Kanker oplopen door een lintworm is een parasitaire nachtmerrie

Hoe nuttig lintwormen ook mogen zijn onder de juiste omstandigheden, blijven ze verdomd griezelig. We hebben het namelijk over een parasiet waarvan de kop geheel uit haken bestaan, waarmee het beest zich hecht aan de darmwand (of soms veel erger) van een gastheer. Daar blijft de lintworm gezellig zitten terwijl ze groeien tot soms wel dertig meter.

Een veelvoorkomend soort lintworm blijkt bovendien een extra, potentieel vrij dodelijke eigenschap te hebben. In een rapport dat vorige week verscheen in het New England Journal of Medicine blijkt de Hymenolepis nana kwaadaardige kankercellen te produceren binnen de onwetende gastheer.

Dat akelige feit werd onthuld in de casestudie van een man met een lang onbehandelde HIV-infectie en een daardoor zeer zwak immuunsysteem. De man verscheen in een kliniek in het Colombiaanse Medellín, en had last van vermoeidheid, koorts, hoesten en gewichtsverlies. Hij bleek een CD4-celtelling te hebben van 28 per kubieke milliliter, wat wil zeggen dat zijn immuumsysteem ontzettend naar de klote was (de ondergrens van de normale CD4-telling is 500 per kubieke milliliter).

Er bleken H. nana-eitjes in de ontlasting van de man te zitten. Röntgenfoto's lieten zien dat hij bovendien knobbeltjes had op zijn longen, lever en bijnieren, samen met wijdverspreide lymfadenopathie (gezwollen of vergrote lymfeknopen). Toen het weefsel van de knobbels werd onderzocht, bleken de cellen kleiner dan een menselijke rode bloedcel en leken ze eerder op stamcellen dan normale cellen van menselijk weefsel. Een dokter gaat dan al snel denken aan kanker.

De studie noemt het geval "een diagnostisch raadsel," en vervolgt: "Deze proliferatieve cellen hadden duidelijke kenmerken van een kwaadaardig proces - ze vielen aangrenzend weefsel binnen, hadden een druk en verstoord groeipatroon en waren monomorf, met uiterlijke kenmerken die kenmerkend zijn voor stamcellen. Maar de kleine afmeting van de cel suggereerde een infectie met een onbekend, mogelijk eencellig, eukaryotisch organisme."

Het idee is dat de H. nana, een veelvoorkomende lintworm, vooral bij kinderen, bij sommige slachtoffers zich weet te verspreiden tot buiten te darmen. Bij patiënten met een heel slecht immuunsysteem kunnen ze zich vastbijten in bijvoorbeeld de longen, om zich daar te vermenigvuldigen en te groeien. Groei betekent de aanwezigheid van ongedifferentieerde cellen (bijvoorbeeld stamcellen) en dit is dan ook waar mutaties beginnen te verschijnen en te vermenigvuldigen bij de lintwormcellen.

Het resultaat is een 'kwaadaardige transformatie,' een proces waarbij cellen kankercellen worden. In dit geval waren echter de nieuw ontketende kankercellen niet afkomstig van menselijke cellen, maar van lintwormcellen. Het is een ongelukkige ontwikkeling in de relatie tussen parasiet en gastheer die een veel diepere angst losmaakt: overdraagbare kanker.

"Kankercellen worden bij mensen bij uitzondering doorgegeven via orgaantransplantatie of van moeder op foetus tijdens de zwangerschap," merkt de studie op. "Menselijke ziekte, veroorzaakt door veroorzaakt door kankercellen uit parasieten, is een nieuwe ontdekking. Meercellige parasieten die leven in gastheerweefsel bezitten over het algemeen cellulaire mechanismen voor ontwijking van gastheerweefsel- en immuuninvasie. Deze mechanismen kunnen mogelijk worden ingelijfd tijdens een kwaadaardige transformatie binnen de gastheer."

Van wat in dit ene geval is gebeurd kan gerust worden verondersteld dat het vrij zeldzaam is. Voordat lintwormen kunnen prolifereren en mutaties kunnen accumuleren moet er sprake zijn van een uitgeput immuunsysteem. Het is echter waarschijnlijk dat in gebieden waar zowel HIV en H. nana-infecties veel voorkomen, kankers ontstaan vanuit lintwormen routinematig verkeerd gediagnosticeerd worden als typisch menselijke kankers.

De patiënt in kwestie stierf vier maanden later. Het was te laat - de kanker was in een te ver gevorderd stadium en zijn immuunsysteem was te uitgeput om op tijd te kunnen herstellen. Hopelijk helpt zijn geval op zijn minst voorkomen dat bij anderen hetzelfde gebeurt.