FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

Wat als we nog geen aliens hebben gevonden, simpelweg omdat we de eerste zijn?

Laten wij onszelf daarom vooral niet opblazen, want de volgende generatie beschavingen zal ons als voorbeeld nemen.

Het universum is "onmetelijk, enorm, verbijsterend groot," zoals de schrijver Douglas Adams eens schreef. Die onmetelijkheid vormt een enorm obstakel in onze zoektocht naar buitenaards leven. Ze zijn te ver weg. Zelfs als ons eigen melkwegstelsel vol leven is, dan nog kunnen de werelden duizenden lichtjaren van elkaar verwijderd zijn; hun scheepjes blindelings zwevend tussen de sterren, zonder ooit een ander tegen te komen.

Advertentie

Maar wat als het grootste obstakel niet ruimtelijk is, maar een kwestie is van slechte timing? Dit is een van de belangrijke vragen in een aankomend paper in the Journal of Cosmology and Astroparticle Physics.

Onder leiding van de astrofysicus en professor Avi Loeb, de voorzitter van de astronomiefaculteit van Harvard, proberen de onderzoekers de kans te berekenen dat leven ontstaan is in de periode sinds de geboorte van de eerste sterren zo'n dertig miljoen jaar na de Big Bang tot aan de dood van de laatste sterren, triljarden jaren in de toekomst.

Er zit nog een hoop leven in de pijplijn.

Loeb richt zich op "leven zoals wij dat kennen" – aards leven afkomstig van een rotsachtige planeet met vloeibaar water in de bewoonbare zone rondom een ster (het zogenoemde Goudlokjegebied; het zonnegewest waar een aards klimaat het meest waarschijnlijk is).

De resultaten suggereren dat een rode dwergster met weinig massa de beste kans heeft om een bewoonbare planeet te onderhouden. Deze sterren branden zeer langzaam. Met maar zo'n 10 procent van de massa van gele dwergen als onze zon, zijn ze niet erg krachtig, maar ze branden duizenden keren langer. Dat vergroot de kans dat er eens leven ontstaat.

Een groot nadeel van de rode dwerg is dat er meer straling vanaf komt. Enorme zonnevlammen komen veel voor – enorme explosies aan het oppervlak van de ster. Een prille planeet kan daardoor gesteriliseerd worden. Toch, als je de zaken tegen elkaar opweegt, is de kans op leven het grootst rond een rode dwerg.

Advertentie

Recent onderzoek demonstreert dat sommige planeten in de bewoonbare zone van een rode dwerg net zo'n compacte atmosfeer heeft als de Aarde, Mars of Venus - of er ook leven is, dat weten we nog niet.

Maar laten er voor nu even van uitgaan dat rode dwergen leven toestaan. Het is vrij logisch dat een ster met een lange levensduur de kans op leven enorm vergroot. "We concluderen dat als sterren met een lage massa leven kunnen onderhouden, dat het bestaan van buitenaards leven veel waarschijnlijker is in de toekomst dan nu," zegt Loeb. Uit de berekening van Loeb's team blijkt dat leven duizend keer waarschijnlijker is in de verre toekomst, dan nu.

Concept van TRAPPIST-1, een rode-dwergsysteem met planeten in het goudlokje-gebied. Beeld: ESO/M. Kornmesser/N. Risinger

In dit scenario zijn Aardlingen vroegbloeiers – te vroeg geboren om de meest vruchtbare periode van het universum mee te maken. Misschien is dit een mogelijke uitleg voor de Fermiparadox: het paradox waarin de grote statistische waarschijnlijkheid van het bestaan van intelligent buitenaards leven in schril contrast staat met een gebrek aan bewijs daarvoor.

Hebben we geen leven gevonden, simpelweg omdat we de eerste zijn?

"Het zou best wel eens ochtend kunnen zijn in de kosmos, om Reagan maar te citeren," zegt Seth Shostak, vooraanstaand astronoom en directeur van het SETI-programma, tegen mij. "Er zit nog een hoop leven in de pijplijn."

"Maar dat wil niet zeggen dat er nu geen bewoonde planeten zijn," roept hij nog door de hoorn.

Wat áls wij de eerste, intelligente levensvorm zijn in de kosmos. Verandert dat wie wij zijn?

Advertentie

Het zou best kunnen dat hier en daar kleine rotsachtige planeten zijn met leven – verspreid door een eindeloos universum te ver van elkaar verwijderd om elkaars berichten ooit op te vangen. Loeb is dan ook niet de enige die zegt dat het echte (biologische) hoogtepunt van het universum miljarden jaren in de toekomst ligt.

Pratika Dayal, een astrofysicus verbonden aan de universiteit van Groningen, kwam in een recent onderzoek tot een vergelijkbare conclusie. Straling van supernovae en gammastraling hebben een aanzienlijke rol gespeeld in de bewoonbaarheid van het universum in de laatste dertien miljard jaar.

Uit haar modellen komt het huidige universum als twintig keer leefbaarder uit de bus dan vier miljard jaar geleden, toen het eerste leven ontstond op aarde. De projecties uit deze studie wijzen erop dat onze kosmische omgeving alleen maar veiliger wordt voor leven.

"Mensen hebben zulke verschillende methodes ontwikkeld," zegt Dayal. "Het onderzoek van Avi [Loeb] heeft een andere benaderingswijze dan dat van ons, maar we komen allemaal min of meer tot dezelfde conclusie. Dat is fijn, want dan is de kans groter dat je in de juiste richting denkt."

Het doet iets met het verantwoordelijkheidsgevoel. Misschien is het wel onze plicht om diep de sterren in te reiken en contact te leggen met het leven dat nog aan het prille begin staat.

Natuurlijk is al dit onderzoek inherent speculatief. Pas met betere observaties, en meer bewijs voor de bewoonbaarheid van het universum, kunnen we robuuste simulaties ontwikkelen. Vooralsnog zijn wij de enigen. "Zelfs de beste simulaties zijn niet goed genoeg om de bewoonbaarheid van het universum te berekenen," zegt Dayal. "We proberen gewoon slimme manieren te vinden om rond dit evidente probleem heen te redeneren."

Advertentie

"Zo lang de kenbare werkelijkheid geen aanleiding geeft om het bestaan van buitenaards leven te veronderstellen, moeten we agnostisch zijn, en blijven zoeken," zegt Loeb. In gewone mensentaal: Er is wel iets, maar ik weet niet wat.

Het is in elk geval intrigerend om te rumineren over de implicaties van de mens als trailblazer: wat áls wij de eerste, intelligente levensvorm zijn in de kosmos. Verandert dat wie wij zijn? Zijn wij een soort oudere broers en zussen van al het leven dat nog moet komen: een oerbeschaving. Het oude Athene voor alle beschavingen die nog volgen?

Het doet iets met het verantwoordelijkheidsgevoel. Misschien is het wel onze plicht om tot diep in de sterren te reiken, om contact te leggen met het leven dat nog aan het prille begin staat.

We kijken naar boven omdat we willen leren van andere intelligente levensvormen. Maar misschien is het wel andersom. Zelfs al zijn deze speculatieve toekomstige levensvormen geavanceerder dan wij, ze zouden ons perspectief op het universum misschien wel kunnen waarderen. Stel je eens voor wat een opkikker het zou zijn als een verre beschaving nieuwsgierig is naar hoe wij over de kosmos denken.

Het zou natuurlijk kunnen dat dergelijke handreikingen al langs de aarde scheren, maar voor ons onherkenbaar zijn als bericht of communicatie. "Dit is een van de grote vragen: als je zegt dat je naar het universum kijkt. Wat bedoel je dan?" zegt Dayal.

Advertentie

"Vanuit het astrofysische perspectief zoeken we naar aards leven. Maar misschien is het buitenaardse leven wel iets heel anders. Zouden we het herkennen als leven? Hoe weten we of ze met ons praten, als ze dat niet doen zoals wij dat doen."

Onze beschaving zal in de verre toekomst ergens anders heen moeten. Het dichtstbijzijnde doel is Proxima Centauri.

"Het is best mogelijk dat er ander leven is, en dat de natuur veel meer verbeeldingskracht heeft dan wij," zegt Loeb. "Wij hebben maar één voorbeeld."

Die eenzaamheid kunnen we verbreken, maar dat vergt enorme technologische doorbraken. Interstellair reizen vergroot de kans op een ontmoeting, maar voordat we hiertoe in staat zijn duurt nog vele duizenden jaren (of nog langer). "In theorie kunnen beschavingen zoals de onze zich verspreiden door het universum."

"Het zou heel goed kunnen dat het leven zich niet hoofdzakelijk bevindt in de Goudlokjegebieden, maar in de enorme gebieden tussen de sterren - op ruimteschepen of ruimtestations. Als een beschaving als het onze miljoenen jaren oud is, dan is er bijna geen grens aan hoe ver die zich zou kunnen verspreiden."

Als we onszelf niet van kant maken, dan kunnen we sterrenreizigers worden. Projecten als Breakthrough Starshot, dat een groepje minuscule ruimtescheepjes naar het dichtstbijzijnde sterrenstelsel Alpha Centauri wil sturen, zijn de vroegste aankondigingen van deze toekomst.

"Onze beschaving zal in de verre toekomst ergens anders heen moeten," zegt Loeb. "Het dichtstbijzijnde doel is Proxima Centauri."

Dromen, dat zijn het voorlopig; maar mooie dromen die geworteld zijn in de werkelijkheid. "Wij zijn een manier waarop de kosmos zichzelf kent," zei Carl Sagan. Het is in die zin een verantwoordelijkheid om het universum te ontdekken. Zo lang het bewijs zich blijft op stapelen dat we in een biologisch spaarzame tijd leven, moeten we ook een beetje anders denken over onszelf. We zijn niet alleen in het universum. We zijn de eerste. Laten wij onszelf daarom vooral niet opblazen. Dat zijn we onze navolgers verplicht.