We moeten zo snel mogelijk nieuw antibioticaonderzoek financieren

​De wereld is in een strijd verwikkeld tegen de groeiende resistentie voor antibiotica, en deze strijd - met hoge inzet - dreigen we te verliezen.

Elk jaar gaan er volgens de Centers for Disease Control and Prevention alleen al in Amerika 23.000 mensen dood aan infecties die resistent zijn tegen antibiotica. Epidemiologen zijn het er over eens dat deze cijfers in de komende jaren alleen maar zullen gaan stijgen. In de afgelopen week stak de carpabenumresistente enterobacterie de kop op, een bacterie die resistent is tegen geneesmiddelen en in de VS inmiddels vier doden op zijn naam heeft staan..

"Een post-antibiotisch tijdperk - waarin kleine infecties dodelijk zijn - is geen vergezocht scenario, sterker nog: het is een erg aannemelijk scenario voor de 21ste eeuw." Dit claimt de Wereldgezondheidsorganisatie in een schokkend rapport over de wereldwijde staat van antimicrobiale resistentie.

Naarmate er meer antibiotica resistente infecties opkomen, stevenen we af op een wereld waarin antibiotica een waardeloos medicijn wordt. Ondanks dat deze dreiging steeds prangender wordt, brengen farmaceutische bedrijven steeds minder verschillende soorten antibiotica op de markt. Tussen 2008 en 2012 heeft de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) maar 2 soorten antibiotica goedgekeurd, vergeleken met 16 soorten in de periode van 1983 tot 1987.

In een artikel dat vorige week werd gepubliceerd in Science, roepen onderzoekers van Harvard University om nieuwe strategieën voor het stimuleren van de ontwikkeling van antibiotica. Ze pleiten vooral voor maatregelen die antibiotica met een grote sociale waardes stimuleren: een type dat ziektecijfers en sterftecijfers doet dalen en de algehele kwaliteit van het leven verbetert.

"Een belangrijke manier om de ontwikkeling van antibiotica te stimuleren is door er voor te zorgen dat de kosten evenredig zijn aan de baten voor de publieke gezondheid," zei Aaron Kesselheim, een geneeskunde professor aan de Harvard Medical School, en één van de auteurs van de paper. "Als er een nieuw soort antibioticum uitkomt, en onderzoek wijst uit dat de behandeling beter is voor het bestrijden van resistente infecties, dan moeten we ons systeem zo aanpassen dat we het medicijn kunnen gaan vergoeden."

In het paper beschrijven de auteurs een kloof van 500 miljoen dollar tussen de maatschappelijke voordelen van een nieuwe antibioticum en de winstgevendheid voor de ontwikkelaar van het medicijn. Ze denken dat overheidssubsidies via programma's als Medicare en Medicaid kunnen helpen bij het dichten van deze kloof.

Kesselheim en de andere auteurs hebben een goede reden om op te roepen tot financiële steun; het is niet makkelijk om winst te maken op het ontwikkelen van antibiotica, al helemaal als je het vergelijkt met kanker en hepatitis C medicatie. Mensen beschouwen deze medicijnen als levensreddend en hierom kunnen ze voor meer geld verkocht worden.

Het ontwikkelen van antibiotica valt niet onder de normale marktwerking, zei Kevin Outterson, een hoogleraar rechten aan Boston University. Hij schreef veel over hoe het ontwikkelen van nieuwe antibiotica gestimuleerd kan worden. Bedrijven kunnen niet zomaar zoveel antibiotica verkopen als ze willen, ze moeten rekening houden met resistentie. Hoe meer de medicatie gebruikt wordt, hoe minder effectief het na verloop van tijd wordt.

Daarnaast is het goedkeuringsproces van de FDA erg omslachtig. Bedrijven moeten in lange procedures laten zien dat hun producten beter zijn dan de bestaande medicatie. Stel je voor hoe het zou zijn als je iPhones op deze manier moest verkopen, zei Outterson.

"Stel je wilt een nieuw product verkopen: de iPhone 7. Voordat je het de markt op kan brengen zou je dan moeten bewijzen aan experts dat de iPhones 3 tot en met 6 waardeloze apparaten zijn," vertelde hij.

Tot slot wijst Outterson er op dat antibiotica vaak een bescheiden prijskaartje heeft. "Er bestaat een dozijn aan kanker therapieën die meer dan 100.000 dollar kosten voor één gehele behandeling, ondanks dat is er weinig bewijs is voor de effectiviteit ervan," zei hij. "Ondertussen kost een hele behandeling met nieuwe antibiotica tussen de 2000 en 3000 dollar."

Hij voegde hier aan toe dat ze met generiekeinferieure producten moeten concurreren die het grootste deel van de tijd prima werken, en vaak maar rond de 100 dollar kosten.

"Je hebt een lage afzet en lage prijzen," vervolgde Outterson. "Dat systeem werkt gewoon niet." Concurreren met producten van lagere kwaliteit, en het vaststellen van de juiste hoeveelheid van gebruik zijn twee van de grootste uitdagingen voor de farmaceutische bedrijven. Dit zegt zijn Elizabeth Cobbs, de directrice van Merck, het grootste Amerikaanse farmaceutische bedrijf na Pfizer.

Er spelen ook culturele factoren mee, zei Cobbs. "Er zijn bepaalde middelen, zoals antibiotica en vaccins, waarvan mensen denken dat ze een publiek goed zijn." Deze maatschappelijke opvattingen zijn één van de vele factoren die beïnvloeden hoe de prijs van antibiotica bepaald wordt.

Afgelopen winter nam Merck het bedrijf Cubist Pharmaceuticals voor 9.5 miljard dollar over. Het aangeschafte bedrijf specialiseert zich in de ontwikkeling van antibiotica. Deze veranderingen markeren een bredere ontwikkeling, vertelde Cobbs. Cobbs: "het publieke debat rond dit verhaal is in een nieuw tijdperk terecht gekomen; veel overheidsorganen zoals de WGO brengen waarschuwende statements naar buiten over antibiotica, en over het belang van nieuwe investeringen."

Het afgelopen jaar hebben wereldleiders het onderwerp meerdere malen aangekaart. In januari kondigde Obama aan dat hij de overheidssubsidies voor het ontwikkelen van nieuwe antibiotica wilt verdubbelen. Vorig jaar riep David Cameron op tot oplettendheid in Groot-Brittannië, waarschuwend dat het resistentieprobleem ons terug zou kunnen sturen naar de "middeleeuwen van de geneeskunde."

Deze grote politieke aandacht is veelbelovend, zei Kesselheim, maar de overheid moet de daad bij het woord voegen door meer te investeren in onderzoek. "Het probleem met de ontwikkeling van nieuwe antibiotica is dat er te weinig nieuwe ideeën voor onderzoek zijn," vervolgde hij. "Nieuwe subsidies van de overheid moeten geïnvesteerd worden in onderzoek dat nieuw terrein verkent op het gebied van antibiotica."

Voor deze ingrijpende veranderingen in de industrie moet er volgens Outterson zo snel mogelijk ingegrepen worden. "Er verschijnen nieuwe wetgevingen, en nieuwe papers, zoals die in Science," zei hij. "Dat zijn goeie ideeën, maar we moeten het de komende maanden gaan realiseren - dit kan geen jaren wachten."

Op het moment veroorzaakt het resistentieprobleem veel slachtoffers. Recent dook de uitbraak van CRE op, maar dit bleef voor het grootste deel binnen de ziekenhuizen waarin het virus ontstond. Toch waarschuwt Outterson nog eens nadrukkelijk: we kunnen ons niet veroorloven om het probleem te negeren.

"Het is een probleem dat langzaam maar zeker groeit in gevaar," zei hij. Zijn grootste zorg is dat we te slecht voorbereid zijn op uitbraken van bacteriële ziektes. Het kan namelijk gaan om uitbraken met hetzelfde formaat als de recente Ebola uitbraak.

"We kunnen niet afwachten totdat het in een grote stad gebeurt. De economische en humanitaire kosten zijn onmogelijk om in te schatten," zei hij. "We moeten ons tegen dit soort uitbraken beschermen, en deze bescherming kan geen idee in een lab zijn, in tegendeel: het moet een werkend product zijn."