Waarom woelen we de hele nacht na een weekend zuipen?

Een keer halverwege een alcohol-vergiftigd weekend, zei één van mijn vrienden tegen me, "Dit is leuk, maar ik heb echt geen zin in dat woelen morgenavond." Zo noemen we de uren die je op zondagavond al draaiend en zuchtend in bed doorbrengt, hopend om in slaap te vallen. Het woelen. Als je net zo onverantwoordelijk bent als wij, ken je het misschien ook wel als 'het schudden' en 'de angsten'. En als je een wetenschapper bent die drank onderzoekt, weet je misschien wel helemaal niet dat het bestaat, of wat het veroorzaakt.

Een normale avond uit gaat je geen woelende nacht geven, in mijn ervaring in ieder geval niet. Het is de zondagavond na een meerdaags festival, of na het afscheidsfeestje van een vriend, of na een happy-hour dat een nacht uigaan was geworden, dat weer uitliep op een brunch, dat weer leidde tot een vier-uurtje.

Het gebeurt wanneer de drank je verslagen heeft, en je simpelweg niet nog een avond kan drinken, zonder onverantwoordelijk te zijn. Als je lichaam om rust smeekt, en je weer bij zinnen wil komen voor een normale werkweek, of je gewoon wil stoppen met drinken omdat het genoeg is geweest.

Verrassend genoeg beschrijft een Urban Dictionary gebruiker, genaamd Honk82, het fenomeen nog beter:

"Een onbekend fenomeen dat meestal op zondagavond optreed, wanneer men extreem moe en brak is van een lang weekend, of een vakantie, en men niet kan slapen. Symptomen: angst, rusteloosheid, prikkelbaarheid, frustratie, flashbacks en zweten."

Het woelen manifesteert zich anders bij iedereen – bij sommige gaat hun hart tekeer, bij sommige is de angst zo groot dat ze rechtop moeten blijven zitten, en sommige zullen veel zweten. Alle gevallen hebben één ding gemeen: het uren naar de klok staren, terwijl je je lichaam smeekt om in slaap te vallen.

De effecten van alcohol op slaap zijn bekend – het is een bifasische drug, in het begin heeft de alcohol stimulerende effecten (in feite stimuleert drank de aanmaak van catecholamine, een groep hormonen, waarvan één adrenaline), maar op den duur is wordt het effect meer geassocieerd met depressiva. Dat is waarom het vaak makkelijk is om in slaap te vallen na een lange avond met veel alcohol (hoewel je waarschijnlijk wel een slechte slaap zal hebben), en waarom woelen geen probleem is op vrijdag- of zaterdagnacht. Dat is ook de reden waarom als je om vier uur 's nachts gaat slapen, en de volgende ochtend om negen uur opstaat en je een biertje erbij pakt (hallo, brunch), je je best prima kan voelen.

Deze effecten zijn goed onderzocht, maar zijn simpelweg niet wat ik bedoel. Het woelen gebeurt uren na het drinken is gestopt, en vaak ook na de kater pas.

Dus ik moest een expert spreken, ik belde Richard Stephens, een hoogleraar aan de Keele University en één 's werelds vooraanstaande kateronderzoekers. Ja, hij is een alcoholexpert, maar hij onderzoekt specifiek waarom we katersymptomen hebben, en dat is een wetenschap van het zeldzame soort.

"De definitie van een kater is 'de effecten van overgebleven alcohol'. Als het alcoholgehalte in je bloed 0 is, maar wel effecten voelt, heb je een kater," vertelt hij me. "Het lijkt erop dat het slaapprobleem een katereffect is. Maar wat zouden de mechanismes kunnen zijn? We weten een paar dingen over hoe een kater werkt, de hoofdpijn en het zieke gevoel zijn te danken aan een lage suikerspiegel, uitdroging en ontstekingen in het lichaam."

Maar het woelen, vertelde ik hem, is niet als een normale kater. Vaak als ik lig te woelen, heb ik daarvoor een prima productieve zondagmiddag gehad. Ik heb een stukje gefietst, getraind, en misschien zelfs wel wat gewerkt. Maar daarna heb ik toch slaapproblemen, hartkloppingen, zweten.

"Dan weet ik niet zeker wat het is. Katereffecten houden niet zo lang aan. Je hebt niet een 24-uur durende kater ofzoiets. Maar ik denk dat als je zaterdagnacht veel drinkt, om acht uur opstaat, en je nog steeds een beetje dronken bent, je kater wel tot één of twee uur de volgende nacht kan duren. Dat is mijn vermoeden, dat het de overblijfselen van de kater zijn."

Dat klonk plausibel.

Ik ging met mijn vraag naar Damaris Roshsenow, een associate director van de Brown University Center for Alcohol and Addiction Studies. Ze bestudeert katers, verslaving, en heeft specifiek onderzoek gedaan naar alcohol en slaap. Ik legde aan haar voor dat we misschien lijden onder alcoholontwenning, omdat sommige van de symptomen vergelijkbaar zijn met die van verslaafden op verschillende fora, Yahoo Answers pagina's en de wikipediapagina over alcoholisme.

Dat viel niet helemaal goed, ze zei dat we absoluut geen alcoholisten zijn omdat we af en toe een doorzakkertje hebben in het weekend.

"Laten we niet het woord 'ontwenning' gebruiken. Dat gaat samen met fysiologische effecten, als gevolg van chronisch, zwaar alcoholgebruik," schrijft ze me in een e-mail. Dus terwijl sommige van mijn collega's zeggen dat een kater een soort korte-termijn ontwenning is, zijn de ontwenningsexperts het hier absoluut niet mee eens, omdat het om totaal andere mechanismes gaat. "Het patroon dat je beschrijft [één keer per maand een doorzakker, daarnaast gemiddeld drankgebruik], heeft niets te maken met iets dat ontwenningsverschijnselen zou kunnen veroorzaken. Dus die term zou ik laten gaan."

"De subjectieve katereffecten verdwijnen allemaal binnen een paar uur nadat het alocholgehalte van het bloed naar nul gaat. Dus de vraag is of er andere overblijvende effecten zijn na heftig alcoholgebruik – twee nachten drinken. Misschien komt het door de langdurige catecholamine-aanmaak. Dat zou effect hebben op de zondagavondslaap na een weekend lang en zwaar drankgebruik," voegt ze toe.

Als het geen ontwenning is, wat is het dan wel? Slechts een uitgebreide kater zonder de hoofdpijn en misselijkheid? Ik vertelde één van mijn vrienden wat de expert uitgelegd had. Hij vroeg zich af of het dan allemaal tussen onze oren zat, of we allemaal een angststoornis hadden, of een geheimzinnige ziekte.

En daarin ligt één van de problemen van het alcoholonderzoek van tegenwoordig. Het is onethisch om de deelnemers van het onderzoek zo naar de klote te laten gaan, dat je zoiets zou kunnen onderzoeken. En de meeste studies over alcohol gaan over de lange-termijn effecten van alcohol, niet over de kater die je de tweede dag hebt.

Je kan hier binnenkort trouwens hartstikke leuk stage komen lopen. Klik hier voor meer info of mail meteen naar alejandro.tauber@vice.com.