McConaugheys in de ruimte

Het eerste dat de splinternieuwe übervette film doet is de sterke band tussen Matthew McConaughey, als vader, en zijn dochter bevestigen. Toen ik het keek, werd ik meegenomen op een reis door een wormgat. Een reis naar het verleden, voor de McConaissance, waar een jongere, levenslustige McConaughey een vitale rol speelde in een soortgelijke film. Een film over ruimtereizen, die ook in zijn openingsscène de band tussen vader en dochter benadrukt. Ik heb het natuurlijk over Contact, uit 1997. Er zijn al vele vergelijkingen gemaakt tussen Interstellar en Kubrick's 2001, en ik vind de vergelijking tussen Interstellar en Contact ook vermelden waard. Dus bij deze ga ik uitleggen waarom. Niet alleen de McConaughey-overeenkomst, maar ook dat ze wijzen op hoe radicaal filmische en culturele waarderingen met betrekking op de kosmos zijn veranderd, sinds de 20 jaar geleden toen Jodi Fosters Ellie Arroway haar eigen interstellaire reis ondernam. Ik moet wel zeggen dat Contact een vormende film die zo zijn invloed heeft gehad in mijn coming-of-ageverhaal. De film wees me het pad richting de astronoom die ik wilde worden, al werd ik dan uiteindelijk een antropoloog die zich richt op de hedendaagse astronomiecultuur. Waar we in Contact nog de ruimte in trokken om een alien te zoeken die ons bestaan op aarde kon verklaren, daar doen we dat in Interstellar niet. Nu zijn wij de aliens die op een andere planeet gaan chillen. In Interstellar is het motief om de ruimte te doorkruisen het voorbestaan van ons ras, aangezien de aarde niet meer geschikt is om op te leven in het jaar dat deze film zich afspeelt. En nu terug naar de eerder besproken vader-dochterrelatie. De band verhoogt de spanning om te slagen en de beslissingen die gemaakt worden op basis van wetenschap en rationaliteit versus de beslissingen die gedreven worden door liefde en het lot. In Interstellar speelt McConaughey een voormalig piloot genaamd Cooper, in een beginnend apocalyptische wereld geteisterd door stofstormen en structureel falende oogsten, nog beter gezegd: de agrarische pogingen hebben totaal geen effect meer. Om zijn dochter, Murph, iets van een kans te geven in deze nare wereld, leert hij haar als een wetenschapper te denken. Contact begint met jonge Ellie haar vader die haar de wonderen van het universum laat zien. Haar vader sterft echter plotseling als ze jong is, waarna ze zonder een vader op moet groeien maar wel met een liefde voor astronomie. Als een volwassen vrouw komt ze McConaughey tegen in Contact. McConaughey heet in de film Palmer Joss, en zijn karakter is tegenovergesteld van Cooper. Joss preekt christelijke filosofie, is tevreden met het bestaan van een god om de mensheid een hoger doel te geven, heeft niet de drang om te ontrafelen wat na de dood gebeurd. Fosters Arroway is voorbestemd om de aarde te verlaten, terwijl Joss achterblijft met de angst van het oud worden in haar afwezigheid. In Interstellar speelt Cooper de tegenpool van Joss in dit gedachte-experiment. Nu laat hij juist Murph en zijn zoon achter op aarde. Wetenschappelijke nieuwsgierigheid overwint in beide films liefde. Cooper heet echter nog wel een sterk gevoel van spijt en twijfel over de juistheid van zijn beslissing.

Beide films doorlopen vergelijkbare reizen door een wormgat, met Arroway en Cooper die in compleet verschillend weergegeven, maar toch vergelijkbare werelden terecht komen, terwijl ze onderweg een glimp mogen opvangen van de buitengewone krachten die ze tijdens hun reis zijn tegengekomen. In allebei de films komt op dit moment het vader-dochterelement weer naar boven borrelen. Arroway heeft na de landing het genoegen om in het gezelschap van haar vader te verkeren op een mooi tropisch zandstrand. Echter is het niet naar vader, aliens hebben haar opgevangen en zochten en visualiseerden een familiaire herinnering om de eerste cultuurschok wat zachter te maken. Het verloop van gebeurtenissen in Interstellar is wat anders. Cooper komt ook in contact met zijn dochter, na een vergelijkbare pittige reis, in een multidimensionaal labyrint van boekenplanken die rechtstreeks uit "Library of Babel" van Borges lijkt te komen.

Cooper en zijn – ondertussen volwassen – dochter stellen gelijktijdig vast dat hij, en niet de aliens, verantwoordelijk is voor zijn interstellaire reis. In tegenstelling tot Contact, is het bij Interstellar echt een conversatie tussen Murph en Cooper. Er zijn geen aliens bij betrokken deze keer. Dit is een mooi voorbeeld om het grootste verschil tussen de films aan te duiden. Er zijn zoals net gezegd geen aliens in Interstellar te vinden. Dat is terug te leiden naar hoe deze films; ondanks dezelfde thema's (wetenschap versus lot en vader-dochterliefde); actie (wormgaten, relativiteit, gecodeerde communicatie); en natuurlijk acteur (McConaughey) totaal verschillende kosmologische benaderingen laten zien.

Contact gaat over het kennen van onze plaats in het universum met betrekking op dat we niet de enige bewoners zijn. Interstellar suggereert dan weer dat mensen zelf een plek in het heelal moeten vinden, aangezien er niemand is die ons dat gaat vertellen. We zoeken planeten als de onze, dat doen we niet om elke steen om te keren in een zoektocht voor buitenaards leven, maar om er voor te zorgen dat het licht van de mensheid niet uitdooft. Of zoals Michael Caine's karakter het zou zeggen "to not go gentle into that good night." Is de evolutie van McConaughey's karakter van heimwee-patiënt tot ruimte-veroverende pionier, een indicatie van een grotere culturele trend? Nou, laten we hopen van niet. Of, laten we hopen dat er in elk geval nog genoeg Palmer Jossen zijn die ons dwingen te kijken naar ons bestaan op aarde. Wat betekent het immers om de aliens te worden waarover we lang hebben gefantaseerd?

Elon Musk heeft recent zijn droom aangekondigd om een miljoen mensen naar Mars te migreren. Minder dan 50 jaar geleden waren we er nog niet eens zeker van of Mars bewoond was, en nu word het koloniseren van Mars als onze enige hoop gezien. Ik vraag me af of zonder het geloof in buitenaardse beschavingen, dat wat we vinden dat 'van ons' is, steeds verder zal blijven uitbreiden.

Het rationele om te doen is om ergens anders te koloniseren, onze eigen aliens worden, zodat een aftakelende planeet achter gelaten kan worden. Maar, zou het geloof in aliens deze impulsen kunnen temperen en kunnen resulteren in verantwoordelijkere gasten op onze, zo niet andere planeten? De vader-dochterrelaties die worden afgebeeld in deze film gaan uiteindelijk om verzoening tussen rationaliteit en geloof. Welke balans hebben we nodig om een verantwoord kosmisch bestaan op te bouwen?