Patenten op planten zijn zo erg nog niet

FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

Patenten op planten zijn zo erg nog niet

‘Evil’ bedrijven ontwikkelen broccoli die kankergenezing bevordert. Volledig volgens de wet.

Een paar weken geleden vertelde een vriendin mij dat een bedrijf een patent op broccoli had gekregen. Ik dacht dat ze een grapje maakte. Je kunt toch helemaal geen patent op een groente, of zelfs een plant aanvragen? Maar toen ik op onderzoek ging, stuitte ik op krantenkoppen als 'Monsanto krijgt patent op broccoli', 'Patent op broccoli mag' en 'De strijd om gerimpelde tomaat en gezondere broccoli'. Blijkbaar kan het dus wel.

Advertentie

In de media proefde ik vooral veel verontwaardiging en scepsis over deze ontwikkeling. Mij zat het ook niet lekker. Het welzijn van de broccoliplant gaat mij zeer persoonlijk aan het hart, sinds ik in november geobsedeerd raakte door het grote broccolimysterie. Ik kon niet begrijpen dat een bedrijf een patent op voedsel mocht hebben. Voedsel is verdomme toch van iedereen, net als de zon, lucht en schoon drinkwater? Wie denken deze bedrijven wel niet dat ze zijn? Twee derde van de wereldwijde zadenhandel is al in handen van tien bedrijven. Nestlé wilde van water een commercieel goed maken. Monsanto voert – en wint – rechtszaken tegen boeren als hun zaad per ongeluk op hun erf is gewaaid. Nog even en ons dieet is compleet overgeleverd aan bedrijven, omdat ze overal een patent op hadden. Hoe kan dit zo ver gekomen zijn?

Ik belde met Bart Swinkels, een octrooigemachtigde voor Nederland en Europa en partner bij het Nederlands Octrooibureau (NLO). Hij vertelde mij dat de uitspraak slechts een interpretatie van de wet was. "Patenten aanvragen op planteneigenschappen kan al ruim veertig jaar," stelde Zwinkels. "Sinds het Europese Octrooiverdrag in 1973 getekend is door de Europese lidstaten mogen – en worden – er patenten aangevraagd op nieuwe planteneigenschappen. De Hoge Kamer van Beroep heeft dit laatst enkel bevestigd, toen twee zaken een verklaring van de wet vroegen."

Al ruim veertig jaar? Maar als dit al zo lang kon, waarom doet doen de media dan alsof deze uitspraak een nieuw probleem is? Waarom riep het Europese Parlement dan pas nu het Europese Octrooibureau op om te stoppen met het uitgeven van patenten op planten? Voor het eerst zag ik in hoe eenzijdig en populistisch alle berichtgeving rondom patenten en planten was. Zijn bedrijven als Monsanto slechts kwaadaardige instituten die zoveel mogelijk geld willen verdienen aan onze eerste levensbehoeften, of is er meer aan de hand? Waar was de andere kant van dit verhaal?

Advertentie

Wat Bart Swinkels mij verteld had bleek te kloppen: het Europese Octrooiverdrag, opgesteld in 1973, sloot het patenteren van planteneigenschappen niet uit. Hoewel planten en biologische processen niet gepatenteerd mogen worden, mag dat bij planteneigenschappen en microbiologische processen wel. Je mag dus geen broccoliras claimen, maar wel de genetische planteigenschap die een broccoliplant een langere steel geeft.

Vanaf 1998 werd het nog makkelijker gemaakt om een patent aan te vragen. Na drie jaar hard lobbyen van gentechbedrijven nam het Europese Parlement, ondanks het protest van maatschappelijke partijen, een nieuw voorstel van de Europese Commissie aan. Hierdoor moesten lidstaten hun patentenwetten herzien en mochten ook DNA genen gepatenteerd worden. Het Europese Octrooibureau baseert zijn beslissingen momenteel op deze wetten. Daarom is het zo verrassend, en vooral ironisch, dat nu ook de politiek het Europese Octrooibureau zo vies aankijkt. Staatssecretaris van Economische Zaken Sharon Dijkstra (PvdA) stelde bijvoorbeeld: "Door al die patenten dreigt de voedselvoorziening in handen te komen van een paar multinationals." Maar deze multinationals baseren zich enkel op de wetten en regels die het Europese Parlement en dus onze regeringen hebben aangenomen. Zeventien jaar geleden.

Het Europese Parlement roept nu zelfs het Octrooibureau op om niet langer patenten op planten te verstrekken, terwijl zij zelf wetten hebben aangenomen die tot de huidige situatie hebben geleid. De enige partijen die dit kunnen veranderen, komen nu met makkelijke, populistische argumenten tegen het Europese Octrooibureau om te stoppen met het het uitvoeren van hun eigen wetten. Dit is de woordenboekdefinitie van hypocriet.

Advertentie

De media doet ook haar duit in het zakje. Bijna alle artikelen over de broccoli-kwestie speelden precies in op het eerste gevoel wat mensen, waaronder ik, zullen hebben als ze horen dat bedrijven ons voedsel bezitten: verontwaardiging. Dikwijls wordt er gesproken over een 'verontrustende ontwikkeling', een 'monopolie' en 'ons' voedsel, alsof de enorme bedrijven het allemaal van ons af willen pakken. Alsof het alleen maar draait om geld en macht, als in een spelletje Monopolie. Hierdoor krijg je het idee dat patenten slecht zijn en dat ze er alleen maar zijn om de bedrijven te helpen. Maar patenten brengen ook iets goeds.

Patenten draaien om uitvindingen, om nieuwe toepassingen die de bestaande producten (in dit geval een plant) beter maken. Je mag dan ook geen klassieke broccoliplant patenteren, maar wel een nieuwe broccoliplant waar op microbiologisch niveau een aanpassing in is gedaan. In het van het laatste broccoli-patent van Monsanto ging het om een specifiek soort broccoli met een verhoogd aantal glucosinolaten die preventief zouden werken tegen kanker. Een vrij nobele verbetering van broccoli, als je het mij vraagt.

We hebben met genetische modificatie nu de middelen in handen om de groeiende wereldbevolking te voeden. Elk jaar krijgen we meer controle over onze eigen voedselproductie en zijn we minder kwetsbaar voor ziektes, droogte en insecten. Voedsel zou zelfs onze ziektes preventief kunnen verhelpen, zoals deze specifieke soort ons tegen kanker wapent. Daarnaast zijn er bijvoorbeeld ook gouden rijst met extra vitamine, aardappels die resistent zijn tegen ziektes, katoen dat resistent is tegen insecten, suikerplanten met nog meer suiker erin, groenten die beter tegen droogte kunnen, en de lijst gaat maar door. Patenten op planten leveren goede dingen op.

Iedereen wil en verwacht vooruitgang. We moeten accepteren dat grote bedrijven de middelen hebben om een stuk gemakkelijker voor innovatie te zorgen. Er kleven nadelen aan, ja. Ik wil niet beweren dat het patentensysteem perfect is – en ik begrijp de zorgen omdat ik ze tot voor kort deelde. Maar dit is het systeem dat we hebben, met wetten die al decennialang bestaan. Hoogstwaarschijnlijk ligt dit nog voor een lange tijd vast: om wetten te veranderen zijn jarenlange campagnes nodig en moet de politiek zich wapenen tegen lobbyisten. We hebben niks aan gemakzuchtige verontwaardiging of onredelijke doemscenario's. Daar is geen oplossing in te vinden. Binnen dit gemankeerde systeem kunnen we er beter het beste er van maken. Nu is dit de realiteit: patenten maken ons voedsel beter. En dat kunnen we maar al te goed gebruiken.