FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

Emoties hangen blijkbaar daadwerkelijk in de lucht

Uit scheikundig onderzoek blijkt dat menselijke emoties als verliefdheid, woede en plezier meetbaar zijn.
Beeld: Janne Parviainen/flickr

Spanning die om te snijden is, liefde die in de lucht hangt en onraad ruiken. Het zijn mooie clichés, maar zit er ook een kern van waarheid in? Persoonlijk vermoed ik van wel, als ik terugdenk aan alle keren dat ik een kamer ingelopen ben en onmiddellijk aanvoelde dat de andere aanwezigen verwikkeld waren in een of ander drama. Het is lastig te omschrijven hoe dit precies voelt, maar het effect is dat je instinctief op je hoede bent.

Advertentie

De vraag of emoties in de lucht kunnen hangen houdt ook de wetenschap al jaren bezig. Het onderzoek hiernaar wordt meestal gedaan door psychologen en biologen, maar in een nieuw onderzoek dat is gepubliceerd in Scientific Reports heeft een groep scheikundigen van het Duitse Max Planck Instituut zich aan het vraagstuk gewaagd. En met succes: ze hebben voor de eerste keer ooit aangetoond dat de emoties van mensen invloed hebben op de chemische samenstelling van de lucht.

De onderzoekers hebben dit getest door met speciale apparatuur een analyse te maken van de samenstelling van de lucht in een bioscoop tijdens tientallen verschillende filmvertoningen. Zo konden ze zien of bepaalde scenes gepaard gingen met een verandering in de verhoudingen tussen de deeltjes in de lucht, en of hier patronen in te ontdekken zijn.

"Met onze apparatuur kunnen we de luchtkwaliteit heel precies analyseren," vertelde doctor Jonathan Williams, hoofdauteur van het onderzoek, via Skype. "Zo konden we per seconde de chemische samenstelling van de lucht meten, een beetje zoals je een video opneemt met een camera."

Uit het experiment bleek dat de samenstelling van de lucht bij spannende en grappige scènes inderdaad anders was dan normaal. Beide emoties gingen gepaard met een specifiek chemisch patroon in de lucht. Zo ging bij spannende scènes de hoeveelheid CO2 en isopreen in de lucht sterk omhoog, wat vermoedelijk te wijten is aan de toegenomen hartslag en ademhaling van mensen in spannende situaties.

Advertentie

Mensen scheiden allerlei soorten moleculaire materie uit, via de mond, poriën en andere lichaamsopeningen.

"Wat nog interessanter is, zijn de variaties in de andere organische chemicaliën die door mensen worden uitgeademd," zei Williams. Mensen scheiden allerlei soorten moleculaire materie uit, via de mond, poriën en andere lichaamsopeningen, die het effect zijn van bijvoorbeeld verteringsprocessen. De onderzoeksapparatuur van Williams en zijn collega's heeft honderden van zulke chemicaliën opgepikt, hoewel de meeste niet geïdentificeerd konden worden.

"Onze apparatuur is ontzettend gevoelig: het kan een enkel specifiek molecuul oppikken tussen biljoenen andere moleculen. We hebben honderden verschillende signalen ontvangen, maar bij de meeste signalen weten we niet naar welk specifiek molecuul het verwijst."

Williams en zijn collega's houden zich normaal gesproken bezig met de samenstelling van de lucht in het Amazonewoud. Ze raakten geïnteresseerd in de effecten van emoties op de lucht tijdens een voetbalwedstrijd, waar ze aanwezig waren om de samenstelling van de ademhaling van de gemiddelde mens te meten. Een van hen vroeg zich af of er een verschil zou zijn als er gescoord wordt, en ze besloten het mee te nemen in de analyse. Helaas eindigde de wedstrijd met 0-0, waarna het idee werd geopperd om het experiment in een meer gecontroleerde omgeving te herhalen: de bioscoop.

"We voerden het experiment uit en onze hypothese bleek te kloppen: emotie heeft effect op de samenstelling van de lucht," zei Williams. Dit betekent dat je kunt meten of het publiek een scène spannend of juist grappig vindt – en ook dat je aan de lucht kunt aflezen welke emoties er heersen onder een bepaalde groep mensen.

Advertentie

Wat waarschijnlijk iedereen nu wil weten, is of er een effect is op mensen. Zijn mensen onbewust gevoelig voor de chemische samenstelling van de lucht? Hebben de emoties van het publiek tijdens een filmvertoning effect op de ervaring van individuele bezoekers?

Dit is volgens Williams nog maar de vraag. Het is zeker mogelijk dat de samenstelling van de lucht invloed heeft op de stemming van mensen, maar er zal veel onderzoek gedaan moeten worden om dit te testen. Als het waar blijkt te zijn, betekent dit in ieder geval dat er zich feromonen bevinden onder de chemicaliën die de onderzoeksapparatuur gedetecteerd heeft.

Feromonen zijn moleculen die door de lucht een signaal overbrengen tussen leden van een bepaalde soort. Heel veel dieren – vooral insecten – gebruiken feromonen om te communiceren, maar of dit ook zo is bij mensen is onbekend. Er is al heel veel onderzoek naar geweest, met wisselende resultaten, maar sluitend bewijs is er nog altijd niet.

Mochten menselijke feromonen blijken te bestaan, zal het effect ervan heel subtiel zijn.

Volgens Williams zou onderzoek naar de chemische samenstelling van de lucht een goede manier zijn om op zoek te gaan naar feromonen. "In tegenstelling tot de meeste wetenschappers denk ik dat feromonen eerder via de adem verspreid worden dan via zweet. Het signaal is dan namelijk onmiddellijk en vluchtig; het kan gemakkelijk aan en uit gezet worden. Als het signaal via bijvoorbeeld de oksel wordt verspreid, zal het heel lang duren om het signaal uit te zetten, aangezien zweet niet zomaar verdampt." Onderzoek naar het bestaan van feromonen wordt meestal gedaan door zweet op te vangen. Het meest beroemde onderzoek op dit gebied is er een waarbij heteroseksuele vrouwen aan bezwete T-shirts van mannen moesten snuiven en zeggen hoe aantrekkelijk ze de geur vinden. Hieruit bleek dat de T-shirts die de vrouwen het lekkerst vonden afkomstig waren van mannen met een ander immuunsysteem dan zij. Mochten menselijke feromonen blijken te bestaan, zal het effect ervan heel subtiel zijn, verwacht Williams. "Mensen zijn niet als mieren. Als je bepaalde chemicaliën op een mier doet, zal hij doen wat deze hem vertelt, maar mensen hebben een heel sterke eigen wil."

Advertentie

Feromonen of niet; feit blijft dat je met de juiste apparatuur emoties in de lucht kunt detecteren – of in ieder geval spanning en humor. Dit zou weleens vele commerciële mogelijkheden kunnen bieden, bijvoorbeeld voor de entertainmentindustrie, maar ook voor veiligheidsdiensten. Gaan filmmakers in de toekomst de lucht in bioscopen analyseren om erachter te komen hoe ze de allerspannendste actiescène kunnen maken? Kan de politie de chemicaliën in de lucht scannen om potentiële probleemsituaties op te sporen? Kan reclame afgestemd worden op de stemming van mensen?

"As je de juiste middelen hebt, is het in theorie allemaal mogelijk," zei Williams. "Onze taak is nu om de effecten van de deeltjes in de lucht in kaart te brengen."

Misschien kan er binnenkort dus een nieuw soort data toegevoegd worden aan de toch al enorme hoeveelheid informatie die over mensen verzameld wordt. Dit kan betere films betekenen en veiligere evenementen, maar ook reclames die ons nog beter kunnen manipuleren. En mocht de wetenschap erin slagen om de effecten van de samenstelling van de lucht in kaart te brengen, kunnen misschien ooit zelfs deze effecten gemanipuleerd worden. Als je dan naar de zoveelste aflevering van

The Avengers

gaat, kun je niet alleen 2,50 extra betalen voor (overbodige) 3D-effecten, maar ook voor feromooneffecten, zodat je de doodsangst van onschuldige omstanders ook echt voelt als er weer eens een halve stad van de aarde verdwijnt.