FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

Na regen komt petrichor

De geur die je ruikt na een regenbui heeft een naam: petrichor.

Het menselijk reukorgaan is, zelfs vergeleken met die van op dit gebied superieure wezens, een fantastisch apparaat: het is in staat om meer dan een biljard verschillende geuren te herkennen, waaronder de veelgeprezen geur van een vers-gevallen regenbui. Iedereen weet waar ik het over heb. Interessanter is dat er aan het ontstaan van deze oer-geur een biologisch proces ten grondslag ligt: petrichor.

Advertentie

Petrichor is een term bedacht door de Australische mineralogen  I. J. Bear en R. G. Thomas in 1964 en gepubliceerd in het tijdschrift Nature. Hoewel het woord doet vermoeden dat het zijn oorsprong vindt in één of ander onguur bedrijf op de Rotterdamse Maasvlakte, is het een combinatie van de Griekse woorden Petros (steen) en Ichor (bloed der goden).

Het proces werd destijds gedefinieerd als moleculen van plant- of dierenresten die via de lucht terechtkomen op oppervlakten waar zich mineralen bevinden, zoals aarde, klei of steen, en zich vermengen met deze mineralen. Ook in stedelijke gebieden is petrichor vaste klant, omdat beton mineralen bevat en natuurlijk ook in steden plant- en dierenresten te vinden zijn die zich erop kunnen vestigen.

Zolang het droog blijft, zitten de petrichor-moleculen lekker waar ze zitten, maar bij regenval worden ze door vallende druppels uit de grond gestampt en is hun typische geur waar te nemen door een goede stroom adem door je neus te laten gaan.

Misschien is je ook wel eens opgevallen dat de geur van een pasgevallen regenbui ook heel aarde-achtig aandoet. Klopt helemaal. Je ruikt namelijk de geweldige geur van 1,10-dimethyl-trans-9-decanol, of  geosmine, wat zich letterlijk laat vertalen naar aard-geur. Het is overigens dezelfde stof die bijvoorbeeld bieten hun kenmerkende aardachtige smaak geeft.

Geosmine ontstaat omdat bacteriën in de grond, genaamd actinomyceten sporen vormen in periodes van droogte, die door regendruppels de lucht in worden gesmeten samen met de petrichor-moleculen. Vochtige lucht na een regenbui werkt als een katalysator voor geurtjes, een soort aerosol, waardoor de prestaties van je reukorgaan tijdelijk worden opgeschroefd. Petrichor en geosmine zijn dus samen voor een groot deel verantwoordelijk voor één van mijn lievelingsgeuren.

Advertentie

Er is daarnaast nog één factor in de geur van regen (die trouwens niet altijd voor komt): je hebt vast wel eens gehoord over mensen die kunnen ruiken wanneer het gaat stormen. Bij deze kan je eventuele scepsis over deze gave opgeschort worden: het kan gewoon, omdat je ozon ruikt. Het woord 'ozon' is afgeleid van het Griekse woord voor 'ruiken', waarschijnlijk omdat ozon die typische scherpe, frisse geur heeft die je soms ruikt voordat het noodweer gearriveerd is.

De atmosfeer van de Aarde zit vol met zuurstof-moleculen, bestaande uit twee zuurstof-atomen, die gespleten kunnen worden door de enorme energie die vrijkomt bij de ontlading van een wolk als bliksem. Deze losse zuurstof-atomen kunnen zich vervolgens binden aan een zuurstof-molecuul, waardoor ozon ontstaat (een molecuul met 3 zuurstofatomen).

Aangezien stormen over het algemeen gepaard gaan met harde wind, worden door valwind (waardoor zwaardere lucht zich naar beneden beweegt en in de richting waarin de storm reist) de ozon-moleculen onze neus in geblazen en kunnen we de storm ruiken aankomen.

Niet alleen mensen gaan lekker op petrichor: de wereld van de flora en fauna profiteert er ook van. Regen betekent hydratatie, wat voor planten min of meer betekent dat het etenstijd is en zij kunnen groeien. Als hun zaadjes ontkiemen of hun wortels te lang worden in een periode van droogte, dan kan dat de overleving van planten heel moeilijk of zelfs onmogelijk maken.

Volgens dezelfde Bear en Thomas helpt petrichor onze groene makkers hierbij een handje: het uit de grond kletteren van petrichor-moleculen door regenval zou een trigger zijn voor sommige planten om hun wortels te laten groeien en voor zaadjes om uit te komen om hun kans op een gezond voortbestaan te maximaliseren.

Kamelen zouden met hun gevoelige reukorgaan de geur van ver kunnen oppikken, waardoor petrichor en geosmine eigenlijk werken als een soort vuurtoren voor oases waar de schepen der woestijn eindelijk hun welverdiende vocht kunnen vinden. En zelfs in de onderwaterwereld doet petrichor een duit in het zakje. Meerdere biologen suggereren dat de petrichor die van de grond wordt gewassen en in meren stroomt een soort kompas is voor zoetwatervissen zodat ze weten wanneer ze moeten gaan paaien (eitjes leggen).

De aanwezigheid van petrichor in de lucht valt veel mensen op en brengt vaak positieve emoties met zich mee. Het feit dat door dit verschijnsel de overlevingskans van andere levende wezens wordt vergroot, geeft maar eens weer aan dat Darwin er niet zo gek ver naast zat. Genieten van de geur van regen is gewoon een biologisch fenomeen dat we hebben geërfd van onze verre voorouders, en is bij deze dus een cliché dat zijn bestaansrecht heeft opgeëist.