Mega-uitgever Elsevier heeft een site voor open-source onderzoek gekocht

The Social Science Research Network (SSRN) is een database met open toegang tot wetenschappelijke artikelen. Ook bieden ze veel artikelen aan voordat ze zijn gepubliceerd in een intercollegiaal getoetst tijdschrift – een zogeheten preprint. Niet voor niets is deze bron van artikelen zeer gewaardeerd door academici, journalisten en onderzoekers. Over de jaren heeft de site toegang geboden tot meer dan 500.000 preprints van academische artikelen. Ook bieden ze gratis publicatie voor wetenschappers. Het aanbod betreft een breed scala aan onderwerpen, van privacywetgeving tot sociale economie en mediastudies.

Academici waren echter (terecht) bezorgd toen dinsdag werd aangekondigd dat de website werd overgenomen door de beruchte uitgevergigant Reed Elsevier. Onlangs werd ook Mendeley, een platform voor samenwerking in de wetenschap, al overgenomen door de uitgever. Elsevier meent dat Mendeley kan bijdragen aan het uitgebreide aanbod aan wetenschappelijke artikelen dat SSRN aanbiedt.

Elsevier is een van de grootste partijen in de commerciële wereld der uitgevers van wetenschappelijke publicaties. Ze zijn ook zonder twijfel de meest beruchte partij. Al jaren probeert Elsevier het delen van wetenschappelijk materiaal waar zij de rechten van bezitten terug te dringen, ook als de onderzoekers van dit materiaal zelf toestemming geven aan websites om hun artikelen aan te bieden.

"Dit is echt een grote stap terug. Dergelijk gedrag van een partij als Elsevier is precies waarom wetenschappers een website als SSRN zo waarderen. De belangen van SSRN zijn tenminste niet verstrengeld met het delen van wetenschappelijke kennis," schrijft programmeur Matt Blaze over de overname.

Toegang tot academisch onderzoek is altijd cruciaal geweest voor de wetenschap. Zowel voor onderzoekers om van elkaars werk te leren, als voor het grote publiek om te begrijpen waar al het belastinggeld nou precies heen gaat. Het publicatieproces wordt echter beheerst door winstmakende commerciële bedrijven zoals Elsevier en Springer – partijen die vaak onwaarschijnlijk hoge bedragen vragen voor toegang tot de meest belangrijke wetenschappelijke tijdschriften.

Het lezen van een enkel artikel van Elsevier kan tot 35 euro kosten. Critici laten zich uit over de dikke winsten die door het bedrijf en andere commerciële uitgevers gemaakt worden met het 'hamsteren' van wetenschappelijke artikelen terwijl die gefinancierd worden door het publiek. Uitgevers hebben weinig indirecte kosten en krijgen tegelijkertijd van twee kanten betaald. De onderzoekers betalen een bedrag voor de publicatie van hun onderzoek en lezers betalen voor toegang tot het artikel.

De aanklachten van Elsevier tegen Sci-Hub en LibGen, twee websites die gratis toegang verschaffen aan duizenden wetenschappelijke artikelen, hebben al vruchten afgeworpen. De websites zijn sindsdien gedwongen om ondergronds te gaan. Toegang is nu enkel beschikbaar via het anonieme Tor-netwerk.

"Elsevier heeft een geschiedenis van copyrightrechtszaken en pleit nadrukkelijk voor wetten als de 'Stop Online Piracy Act' en de 'Protect IP Act'. Een site als SSRN kan dus radicaal veranderen onder het bestuur van een bedrijf als Elsevier," schrijft Matthew Rimmer, een professor Intellectueel Eigendom en innovatierecht aan de Queensland Universiteit van de Technologie, aan Motherboard.

Als reactie op de verontwaardiging van academici, belooft SSRN dat een gratis versie van SSRN altijd beschikbaar zal blijven voor gebruikers. Ook laat SSRN weten dat je als gebruiker een minimaal verschil zal ervaren, gevolgd door innovatie. Elsevier beweert dat het gratis inzenden en gratis downloaden mogelijk zal blijven en dat het beleid van open toegang behouden zal worden.

De volledige voorwaarden van de overname zijn nog niet bekend. Critici zijn erg sceptisch over de bewering dat alles hetzelfde zal blijven. Aangezien SSRN veel preprints van wetenschappelijke artikelen aanbiedt, lijkt het aannemelijk dat die stukken van de website zullen verdwijnen wanneer Elsevier de rechten voor de afgeronde versies opkoopt.

Motherboard heeft geprobeerd contact op te nemen met Elsevier om te vragen onder welke voorwaarden de uitgever content van de website zal verwijderen. We hebben echter nog geen reactie ontvangen. Dit artikel zal geupdate worden als ze wél reageren.