu een onderdeel van de Federale Inlichtingendienst (FSO), wiens taak het is om informatie binnen en buiten Rusland te verzamelen.

Is het mogelijk dat Russische geheime diensten afluisterapparatuur in Trumps hotelkamer in Moskou hebben verstopt?

Vroeger hadden hotels die buitenlanders ontvingen allemaal plus-kamers. Dat is spionnenjargon. Deze kamers kregen allemaal een plusteken op de lijsten van de KGB, wat betekent dat ze uitgerust waren met stationaire afluisterapparatuur. Dit soort kamers bestaan nog steeds in sommige hotels, vooral degenen waar veel buitenlandse overheidstypes, geheime boodschappers, politici en publieke figuren komen. Er zijn nu minder plus-kamers, vooral omdat je tegenwoordig alles wat je nodig hebt de kamer in kan brengen. Om in het verleden stationaire apparatuur te installeren moest men door muren boren, draden trekken en alles onder spiegels of ramen verstoppen. Nu is alles binnen een paar minuten geïnstalleerd.

Maar de plus-kamers bestaan nog steeds. Het is mogelijk dat Trump verbleef in een presidentiële suite die een plus-kamer was. Het is uitzonderlijk moeilijk om de [surveillance]-apparatuur op te merken; die is microscopisch. Surveillance-apparatuur is zo klein, dat het bijna onmogelijk is om jezelf ertegen te beschermen.

Dit interview is gehouden in het Russisch, en naar het Engels vertaald door Mikhail Galustov.

We zoeken weer stagiairs! Mail je CV, een motivatie en een paar ideeën voor verhalen die je graag zou willen maken naar Wester van Gaal (wester.vangaal@vice.com).