​Ik probeerde op een innovatiebeurs erachter te komen wat innovatie betekent

Innovatie is de moeder aller buzzwords. Het is tijdloos, onafhankelijk en inzetbaar in welke bedrijfstak, managementstructuur, technologie, beleid, of wetenschap dan ook. Innovatie is het opperbuzzwoord dat de tand des tijds sinds het jaar des heeres 1503 doorstaat. Tegelijkertijd is het door de makkelijke inzetbaarheid ook de grootste slet van een woord in de Nederlandse taal. Een woord dat zich zo makkelijk laat gebruiken dat het zaad van talloze marketingbazen er vanaf druipt en de kern van haar betekenis bedekt.

Ik wilde weten wat innovatie nog betekent in 2016 en ik besloot het uit te zoeken op een van de grootste innovatie-evenementen van Nederland: de "Innovation Expo" in Amsterdam-Noord. Voorheen bekend als de 'Innovatie-estafette,' is het een expo waar "overheidsinstanties, bedrijven en kennisinstellingen samenkomen om innovaties te versnellen." De perfecte plek om me onder te dompelen in een warm, kleverig bad van innovatie.

Ontelbaar veel mannen in blauwe confectiepakken en minder vrouwen in statige mantelpakjes en grote sjaals snuffelen rond bij de talloze standjes die rondom EYE zijn opgezet. Overal waar ik kijk, hangen er posters met woorden als "Touchpoints!" bovenaan en ik word dwingend uitgenodigd om te participeren aan dingen als "Expertsessie – Wij krijgen kippen" of de "Innovatieve Berm en Weg," waar ik me zeer moeilijk een voorstelling bij kan maken.

Op elke stand staat minimaal één keer het woord innovatie. Bij sommige stands staat het zelfs meerdere keren in één zin:

In de persruimte vraag ik een willekeurig persoon wat innovatie eigenlijk betekent. Het willekeurige persoon blijkt een van de mensen te zijn die de expo georganiseerd heeft. "Samenwerken," antwoordt hij stellig, waarna hij begint over zijn vijf andere ondernemingen, iets met Humberto Tan en hoe hij samen met de vier grootste evenementenbureaus de overheid dwong om hun scrupules over kartelvorming opzij te zetten en ze allemaal in te huren om de Innovation Expo te organiseren.

Daar had ik dus geen reet aan. Maar zijn antwoord bleek wel representatief voor de antwoorden die ik de rest van de dag verzamelde. Een mevrouw met een kleine camera loopt de persruimte binnen en zegt dat ze "een hyperlink-filmpje" van haar oversteek met de pont heeft gemaakt. Ze laat trots haar telefoon zien waarop mensen versneld voorbij lopen. Haar definitie van innovatie: "Eigenlijk alles. Iedereen gebruikt het? Alles wat nieuw is." Ze haast zich weer naar buiten om meer filmpjes op Twitter te zetten.

Ook de perscoördinator van de expo weet het eigenlijk niet en zegt iets over Nederland als broeinest van innovatie. Dit gaat nergens heen. Ik besluit de persruimte weer te verlaten om me te omringen door de mensen die daadwerkelijk bezig zijn met innovatie, wat dat ook mag betekenen.

Kennelijk zag ik er verloren uit, waardoor een vrouw met een reddingsvest haar kans schoon zag en me enigszins dwingend richting een bootje stuurde. Zonder dat ik er erg in had, kwam ik terecht in een andere innovatie: een boot gemaakt van plastic dat gemaakt is van plastic flesjes die uit de grachten gevist worden. Het duurt een halfjaar om de 7000 benodigde plastic flesjes uit de gracht te vissen met schepnetjes. Ik voel me verdrietig omdat er zoveel manuren worden gestoken in zoiets nutteloos. "Nieuwe dingen maken," beantwoordde de initiatiefnemer op mijn vraag. "Gebruik maken van afvalstoffen als grondstoffen," vervolgde hij. Ik verveelde me de pleuris.

70% van succesvolle technogische innovatie is afhankelijk van samenwerking. #IE2016 pic.twitter.com/AMzuhZuIUw
— But Klaasen (@ButKlaasen) April 14, 2016

Ook van anderen kreeg ik vage en uiteenlopende antwoorden. Blijkbaar is het heel moeilijk om een eenduidig antwoord te krijgen op wat innovatie is. "70% van technologische innovatie is afhankelijk van samenwerking," zei Mark Rutte bij een toespraak waar ik niet bij was omdat de rij te lang was. En omdat ik binnengewandeld was bij de workshop "Innoveren met yoga." Want dat was er ook.

Ik wil daar niet te veel woorden aan vuil maken, aangezien het een van de minst goed bestede uren van mijn leven was. "Lichaamsgevoel is helemaal niet nieuw," lachte de yogavrouw zenuwachtig. "Het is alleen onbekend voor veel mensen, dus in die context innovatief." Stijve ambtenaren en vrouwen die leken op de moeders waar je vroeger een beetje bang voor was, deden braaf de oefeningen en voelden zich daarna "alsof ik net wakker ben." Ik voelde dat ook, maar ik was wakker geworden door de realisatie dat ik het antwoord op wat innovatie is niet ging vinden op de Innovation Expo.

Innovatie op een innovatiebeurs betekent namelijk niets anders dan een excuus voor mensen om te praten over zichzelf of hun product. Een haakje om een zeer saai product zoals een waterbesparende douche, een nieuw soort berm of een elektrische fiets toch te presenteren in combinatie met een veelbelovend bijvoeglijk naamwoord. Innovatief is net zo'n woord als 'natuurlijk', betekenisloos door algemeenheid, wat waarschijnlijk ook de reden is dat niemand daadwerkelijk antwoord kon geven op mijn vraag.

Waar andere buzzwords dankzij gebondenheid aan een tijdsperiode (millennial) of een industrie (web 2.0) ergens nog een concept uitdrukken, drukt innovatie alleen het overduidelijke uit. Het is een woord wat er bijna om vraagt om mishandeld te worden door mensen met producten die zo saai zijn dat ze enkel gekenmerkt worden door het feit dat ze nieuw zijn – innovatie is de Tabasco van de marketingpraat, het sausje wat je op saai eten gooit om het een beetje pit te geven.

Niet dat ik het antwoord wel weet, maar naar mijn mening zit de dame van 'Innoveren met yoga' nog het dichtst in de buurt van een ware definitie. Ze zet innovatie in een context, een context van mensen die geen besef hebben van hun lichaam en dat na de workshop net iets meer hebben. En dat doet ze zonder te pretenderen dat ze iets heel nieuws aan het doen is, in tegenstelling tot alle andere marginale upgrades van bestaande producten die op de rest van de beurs tentoongesteld waren.

En toch. Ondanks al het misbruik dat het woord heeft doorstaan, bestaat innovatie als woord in het Nederlands toch al meer dan 500 jaar en zal het zich ongetwijfeld nog eens vijfhonderd jaar laten dankbaar laten bepotelen door mensen die dingen verkopen waar weinig over te vertellen valt. Dat kan geen enkele ander buzzword zeggen. Chapeau, innovatie.