FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

Een nieuwe kijk op een oude krottenwijk

Deze documentaire over een verloren stadstaat is symbolisch voor de dystopische toekomst waar we op afstevenen
Een foto van de buitenkant van de stad door architect Paul Rudolph. Afbeelding: Library of Congress

Honk Kong’s Kowloon Walled City bleef een van de raarste plekken op aarde tot de uiteindelijke platlegging in 1994. Op de piek in de late jaren tachtig leefden er ongeveer 33.000 mensen op zo’n 2.6 hectare omringd door een voormalige militaire basis. Om zoveel mensen op zo’n kleine plek te krijgen was het nodig om de hoogte in te bouwen. Dit transformeerde het stadje naar een verbazingwekkende, dichtbevolkte, verticale krottenwijk.

Het staatloze stadje had verschrikkelijke leefomstandigheden, mede veroorzaakt door het simpele gegeven dat er zoveel mensen op elkaar zaten. Maar ook door het toedoen van de Chinese maffia genaamd de Triade. De Chineze krant, South China Morning Post, vermeld in een stuk uit 1995 dat de Kowloon Walled City plaats zal gaan maken voor een 61-miljoen-dollar-kostend project. Ook vermeldden ze destijds dat het stadje gekweld werd door "miserabele omstandigheden en wetteloosheid".

Advertentie

“The Walled City - het enige gedeelte van Hong Kong dat de imperiële Chinese overheid weigerde over te dragen aan de Britten - werd beroemd vanwege de prostituees, opiumtenten en ongecertificeerde tandartsen,” staat er in John Flint’s grafrede van de stad. Flint rapporteerde dat de toenmalige gouverneur van Hong Kong, Chris Patten, “de fantastische transformatie toejuichde”. En wie zou er iets anders durven beweren?

Tienduizenden mensen bij elkaar proppen in een gebied dat net zo groot is als een normaal huizenblok, zonder normale infrastructuur, kan tot niets anders leiden. De stad is inmiddels al twee decennia verdwenen, maar de fascinatie is er nog steeds en voornamelijk online. Dit komt waarschijnlijk omdat het de perfecte combinatie is van dingen die het internet lief heeft - superlatieven (de dichtstbevolkte plek op aarde!), een rare, blogbare geschiedenis, China, tegenstrijdigheid en het beeld van de cyberpunkdystopie waar we allemaal op afstevenen. De stad is, in sommige opzichten, getransformeerd van een van ‘s werelds ergste krottenwijken naar een “moderne vrijbuitersutopie”.

Zo’n mythologie is goed te begrijpen bij zo’n unieke locatie, en het helpt dat de Kowloon Walled City een belangrijke inspiratiebron is voor het cyberpunkgenre. Het hielp onder andere bij het schetsen van de achtergrond van Ghost in the Shell. En om heel eerlijk te zijn, er zijn heel wat voorbeelden te noemen die de roze bril wegnemen, zoals deze AMA.

Advertentie

De nieuwe docu van de Wall Street Journal over Kowloon is fascinerend, omdat het benadrukt dat de stad zowel een symbool voor armoede, maar ook een lichtpunt op het internet is. De docu brengt ons Ian Lambot en Greg Girard, die in City of Darkness: Life In Kowloon Walled City tekst en beeld combineren. De foto’s werden gepubliceerd rond de tijd dat de stad ten onder ging en blijft een van de beste verslagen van het leven in Kowloon.

Het stadje is geboren uit oude spanningen tussen de Britse en Chinese overheden. Het komt voort uit een overeenkomst, gesloten in 1898, om Hong Kong 99 jaar lang aan de Britten te verpachten. Daar was de ommuurde stad niet bij inbegrepen. Hong Kongse autoriteiten probeerden een groot deel van de voormalige militaire basis uit de jaren 30 te vernietigen waardoor de kleine populatie van de Walled City tot een nihil aantal was teruggebracht. Japan ging door met de vernietiging van het fort gedurende de Tweede Wereldoorlog.

Na de Japanse capitulatie claimde China het gebied weer, waardoor er een eerste golf van krakers de stad binnen stroomde. Dit werd een stortvloed toen Mao Zedong het Communisme invoerde in China. Een essay van Julia Wilkinson uit City of Darkness legt uit dat deze gebeurtenissen, gecombineerd met het onvermogen van de Britten om de Walled City te regeren er voor zorgde dat het gebied wetteloos was. Een moordzaak in 1959 zorgde ervoor dat de wetgeving onder Hong Kong’s hoede viel. Tegen die tijd had de Walled City zijn wortels allang stevig in de grond zitten.

Advertentie

Het resultaat was een bouwvallige en geïsoleerde stadstaat. De documentaire, getoond door de lenzen van Lambot en Girard, laat zien dat de isolatie een mes was dat aan twee kanten sneed. Het duo staat op het punt om een vervolg genaamd City of Darkness Revisited uit te brengen.

De stad in 1989, vlak voordat de uitzettingen begonnen. Afbeelding: Wikipedia

Het gebrek aan steun van buitenaf betekende dat de Walled City zelfvoorzienend was met commercie en industrie. Het idee dat een volledige stad gebouwd kon zijn in drie dimensies om zo zichzelf te kunnen voorzien heeft waarschijnlijk een geromantiseerd beeld van de stad opgeroepen. Zeker nadat de stad zijn invloed verspreidde naar grote aantallen scifi-werken zoals William Gibson’s Bridge trilogie.

“Ik was gefascineerd - het was een soort machine die heel goed werkte. De vernietiging was als het uiteenhalen van de machine - voor de eerste keer kon je zien wat er van binnen zat,” zei de Hong Kongse architect Aaron Tan. “Het was een erg nederig proces voor mij als designer. Toen we de Walled City op het spoor kwamen, begonnen we te zien dat mensen intelligenter dan wij, de designers, konden zijn. Zij konden op manieren denken om problemen op te lossen buiten de traditionele, academische wereld om.”

Die inventiviteit kwam voort uit de isolatie van de stad. Er waren geen publieke diensten, er was geen goede afvalverwerking, geen publieke veiligheid en geen misdaadbestrijding. Het kwam allemaal op de schouders te rustten van de lokale bevolking. Heroïneverslaving en prostitutie waren aan de orde van de dag en de burgers van de stad waren op zichzelf aangewezen.

Dezelfde omstandigheden die ervoor zorgden dat de stad een grote organische massa werd vormde ook een groot probleem. Dit probleem is vaak uit het oog verloren bij het canoniseren van de geschiedenis van de stad geschiedenis. De politieke, fysieke en economische isolatie zorgde ervoor dat de bewoners gevangen zaten tussen de muren. Het is een probleem dat bewoners bijbleef tot het einde. “Wanneer mensen zich geen heroïne konder veroorloven, gingen ze dood,” vertelt een voormalig bewoner aan de Journal. “Hun familie verplaatsten het lijk simpelweg naar het toilet.”

De Kowloon Walled City blijft mensen vangen vanwege deze problemen, maar de tekortkomingen zorgen er ook voor dat het een sterke bron van inspiratie vormt voor beschrijvingen van de toekomst. Een anonieme buitenwijk is noch memorabel noch een goed hulpmiddel voor een groots plot. Zelfs in Neal Stephenson’s Snow Crash, neemt de zwevende krottenwijk “the Raft” een grotere rol in dan de zogenaamde burbclaves. De Walled City laat ook zien dat de dystopische toekomsten die we ons ooit voorstelden nu werkelijkheid zijn geworden.