Dit is Aubrey de Grey, de wetenschapper die ouderdom wil genezen

Aubrey de Grey is veel verschillende dingen genoemd. Transhumanist is daar één van, maar wel eentje die hij niet leuk vindt. Immortalist is de naam die hij zelf gebruikte om zichzelf en zijn collega Bill Andrews te beschrijven in een documentaire die te zien was op South by Southwest afgelopen maart. Toch rolt hij evengoed nog met zijn ogen wanneer iemand het woord immortality gebruikt.

De Britse gerontoloog ziet zichzelf als een ‘simpele medisch onderzoeker’ maar zijn onderzoek gaat over rommelen met cellen, om zo het ouder worden van mensen te stoppen en mogelijk de dood voor onbepaalde tijd uit te stellen. Als dat geen onsterfelijkheid is (in De Greys wereld kun je nog steeds doodgaan aan een besmettelijke ziekte krijgen of een schotwond), dan is het sowieso heel dichtbij.

Hij gelooft dat het aanpakken van individuele ziekten die oude mensen krijgen een verkeerde strategie is. We zouden op cellulair niveau moeten handelen om veroudering te voorkomen en zo deze ziekten zien te voorkomen. Zijn stichting annex laboratorium, de SENS Research Foundation, is gevestigd in Silicon Valley en richt zich volledig op deze aanpak.

In het verleden werd De Grey’s kijk op dingen vaak bekeken met scepsis of vijandigheid, of er werd openlijk over gelachten. Dat is niet helemaal veranderd. Maar het idee dat de vergrijzing eigenlijk als een ziekte zou moeten worden beschouwd, en dat het zelfs als zodanig zou kunnen worden behandeld, wint steeds meer terrein. Onlangs is het nog meer zo aan het licht gekomen na een onderzoek naar de aanpak van vergrijzing op genetisch niveau.

Ik wilde De Grey wat vragen stellen over hoe het gaat aan de frontlinie van de strijd tegen de vergrijzing, dus mailden we wat heen en weer (hij heeft geen telefoon, “afschuwelijke, verschrikkelijke dingen die mensen hun noodzakelijke eenzaamheid ontnemen”), en vorige week ontmoetten we elkaar eindelijk in Camebridge.

Met een biertje en wat grapjes over zijn grijzende Oude Testament-style baard, wijdde hij mij in in de wetenschap en de leer waar hij de vaandeldrager van is. En waarvan het meeste kan worden samengevat in deze vraag: als we de ouderdom en de dood konden stoppen, waarom zouden we het dan niet doen?

MOTHERBOARD: Laten we ten eerste even naar wat recent nieuws kijken. Een paar weken terug hebben wetenschappers aan Harvard de bloedsomloop van een jonge muis verbonden met die van een oudere muis. Het resultaat was dat sommige weefsels van de oudere muis verjongden. Waarom is dat van belang?
Aubrey de Grey: Dat is heel belangrijk. Het hele idee van het koppelen van twee dieren van verschillende leeftijden – dit heet heterochronic parabiosis – om zo veroudering te bestuderen hebben we al een tijd. Bij SENS werken we nauw samen met een aantal van de jongens die dat op Harvard deden. We zijn natuurlijk niet van plan hetzelfde te doen bij mensen.

In het algemeen heeft dit experiment tot een hele bruikbare ontdekking geleid: er is een bepaald eiwit in de bloedstroom van jonge individuen, genaamd GDF11, dat helpt om bepaalde aspecten van de celdeling opnieuw te activeren in sommige delen van het brein. Nu is dat maar een klein stukje informatie; er is veel meer dat nog niet bekend is. Maar ik verwacht dat er binnen de komende vijf jaar nog minstens een half dozijn van zulke soortgelijke verjongende factoren ontdekt gaan worden.

Dus dit muizending is de eerste stap in het verslaan van ouderdom?
Dat wil ik niet helemaal zeggen. Alles wat we weten is dat GDF11 bepaalde cellen kan stimuleren om te delen als ze dat eerst niet zouden doen als gevolg van ouderdom. Nu is celdeling niet het hele verhaal van de vergrijzing. Het kan soms zelfs een slecht iets zijn om cellen zich vaker te laten delen, omdat ze dan blootgesteld worden aan kanker. Maar het blijft een geheel nieuwe tool, en een belangrijke.

Denkt u dat mensen misschien moeten beginnen met denken dat vergrijzing onze echte vijand is?
Ik denk het wel, ja. De dingen die ik al jaren zeg worden eindelijk en beetje begrepen. Mensen begrijpen dat ouderdomsziekten niet echt ziekten zijn: ze zijn aspecten van het ouder worden, bijwerkingen van het leven. Als je ze wilt genezen, moet je eerst het leven kunnen genezen – maar dat kun je eigenlijk niet doen. Dus moeten we met een preventieve onderhoudsaanpak werken. Dat houdt in dat we verschillende moleculaire en cellulaire schade, die het lichaam heeft als neveneffect van de normale metabolische werking, moeten identificeren. Zodra je die geïdentificeerd hebt moet je een manier vinden om die schade te herstellen en te voorkomen dat het zich vormt tot een pathologie van ouderdom. Dat is waar ik aan werk.

Wat probeer je echt te bereiken? Langer leven of onsterfelijkheid?
Ten eerste zou elk levensduurvoordeel dat ik zou bereiken een neveneffectzijn. Ik werk niet aan een langer leven, ik werk aan gezondheid. En het is gewoon zo dat, historisch gezien, het belangrijkste ding dat mensen dood maakt… ongezond zijn is. Dus gezonde mensen zullen waarschijnlijk langer leven.

Hoeveel langer? Dat hangt af van hoe lang we mensen gezond kunnen houden. Het beste wat we op dit moment kunnen zeggen is dat het menselijk lichaam een machine is. Derhalve moeten we op het menselijk lichaam een soortgelijk effect kunnen hebben als we nu al op simpele kunstmatige machines hebben, zoals auto’s. Dus, zoals ik al zei, kunnen we rekenen op preventief onderhoud: het herstellen van schade voordat het de deuren eruit laat vallen. Het lijkt echt goed te werken met auto’s; we hebben nu al honderd jaar oude auto’s. Dus, als je voldoende onderhoud doet, zijn de mogelijkheden oneindig. We moeten in staat zijn om het menselijk lichaam voor onbepaalde tijd in goede gezondheid te houden, hoe lang we willen.

Dus… dat is onsterfelijkheid, toch?
Gebruik het woord onsterfelijk niet als je over mijn werk praat. Dat is al in gebruik; het is een religieus woord. Onsterfelijkheid betekend dat er geen risico meer is om te overlijden door welke oorzaak dan ook, maar ik werk niet om mensen te stoppen om door vrachtwagens te worden overreden. Ik werk om ze gezond te houden.

Trouwens, wat is uw relatie met religie?
Persoonlijk heb ik geen religieuze opvattingen, maar ik ben wel eens aangevallen door religieuze mensen, die zeiden dat ik voor God speelde. Maar het is heel interessant dat het heel makkelijk is om mensen met en religieuze achtergrond te laten begrijpen dat het een zonde zou zijn om dit werk niet te doen. Dat komt omdat de vergrijzing veel leed veroorzaakt, en het lijden verlichten is iets wat volgens de Schriften onze plicht is. Met dat argument had ik wat succes.

Oke, hoe zit het met de sociale en politieke consequenties van deze potentieel onbeperkte verlengen van het leven die je tot stand wilt brengen?
Ik heb dit probleem één of twee keer aangepakt, en ik merkte dat de fout die mensen altijd maken is dat ze denken dat ik zeg dat we veel langer zouden leven in een context waarin niks verandert. Ze denken als: “de rest van de wereld zal net zo zijn zoal nu alleen is iedereen voor altijd 25, biologisch gezien.” Dat is natuurlijk onzin. Als we alleen kijken naar de wiskunde, voordat we iemand zullen hebben die 200 is, zal er een hoop zijn veranderd. Mensen zijn bijvoorbeeld altijd in paniek over het betalen van pensioenen van mensen die langer leven. Maar waarom zou je een pensioen nodig hebben als je gezond bent? Zelfs het concept van werk zal niet op dezelfde manier bestaan, omdat we waarschijnlijk meer en meer moeten automatiseren. Kijk, we hebben nog minstens honderd jaar voordat we 200-jaar-oude mensen zullen hebben.

Maar we zouden waarschijnlijk wel moeten beginnen met alles van tevoren te plannen. Op dit moment gaat niemand zich gedragen alsof dit gaat gebeuren. Als je erin slaagt om het te doen, op een dag, zou de maatschappij dit niet verwachten.
Dat is waar, maar ik ga niet elk individueel probleem – pensioenen, kinderen, middelen – dat zich kan voordoen in een post-vergrijzing samenleving, aanpakken. Ik geef de voorkeur om mensen te helpen focussen op het feit dat we vandaag al een probleem hebben, en wel een heel groot probleem. Dat is dat 100.000 mensen elke verdomde dag sterven aan ouderdom. Dat is het belangrijkste, niet het zorgen maken over hypothetische problemen.

Maar helaas zijn mensen geprogrammeerd om redenen te vinden waarom het een slecht idee zou zijn om de vergrijzing te verslaan. Dit komt vooral omdat ze bang zijn voor het onbekende, omdat de wereld heel anders zou zijn zonder veroudering.

Ben je niet bang dat het leven na, zeg, duizend jaar saai kan worden?
Ik vind dit een zeer trieste vraag. Van alle belachelijke vragen die ik krijg over het verslaan van de vergrijzing is dit de meest trieste. Wie die vraag stelt moet zo’n ellendig leven hebben.

Ik moet toegeven dat ik nu niet heel blij ben met mijn leven.
Hoe kun je je voorstellen dat je op een gegeven moment geen dingen meer zijn om te doen?

Ik heb een lange lijst van dingen die ik kan doen als ik 1000 jaar zou leven: denk aan alle films die je nog niet hebt gekeken, alle boeken die je nog niet hebt gelezen. En tegen de tijd dat je daarmee klaar bent, zou je alweer een achterstand van minstens duizend jaar hebben.

Los van dat alles is het belangrijkste ding dat mensen genieten van het leven en van andere mensen, van onderlinge interactie. En we hebben 7 miljard mensen op mee te communiceren. Maar zelfs als er slechts 7 miljoen mensen waren die de moeite zijn om mee te praten, mensen blijven niet altijd hetzelfde; ze veranderen met de tijd, zodat je je nooit echt gaat vervelen.

Zou je jezelf omschrijven als een transhumanist?
Ik vind het niet leuk om een transhumanist te worden genoemd, het klinkt alsof ik iets raars doe. Ik doe niets anders dan elke andere medische onderzoeker, behalve dat de gevolgen van wat ik doe heel groot zouden kunnen zijn. Ik denk dat het een vergissing is om visionaire technologen te labelen met iets dat begint met ‘trans’. Het creëert een soort psychologische scheiding die erg contra-productief is.

Maar zou je een aantal van de dingen die sommige transhumanisten pleiten, zoals het uploaden van de geest aan een computer, wel doen?
Ik geniet van mijn lichaam van vlees, maar als ik geen andere keuze had zou ik zeker net zo blij mijn bestaan voort zetten in een andere vorm van hardware, in plaats van mijn leven helemaal niet voortzetten. Het valt nog te bezien wat er eigenlijk allemaal gaat gebeuren. Mijn huidige vermoeden is dat het uploaden, als dat mogelijk is, een stuk moeilijker gaat zijn dan de medische benadering die ik en mijn team hebben. Maar ik kan het mis hebben, dus ik ben erg blij dat er mensen zijn die deze alternatieve methoden verkennen.

Bent u op dit moment aan het experimenteren met levensverlengende praktijken?
Zeker: ik doe dit interview. Ik bedoel, ik volg geen dieet of een andere routines, want wat we nu hebben is totaal nutteloos. Het belangrijkste is dat het idee verspreid wordt zodat er sneller actie kan worden ondernomen, er sneller therapieën kunnen worden ontwikkeld, in plaats van de dingen gebruiken die we nu hebben.

Wat zijn de kansen dat wij duizend jaar gaan leven?
Ik weet het niet, maar ik ben ermee bezig. Het gaat gebeuren, het is gewoon een kwestie van tijd. Het werk dat ik doe is simpelweg het versnellen van het onvermijdelijke.

Maar het is erg belangrijk voor me, want voor elke dag dat ik werk aan het verslaan van de ouderdom, red ik 100,000 levens – 100,000 levens: dertig World Trade Centers. En daar ben ik erg blij mee.