VN: De wereldvoedselvoorraad wordt bedreigd door het uitsterven van bijen

Vorige week zijn afgevaardigden van bijna honderd verschillende regeringen bijeen gekomen in Kuala Lumpur om te praten over de wereldwijde dalingen in het aantal bestuivers. Verschillende soorten bijen, vlinders en vogels die een belangrijke rol spelen bij het bestuiven van bloemen worden met uitsterven bedreigd, wat serieuze gevolgen zal hebben voor de toekomstige wereldvoedselvoorraad.

De ontmoeting vond plaats op verzoek van het Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services (IPBES), een onafhankelijke intergouvernementele organisatie die bestaat uit afgevaardigden van 124 verschillende leden van de Verenigde Naties. Het is de eerste keer dat het dreigende tekort aan bestuivers op deze schaal besproken is.

Aanleiding was een rapport van het IPBES dat vandaag vrijgegeven is. In het rapport, waar twee jaar aan gewerkt is, wordt een overzicht gegeven van al het onderzoek dat er tot nu toe naar populaties van bestuivers gedaan is. De auteurs van het rapport concluderen dat twee op de vijf ongewervelde soorten (zoals bijen en vlinders) en één op de zes gewervelde soorten (zoals vogels en vleermuizen) aan het uitsterven zijn, wat ernstige gevolgen zal hebben voor bepaalde wilde plantsoorten en voedselgewassen.

Voorbeelden van voedselgewassen die door bestuivers bevrucht worden zijn cacao, koffie, vanille en avocado's. Het volume van deze populaire gewassen is volgens het rapport de afgelopen 50 jaar verdrievoudigd, en beslaat zo'n 35 procent van alle landbouwgrond. Hoewel veel van deze gewassen niet enkel van bestuivers afhankelijk zijn (bestuiving kan bijvoorbeeld ook via de wind gebeuren), schatten de onderzoekers van het IPBES dat zo'n 5 tot 8 procent van de voedselgewassen direct afhankelijk is van bestuiving door bestuivers. Bij de wilde plantsoorten met bloemen is dit percentage maar liefst 90 procent.

Zowel het aantal wilde als gefokte bestuivers is dalende. Vooral het uitsterven van bijenpopulaties baart de onderzoekers zorgen, omdat zij de meest belangrijke bestuivers zijn. Hoe groot het probleem precies is, is echter lastig vast te stellen, omdat er niet voor alle populaties betrouwbare data is. In Europa en Noord-Amerika wordt 37 procent van de bijensoorten bedreigd, maar over Azië, Afrika en Zuid-Amerika is te weinig bekend om in precieze percentages te spreken. Het onderzoek dat gedaan is, geeft echter voldoende aanleiding om te kunnen spreken van een serieuze bedreiging voor de wereldvoedselvoorraad.

"We zitten duidelijk in een periode van daling [van het aantal bestuivers], en dat zal meer en meer zichtbare gevolgen hebben," zei Simon Potts, hoofdonderzoeker van het rapport.

Het is nog niet duidelijk wat precies de redenen achter het uitsterven zijn. Het rapport noemt echter een aantal factoren die zeker een rol van belang spelen, zoals monocultuur (het verbouwen van een enkel gewas op een groot stuk grond); het gebruik van bepaalde pesticiden (zoals bijvoorbeeld neonicotinoid, dat schadelijk is voor bijen); het kleiner worden van het leefgebied van bepaalde bestuivers (zoals bijvoorbeeld grasvelden); en de opwarming van de aarde.

Gelukkig zijn de meeste van deze problemen op te lossen door lokale aanpassingen in de manier waarop landbouw gedaan wordt. Ook het vergroten van het natuurlijke leefgebied van bestuivers kan eenvoudig gedaan worden, en gebeurt al in verschillende landen. In Groot-Brittannië bijvoorbeeld worden boeren betaald om heggen te planten waar bijen graag in leven.

Hoewel de oplossingen betrekkelijk eenvoudig zijn, moet de urgentie van het probleem wel erkend worden – iets waar het rapport van IPBES een belangrijke stap in is. "Uiteindelijk zal alles ineen storten zonder bestuivers," zei Dennis van Engelsdorp, een bijenexpert van de University of Maryland die al jaren voor actie pleit. "Als we in 2050 de gehele wereld van voedsel willen voorzien, zullen we rekening moeten houden met bestuivers."