FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

Waarom bestaan er nog linkshandige mensen?

Je zou toch denken dat de evolutie een einde zou maken aan linkshandigen.
Omdat een blik openen zo lastig is voor linkshandigen. Afbeelding via

In het weekend werk ik nog wel eens in een bar om de nodige huur bij elkaar te tappen. Nu had ik laatst een nieuwe werkgever die én een halve meter langer is dan ik én linkshandig biertjes bleek te tappen. Dit resulteerde in iets wat na een paar stompen in mijn gezicht steeds meer op een matpartijtje begon te lijken. Dat sommige dingen misschien een beetje lastig zijn in teamverband, met iemand die van de 'andere kant' is, dat lijkt me logisch. Als rechtshandige merk ik in het dagelijks leven verder nauwelijks verschil met mensen die linkshandig zijn.

Advertentie

Maar toen zag ik 'm worstelen met een blikopener. Ik moest een beetje lachen, maar dacht ook: waarom bestaan er nog linkshandige mensen, in een rechtshandig ingerichte maatschappij? Ik dacht daarbij aan scharen, blikopeners, auto's en eigenlijk al onze middelen die zijn ontworpen voor rechtshandigen.

Linkshandigheid is duidelijk een afwijking van de norm, ik kan me voorstellen dat dat in sommige situaties onwaarschijnlijk irritant is. Maar waarom leren mensen zichzelf dan nog steeds dingen aan met links, of is een handvoorkeur gewoon al voorgeprogrammeerd in de baarmoeder?

Na wat speurwerk kwam ik erachter dat twee linkshandige ouders zo'n 30 tot 40% kans hebben op een linkshandig kind. Dit suggereert dat de dominante handvoorkeur doorgegeven kan worden van ouders naar kinderen, maar we weten nog steeds niet zeker of dit genetisch bepaald is, of aangeleerd.

Ik wilde nog meer weten over 'lefties' en vond een recent onderzoek onder leiding van Silvia Paracchini, die als onderzoeker verbonden is aan de Universiteit van St Andrews in Schotland. Dit onderzoek toont aan dat er een correlatie is tussen linkshandigheid en bepaalde genen. Volgens Paracchini zijn er verschillende factoren die meebeslissen over je voorkeur voor links- of rechtshandigheid. 25% van die factoren kan worden verklaard aan de hand van je genen. Dat is volgens Paracchini erg laag, maar wel consistent.

Paracchini zegt dat voorgaande onderzoeken er tot nu toe altijd vanuit zijn gegaan dat we een specifiek gen bezitten dat direct bepaalt of iemand rechts- of linkshandig is. Na het testen van ruim 100.000 mensen van over de hele wereld, is zo'n bepalend gen echter nog steeds niet gevonden. Dit suggereert dat dit gen niet bestaat. "De reden dat linkshandigheid ons zo fascineert is simpel: we begrijpen er zo weinig van. Het is fascinerend en raadselachtig."

Advertentie

Wat Paracchini en haar team wel hebben gevonden, geeft al wat meer informatie over de oorzaken van linkshandigheid, maar zorgt tegelijkertijd voor meer nieuwe vragen. Ze zijn er namelijk achter gekomen dat de DNA-streng die linkshandigheid beïnvloedt, ook onze lichaams-asymmetrie bepaalt.

"We zien er dan misschien aan de buitenkant symmetrisch uit, maar als we naar de ligging van onze organen kijken, zien we hoe asymmetrisch ons lichaam eigenlijk is," zegt Paracchini. Een zeldzame aandoening, genaamd Situs Inversus, speelt een belangrijke rol bij deze vondst. Situs Inversus is een aandoening die er voor zorgt dat de organen in je lichaam verkeerd om liggen. Het hart zit dan bijvoorbeeld aan de rechterkant. Nu blijkt de genetische code die 'abnormaal' is bij mensen met Situs Inversus, hetzelfde stuk code dat de linkshandigheid van mensen bepaalt.

Hieruit zou je dus kunnen opmaken dat de keuze voor linkshandigheid niet aangeleerd, maar aangeboren is. De echte vraag rondom linkshandigheid is volgens Paracchini niet 'waarom linkshandigen bestaan,' maar 'waarom overal ter wereld ongeveer tien procent van de mensen linkshandig is.'

Het is namelijk knap lastig om wereldwijd onderzoek te doen naar het fenomeen. Om te onderzoeken naar links- en rechtshandigheid, wordt al gauw gekeken naar simpele handelingen zoals tandenpoetsen of schrijven, in het Westen zijn dat simpele en betekenisloze handelingen. Nu zijn er ook culturen waarbij er specifiek een handvoorkeur voor bepaalde handelingen is. Zo is er in China bijvoorbeeld een sterke voorkeur en sociale druk om te schrijven en te eten met je rechterhand. Dat heeft er voor gezorgd dat een groot percentage van de mensen die 'links' zijn, deze handelingen alsnog met rechts uitvoeren.

Advertentie

Het grote mysterie zit 'm ook in het feit dat het bestaan van linkshandigen al te traceren is naar de tijd van de neanderthalers. Het bewijs daarvan is terug te vinden in de analyse van skeletten, voorwerpen en muurschilderingen. In onderzoek naar de lengte van de armbotten van neanderthalers is wederom een groter aantal voorwerpen gevonden die je als rechtshandig persoon gemakkelijk kunt gebruiken, dan voorwerpen die gemakkelijk te hanteren zijn door linkshandigen.

Een ander bewijs voor het bestaan van linkshandige neanderthalers zijn muurschilderingen.

Er zijn muurschilderingen gevonden van omtrekken van linkerhanden, die zijn dus met de rechterhand omlijnd. Maar ook hier zijn kleine aantallen 'rechterhandomtrekken' gevonden en die zijn juist met links getekend.

Deze onderzoeken suggereren allemaal dat linkshandigheid evolutionaire oorzaken heeft, waarom zou het fenomeen anders nog steeds bestaan? Een van die theorieën is de 'gevechtshypothese.' Volgens die hypothese heeft de natuur linkshandigen nog niet geëlimineerd omdat dit gezelschap van mensen een evolutionair voordeel zou hebben als het op een robbertje vechten aankomt. In een maatschappij waar knokken nog belangrijk is, hebben linkshandigen geleerd te anticiperen op vechten met rechtshandigen. Rechtshandigen zouden de klappen van een 'leftie' niet aan zien komen.

De leftie heeft dus grotere kans om het gevecht te winnen. Ondanks het nadeel van de rechts-georiënteerde maatschappij, blijft volgens de gevechtshypothese linkshandigheid in de samenleving bestaan doordat de linkshandigheid gedeeltelijk genetisch is bepaald.

Deze hypothese is ontkracht door de Nederlandse promovendus Sara Schaafsma. Zij onderzocht de gevechtshypothese in een maatschappij waar een potje knokken nog net zo gewoon is als het voetbalwedstrijdje dat wij op zondag spelen: de Papoeagemeenschap in Indonesië.

"Tot voor kort kwamen in de Eipo-gemeenschap veel man-tot-mangevechten voor, door stammenoorlogen en onderlinge gevechten. Op basis van de gevechtstheorie verwachtten we dat er meer linkshandigen in deze gemeenschap zijn dan in een geïndustrialiseerde. Maar er waren er relatief juist mínder," zegt Schaafsma in een nieuwsbericht van de Rijksuniversiteit in Groningen over haar onderzoek. Het lage percentage linkshandigen zou volgens Schaafsma de gevechtshypothese als evolutionaire verklaring voor linkshandigheid erg onwaarschijnlijk maken.

Schaafsma denkt dat een goede gezondheidszorg een veel waarschijnlijkere reden is voor het voortbestaan van linkshandigheid, er zouden namelijk wat gezondheidsrisico's gepaard gaan met linkshandigheid.

Het is dus echt moeilijk om precies te verklaren waarom er nou nog steeds linkshandige mensen bestaan. We weten nu dat dit voor ongeveer 25% genetisch bepaald is, maar de resterende 75% aan mogelijke factoren is vooralsnog moeilijk te achterhalen. Cultuur, maatschappij, zorg en opvoeding spelen waarschijnlijk allemaal een rol. Het mysterie van linkshandigheid is dus nog niet opgelost, maar ik vraag me af of die klappen in mijn gezicht niet gewoon een evolutionaire oorzaak hebben. Misschien zijn linkshandigen er wel om rechtshandigen wat alerter te maken?