De mens lijdt aan een vernietigend godcomplex, volgens de grootste games op E3

Het wordt elk jaar geroepen, maar de 2016-editie van E3 is werkelijk het jaar waarin virtual reality eindelijk een prominente plek heeft gevonden op de grootste gamingbeurs op aarde. Op elke hoek binnen het Los Angeles Convention Center staat wel iemand ongemakkelijk te bewegen met een Oculus Rift op het hoofd of vol hartstocht te zwaaien met een plastic nepgeweer om een buitenaardse invasie te stoppen waar niemand anders van op de hoogte is. Nog eventjes en we gaan ook buiten de gesloten kringen van de gamesindustrie in een digitale wereld leven, voordat ons altijd maar groeiende godcomplex de mens uiteindelijk vernietigt.

Althans, dat is de dystopische toekomstvisie die de grootste games op E3 ons voorschotelen. Het duurt volgens de ontwikkelaars niet lang meer totdat de drang om onszelf te verbeteren ons gaat tegenwerken en zo het einde van de wereld veroorzaakt, een klassenoorlog tussen androïden en mensen voortbrengt, of zorgt dat robotdinosaurussen de natuur overnemen. Het overkoepelende thema van de mens die voor god speelt is prominent aanwezig in games die in de komende twee jaar uitkomen.

Zo vertelt ontwikkelaar Patrick Fortier, van Deus Ex: Mankind Divided, mij op de beursvloer dat er best weleens een "mechanische apartheid" kan ontstaan wanneer we de grenzen van lichaamsaanpassingen zoals armprotheses en nanotechnologie overschrijden. De term die refereert naar de institutionele rassenscheiding die in midden twintigste eeuw in Zuid-Afrika begon te zorgen voor oneindige pijn en verdriet, wordt in de marketing van dit entertainmentproduct veelvuldig gebruikt om het plot uit te leggen. In het verhaal van Deus Ex heeft een ramp ervoor gezorgd dat mensen met mechanische aanpassingen worden gediscrimineerd en daardoor onder meer in aparte metrostelsels reizen en in sloppenwijken wonen.

De link met taferelen uit het echte leven is snel gelegd en dit krijgt dan ook de nodige kritiek. "Wij vinden het belangrijk om een diepgaand thema in onze game te verwerken", legt Fortier uit. "Dit scenario is de slechte kant van het transhumanisme. In de game is de droom van vooruitstrevende technologie gestorven en hoe de mens daarmee omgaat is zoals je dat momenteel ook ziet met hoe er gekeken wordt naar gender, religie en ras. We zoeken altijd redenen om een barrière te bouwen om iets dat we niet snappen." Fortier is het ermee eens dat het lastig is om zulke problematiek in een game te verwerken en daar vervolgens marketing omheen te bouwen. Het wordt interessant om te zien hoe critici het in perspectief plaatsen wanneer de game in augustus uitkomt.

De zelfbenoemde "film-noir thriller" Detroit: Become Human van de Franse regisseur en ontwikkelaar David Cage gaat over een andere verdeling in de maatschappij. In de futuristische interpretatie van de Amerikaanse autostad dienen levensechte androïden als arbeiders die vrijwel elke menselijke taak hebben overgenomen en dit met hun perfecte uiterlijk compleet gevoelloos uitvoeren. Sommigen van deze replica's beginnen echter emoties te voelen, waardoor het onmenselijke gedrag dat hun bazen tonen veel weg krijgt van de relatie tussen een slaaf en zijn meester. Enkele replica's slaan daardoor op hol en vormen een groot gevaar voor burgers.

De op keuze gebaseerde, verhalende game die later dit jaar uitkomt op de PlayStation 4 stelt daarom hardop de vraag: wat maakt een mens een mens en waarom zouden kunstmatige scheppingen met vergevorderde intelligentie en gevoelens geen onderdeel kunnen zijn van de maatschappij? Over het plot van Detroit: Become Human is nog weinig bekend, maar afgaande op het portfolio van de regisseur zal het vast een verhaal worden met onverwachte wendingen en intriges. Van clichés is Cage ook niet vies, dus een androïde die slaagt voor de Turingtest of daar juist de illusie over weet te wekken, staat waarschijnlijk al lang en breed in het script geschreven.

De grootste en meest verlangde titel van de beurs is volgens veel bezoekers Horizon: Zero Dawn, een grootschalige en grafisch waanzinnige game die door ontwikkelaar Guerrilla Games wordt gemaakt in Amsterdam. Het on-Nederlands goed noemen zou vreemd zijn, aangezien talloze wereldhits hier vandaan komen, maar uit de beelden en demo die speelbaar is op E3 wordt duidelijk dat dit een heel bijzondere game is. De mensheid is in de verre toekomst terug naar af — als stammen dwalen ze over een aarde die is teruggenomen door de natuur, waarbij onze vervlogen hedendaagse samenleving, de wolkenkrabbers en machines worden gezien als goddelijke verschijnselen.

Wat er is gebeurd met de planeet is onbekend, maar mechanische, gerobotiseerde dinosaurussen en andere fauna zijn naadloos geïntegreerd met moeder natuur, wat voor een prachtig contrast zorgt. Kunstmatige intelligentie wordt normaal in games, romans en andere fictie beschreven in relatie tot het menselijk brein, maar wat als AI de vorm aanneemt van een dier of een uitgestorven wezen? Is een gefabriceerde Tyrannosaurus Rex net zo echt als een gekloonde levensvorm, of telt het beiden niet als organisme? Het mysterie achter het verhaal dat Guerrilla Games vertelt, spreekt ongelofelijk tot de verbeelding en zal begin volgend jaar hoogstwaarschijnlijk veel verkooprecords breken.

Een titel die geen intrigerende vraagstukken weet op te roepen binnen deze thematiek is Watch Dogs 2. De game van ontwikkelaar Ubisoft is een karikatuur van de hackcultuur dat lijkt geschreven te worden door een stel oude witte mannen die in 1995 de Angelina Jolie-film Hackers keken en dat nog steeds als referentiemateriaal gebruiken om een modern tijdsbeeld van het fenomeen te schetsen. Hoewel de game interessante verhaalelementen biedt zoals een metropool waarin alles in verbinding met elkaar staat en altijd online is, maken de eindeloze geforceerde pogingen tot het creëren van memes het een game die enkel de gedoodverfde 9GAG-generatie zal aanspreken. Ik zie een mechanische apartheid nog eerder gebeuren dan een wereld waarin memes voor meer irritatie zorgen dan vermaak.

Ik vraag me af of de ontwikkelaars van al deze games bewust zijn van de ironie dat zij zelf degenen zijn die de barrières van technologie op zeer briljante wijze elk jaar weer doorbreken. Het begint met virtual reality, totdat je over een paar jaar met een androïde-evenbeeld van jezelf staat te praten in Los Angeles. De scenario's uit Deus Ex: Mankind Divided en Horizon: Zero Dawn zullen niet snel werkelijkheid worden, maar als het zo is, geef dan de schuld aan de game-ontwikkelaars.