Neurowetenschappers zijn de hersentrainingsindustrie beu

Kijkers van Omroep Max zijn vast bekend met reclames voor hersentraining. De industrie rondom breinoefeningen is relatief nieuw, maar nu al best wel big business. En niet alleen voor ouderen die 'mentaal fit' willen blijven.

Het idee is dat mensen met behulp van bepaalde spelletjes en oefeningen slimmer kunnen worden. De verleiding is niet moeilijk te begrijpen: als ik mijn lichaam fitter kan maken door oefeningen te doen, dan kan ik mijn brein met bepaalde oefeningen vast ook beter maken. Naar mate de babyboomers richting ouderdom gaan wordt de markt voor hersentraining steeds groter, en die groei lijkt voorlopig niet te af te nemen.

Desondanks lijkt het erop dat neurowetenschappers deze nieuwe industrie nu al beu zijn. In een open brief die vorige week door het Stanford Center on Longevity en het Max Planck Institute for Human Development gepubliceerd werd, presenteren 70 hersenonderzoekers hun kritiek op een industrie die volgens hen een verkeerd beeld van de neurowetenschap geeft.

"We willen bezwaar maken tegen de bewering dat hersenspelletjes consumenten een wetenschappelijk onderbouwde methode geven om cognitief verval tegen te gaan, zonder dat er wetenschappelijk bewijs is," schrijven ze.

"Slimmer worden" is een stuk ongrijpbaarder dan fysiek fitter worden. Hoe voelt slimmer zijn? En wat is het verschil tussen je slimmer voelen en daadwerkelijk slimmer zijn? Laat de "experts" je dat anders vertellen. Elke advertentie voor hersentraining namelijk leunt tenslotte op vage claims van neurowetenschappers.

Laten we naar wat voorbeelden kijken. Lumosity: "Daag je hersenen uit met spelletjes die ontwikkeld zijn door neurowetenschappers om geheugen en aandacht te trainen." Fit Brains: "Verbeter je geheugen, concentratie en hersensnelheid met ons prijswinnende hersenoefeningen die ontworpen zijn door neurowetenschappers." BrainHQ: "Posit Science werd tijdens de ontwikkeling van deze oefeningen bijgestaan door meer dan honderd wereldexperts in deze wetenschap."

Het is trouwens niet zo dat er geen wetenschappelijk bewijs is dat hersenoefeningen voordelen opleveren. Er bestaan wel degelijk onderzoeken die kun je sowieso kunt vinden via elke hersentrainingsite op internet.

"Zoals vaak gebeurt, zorgen eerste resultaten die gebaseerd zijn op kleine groepen voor begrijpelijke opwinding, en dan vooral als ze suggereren dat sommige hersenspelletjes bepaalde aspecten van gedrag kunnen verbeteren," staat er in de brief. "Maar naar mate er meer resultaten zijn, blijft overtuigend bewijs voor langdurige positieve effecten op het brein uit."

Het is totaal mogelijk dat we cognitieve vooruitgang zouden ervaren als jij of ik een of andere populaire hersentraining zouden volgen. Maar betekent dat dat die hersentraining effectief is? Niet echt.

"Elke nieuwe mentaal inspannende bezigheid, zoals het leren van een taal, een motorische vaardigheid verwerven, een nieuwe omgeving navigeren, en inderdaad, een commercieel verkrijgbaar computerspel spelen, zal zorgen voor veranderingen in het neurale systeem dat die bezigheid ondersteunt," vervolgt de brief. "Er kan bijvoorbeeld een toename in het aantal synapsen zijn, of de hoeveelheid neuronen, of een versterking van onderlinge connecties."

In andere woorden: hersentrainingen zijn te vergelijken met specifieke fysieke oefeningen. Als je een ingewikkelde machine koopt via Tel Sell, en de bijgeleverde instructies strict opvolgt, dan voel je je waarschijnlijk echt fitter. Dit is omdat lichaamsbeweging over het algemeen nuttig is, wat het ook is.

Consumenten die dergelijke home trainers van Tel Sell kopen gaan over het algemeen van geen of weinig lichaamsbeweging naar een beetje lichaamsbeweging, toch? (Hetzelfde geldt trouwens voor diëten; van geen dieet naar een heel specifiek dieet gaan is niet echt een manier om te testen of en hoe een bepaald dieet werkt.)

Om die reden "moeten we vaststellen dat geobserveerde voordelen niet verklaard kunnen worden door factoren waarvan al lang bekend is dat ze prestaties verbeteren, zoals het aanleren van nieuwe vaardigheden of veranderingen in motivatie," schrijven de neurowetenschappers.

"Om geloofwaardig te zijn, moet een empirische test voor het nut van hersenspelletjes de volgende vragen beantwoorden," staat er in de brief. "Omvat de verbetering een breed spectrum van taken die iets zegen over een bepaald vermogen, of toont het slechts het aanleren van een specifieke bekwaamheid aan? Blijven de voordelen voor een redelijke tijd behouden? Vallen de positieve veranderingen ook op in andere indices van mentale gezondheid? Welke rol spelen motivatie en verwachtingen in de geobserveerde verbeteringen van cognitie?

De neurowetenschappers sluiten af met een paar algemene aanbevelingen. Ten eerste: "Bij het ontbreken van duidelijk bewijs, beveelt de groep op basis van onderzoeken aan dat individuen een fysiek actief, intellectueel uitdagend en sociaal betrokken leven leiden."

Fysieke activiteit geeft met name een boost aan cognitieve en algemene mentale gezondheid. Lichaamsbeweging zorgt voor een toename in bloedtoevoer naar de hersenen en helpt met de vorming van nieuwe bloedvaatjes en neurale verbindingen.

Het volgende punt geldt eigenlijk voor een hele hoop dubieuze dingen (waaronder diëten). "Een enkel onderzoek, uitgevoerd door wetenschappers met een financieel belang in het product, of een enkele quote van een wetenschapper die een product aanprijst, is niet genoeg om aan te nemen dat een spel rigoureus is onderzocht," schrijven de neurowetenschappers.

Uiteindelijk komt het hierop neer: leer een taal, duik in de wondere wereld van programmeren, schrijf je in voor een cursus, ga een eindje rennen. Dit zijn dingen die hersenen zeker weten slimmer maken, en leren je bovendien ook nog iets nuttigs. Wat is tenslotte het nut van intelligentie als het niet wordt toegepast?