Waarom het onmogelijk is om goed te slapen in een vreemd bed

Het is een dilemma dat bij elke one-night stand terugkomt: blijven slapen of niet blijven slapen. Als je ervoor kiest om het te doen, staat je gegarandeerd een nacht vol woelen en draaien te wachten. De volgende ochtend ben je moe en chagrijnig, zelfs als je geen kater hebt.

Dit gebeurt niet alleen als je samen met iemand in een bed slaapt dat niet van jou is, maar bij elk bed, zoals bijvoorbeeld in een hotel. Een team psychologen van Brown University denken voor het eerst verklaard te hebben hoe dit komt. In een onderzoek dat onlangs gepubliceerd is in Current Biology stellen ze dat mensen slecht slapen op vreemde plekken omdat een gedeelte van het brein 'wakker' blijft om de wacht te houden.

Dit verschijnsel wordt ook wel het 'first night effect' genoemd. Hoewel dit fenomeen al langer bekend is, is het nog nooit eerder op deze manier onderzocht.

"Proefpersonen die meedoen aan een onderzoek naar slaap geven vaak aan slecht geslapen te hebben na de eerste nacht van het experiment," zei professor Masako Tamaki, hoofdauteur van het onderzoek, tegen Motherboard. "De kwaliteit van de slaap is de tweede sessie al flink verbeterd, als de omgeving niet meer nieuw is voor de proefpersoon."

Om deze reden gooien wetenschappers de onderzoeksresultaten van de eerste nacht vaak weg, aangezien de resultaten beïnvloedt zijn door het 'first night effect'.

Om dit mysterieuze effect te verklaren, hebben Tamaki en haar collega's de hersenscans van slapende proefpersonen geanalyseerd. Ze ontdekten dat de ene helft van het brein meer activiteit vertoonde dan de andere. In hun onderzoek was dit altijd de linkerkant, hoewel ze niet zeker weten waarom.

Tamaki vertelde dat het feit dat de linkerhelft van het brein bij hun onderzoek actiever bleek niet per se hoeft te betekenen dat dit de hele nacht zo is, aangezien ze alleen de eerste fase van de slaap geanalyseerd hebben. Er is dan ook meer onderzoek nodig om het 'first night effect' tijdens de gehele slaapcyclus te bestuderen, waardoor er ook meer gezegd zal kunnen worden over de verklaring achter deze verhoogde hersenactiviteit.

Hoewel het de eerste keer is dat dit fenomeen bij mensen geobserveerd is, zijn er al eerder experimenten geweest met dieren waarbij iets vergelijkbaars aan de hand was.

"Sommige dieren kennen een unieke vorm van slaap waarbij de ene hersenhelft in diepe slaap is terwijl de andere wakker lijkt te zijn," zei Tamaki. "Het is gesuggereerd dat dit te maken heeft met de dreiging van roofdieren: door half wakker te blijven zijn dieren meer alert voor gevaar."

Deze alerte slaap is geobserveerd bij bepaalde vogels en zeezoogdieren als dolfijnen en walvissen. En nu dus ook bij de mens.

"We zijn benieuwd of we dit effect kunnen tegengaan, en wat precies de gevolgen van het effect zijn op de functies van slaap," zei Tamaki. "Ook zou het interessant zijn om erachter te komen of er een relatie bestaat tussen tijdelijke slaapverstoringen [als het 'first night sleep effect'] en chronische slaapstoornissen." Dit soort onderzoek zou inzichten kunnen opleveren die nuttig zijn voor bijvoorbeeld het leger, waar soldaten veel rondreizen en dus vaak in voor hen onbekende omgevingen slapen.

Daarnaast zal het mensen als jij en ik kunnen helpen begrijpen waarom je je altijd zo klote voelt na een logeerpartijtje bij een one night stand.