In de toekomst kunnen we menselijk bloed in fabrieken maken

Na alle opwinding over regeneratieve geneeskunde vorige week - met onder andere de implantatie van labgekweekte vagina's en neusvleugels - hebben wetenschappers hun pijlen gericht op iets wat minder niche is: bloed.

Het afgelopen jaar is het onderzoekers gelukt om rode bloedcellen te maken van pluripotente cellen - stamcellen die in elke cel veranderd kunnen worden. Nu hebben ze financiering gekregen van de Wellcome Trust om de cellen voor het eerst in mensen uit te proberen. De eerste drie vrijwilligers zullen voor 2016 een beetje van het labgekweekte bloed krijgen, en het doel is om uiteindelijk mainstream te gaan - met volledige "bloedfabrieken" volgens de Telegraph.

Ik sprak Jo Mountford, een van de wetenschappers die werkt aan het produceren van de cellen aan de Universiteit van Glasgow. Ze legde me uit dat hun doel was om rode bloed cellen te produceren die "zo veel mogelijk lijken op de bloedcellen die je zou krijgen van een donor," maar dan gemaakt in een petrischaaltje in plaats van een mens.

Voordat die bloedcellen een mens in kunnen moeten er echter nog wat dingen opgelost worden. "Een van die dingen is het aantal cellen," zei ze. "Er zitten tussen de een en twee biljoen - dat zijn twaalf nullen - cellen in een eenheid bloed, en die aantallen zijn moeilijk te groeien in een lab. We zijn dus op zoek naar manieren om dat aantal op te krikken met bioreactoren."

Dan zijn er nog de kwaliteitscontroles die met menselijke experimenten komen, wat betekent dat het hele proces moet voldoen aan alle medische protocollen. Op het moment vergelijken ze hun labgekweekte cellen met natuurlijke bloedcellen om te checken of ze genoeg overeenkomen.

Het doel is om het proces op te schalen tot het commercieel kan werken. Ik was nieuwsgierig naar wat precies het commericiële potentieel was van menselijk bloed, en het blijkt dat het verschilt afhankelijk van waar je ter wereld bent. Mountford legde uit dat in het VK, waar de NHS bloeddiensten regelt, een zak bloed zo'n 150 euro kost. Maar daarbij wordt geen rekening gehouden met de kosten van de diensten, het verwerven van donoren en dat soort dingen. Het is dus niet wat je "commercieel" zou noemen, maar het is in ieder geval een markt met veel vraag.

In andere landen bestaan er geen altruïstische diensten zoals de NHS. Op sommige plekken moet jij (of je familie) bloed aanvullen dat je gebruikt hebt. Het is nog lang niet zo ver, maar het idee is dat het Verenigd Koninkrijk ook zou kunnen leveren aan deze markten.

Dan zijn er ook nog de meer niche-toepassingen, zoals voor patiënten met Thalassemie, die regelmatig bloedtransfusies nodig hebben. Speciaal gemaakte bloedcellen uit stamcellen zouden kunnen helpen om een effectiever product te maken dat minder vaak toegediend hoeft te worden, of helpt tegen de bijwerkingen van normaal bloed voor deze patiënten.

Natuurlijk moeten de bloedcellen uit het lab rendabel worden voordat ze een realistisch alternatief vormen. Dat zijn ze nu nog niet. "Op het moment niet nee, de eerste hoeveelheid kost ongeveer evenveel als de financiering die we erin gestopt hebben," volgens Mountford. Maar als ze uitvinden hoe ze het proces moeten opschalen, zal het goedkoper worden.

Het voordeel van zo'n opgeschaald systeem van labgekweekt bloed is vanzelfsprekend: er zou nooit een tekort zijn, en je zou je nooit zorgen hoeven maken om infectieziekten die overgedragen worden. Dat risico is nu minimaal, maar het kan nooit helemaal weggenomen worden. "We weten niet wat de volgende ziekteverwekker wordt, dus we kunnen er ook niet op screenen," zei Mountford.

Al het voorgaande mondt uit op het aantrekkelijke idee van bloedfabrieken. En als je daarbij beelden krijgt van enorme vaten vol bloed, dan zit je redelijk in de buurt. Voorlopig is dit nog toekomstmuziek, maar Mountford vertelde dat een bloedfabriek vergelijkbaar zou zijn met de grote farmaceutische bedrijven die eiwittherapieën ontwikkelen.

"Het zou in een hele grote metalen bioreactor gebeuren, met duizenden liters tegelijk," zei ze, en liet me toen achter met een beeld dat mijn innerlijke scifi-nerd verschrikkelijk enthousiast maakte: "Ik denk dat een vergelijking met een olieraffinaderij of een brouwerij het meest op zal gaan."