Ik probeerde mijn brein te 'hacken' door het onder stroom te zetten

Kleine aankondiging: Vanavond, tijdens de wetenschapsavond Het Zwarte Gat in de Stadsschouwburg in Amsterdam, vertel ik meer over mijn ervaring met mijn brein lichtelijk elektrocuteren. Het wordt leuk. Klik hier voor het Facebook-event en meer informatie.

Net als vrijwel iedereen vind ik presenteren voor grote groepen mensen één van de minst prettige dingen om te doen. Ik ga overal vies zweten, mijn handen trillen als een bejaarde en mijn hart voelt als een woedende dwerg die zich een weg uit mijn borstkas probeert te beuken. Maar afgelopen zaterdag was anders. Ik had namelijk kort voor de presentatie mijn brein onder stroom gezet.

Ik was gevraagd om een presentatie te geven over doe-het-zelf TDCS, een techniek waarbij er een klein beetje stroom op de hersenen gezet wordt en die volgens een grote community op internet tot wonderlijke resultaten leidt – van aanzienlijk beter worden in gamen tot succesvolle behandeling van dingen als depressie of post-traumatisch stresssyndroom. TDCS is in feite een soort elektrische doping voor het brein.

De medische wetenschap is pas sinds kort bezig met serieus wetenschappelijk onderzoek naar het fenomeen, dus wetenschappelijke onderbouwing voor die claims was er nauwelijks. Toch leken de sporadisch beschikbare studies erop te wijzen dat er wel iets waar was van alle wilde verhalen op het internet. TDCS lijkt het makkelijker te maken om nieuwe dingen te leren en om die dingen daarna langer te onthouden.

Het zal waarschijnlijk niemand verbazen dat ik sceptisch was en ik zou je niks kwalijk nemen als je dat nu ook bent.

TDCS staat voor Transcranial Direct Current Stimulation, wat in principe de hele techniek omschrijft. Via een positieve en een negatieve elektrode wordt er een heel klein stroompje (tussen de 0.5 en 2 milliampère) door het te verbeteren hersengebied gestuurd. Zo zou je bijvoorbeeld om motorische vaardigheid te stimuleren de positieve elektrode boven de motor cortex en de negatieve op het voorhoofd moeten plaatsen. Daarnaast is het ook al gebruikt om taal en wiskundige vaardigheden, aandachtsspanne, probleemoplossend vermogen, geheugen en coördinatie te verbeteren.

Het mooie (of enge) eraan is dat er niet veel meer nodig is dan een negenvoltbatterij, een printplaatje om de stroomsterkte te reguleren en twee natte sponzen die als elektrodes dienen.

Omdat het zo simpel was, en omdat het leuk is om nieuwe rare shit te proberen, bouwde een technisch aangelegde kennis zelf een TDCS-kastje zodat ik zou weten waar ik het over had tijdens de presentatie.

Maar voordat we het over mijn ervaring hebben eerst even wat achtergrond. Dan kan ik je misschien iets makkelijker ervan overtuigen dat ik hier niet uit mijn nek zit te lullen.

Dát TDCS werkt lijkt steeds minder omstreden, maar hoe het werkt is nog altijd onduidelijk. Niettemin heeft de wetenschap twee semi-overlappende theorieën.

Je brein werkt door middel van kleine elektrische stroompjes die door neuronen lopen om zo signalen door te geven. Maar voordat neuronen gaan 'vuren,' moet er een bepaalde grenswaarde overschreden worden. De eerste theorie zegt dat de stroom die dankzij TDCS door de hersenen loopt, die grenswaarde verlaagt, wat het makkelijker maakt voor neuronen om spontaan te vuren, en dus signalen door te geven.

De tweede theorie heeft te maken met een molecuul dat Brain Derived Neurotrophic Factor (BDNF) heet. Neurowetenschapper Maarten Frens vertelt daarover in de onderstaande TEDx-presentatie. BDNF wordt door de hersenen zelf aangemaakt en zorgt er simpel gezegd voor dat je hersenen dingen beter kunnen leren. Met verschillende experimenten toonde hij aan dat TDCS de productie van BDNF stimuleerde en dat taken ook significant sneller werden geleerd.

Maar wat misschien nog boeiender was, dat de effecten van de TDCS-stimulatie nog voor uren na de behandeling te merken waren. Dit feit wordt ook ondersteund door experimenten met mensen die bijvoorbeeld een motorische stoornis hebben opgelopen door een herseninfarct. Door TDCS te combineren met normale fysiotherapie, bleek de behandeling veel effectiever dan zonder TDCS.

En dat is trouwens meteen een belangrijk punt om te maken: TDCS is geen wondermiddel dat je automatisch slimmer of beter maakt, het is een soort supplement dat je kan gebruiken om processen sneller te leren. Je moet dus wel degelijk oefenen om iets te leren. Het leren gaat alleen een stuk sneller.

Vanuit de gebruiker gezien maakt TDCS het makkelijker om een soort 'mentale flow' te bereiken, waarin je je uitermate goed kan concentreren op de taak waar je mee bezig bent.

Al het bovenstaande, plus het feit dat het zo makkelijk is om te doen, heeft ervoor gezorgd dat er een redelijk grote online gemeenschap is ontstaan van mensen die TDCS gebruiken om bijvoorbeeld zelf een depressie te behandelen. En dat is redelijk wonderlijk, gezien het feit dat je maar één brein hebt, en je daar in de meeste gevallen liever niet mee wilt fucken.

Maar blijkbaar is dat geen reden om het niet te doen. Sinds ik wat research ben gaan doen, kom ik steeds meer artikelen tegen van mensen die dit of gewoon voor de lol, of als zelfmedicatie aan het doen zijn, en hun resultaten delen op fora of Youtube.

Ook de negatieve resultaten, trouwens. TDCS begint sinds een jaar populairder te worden onder doe-het-zelf 'breinhackers' en heeft dus ook zorgen opgewekt bij dokters, psychologen en neurowetenschappers. Zo publiceerde de BBC onlangs een artikel waarin verschillende wetenschappers aan het woord komen die vragen om regulering van TDCS, omdat het potentieel gevaarlijk zou kunnen zijn. Zoals Nick Davis, auteur van een recent paper dat om regulatie vraagt, het stelde: "Dit zijn mensen die het waarschijnlijk met een hogere dosis gaan doen dan een wetenschapper of dokter, terwijl ze minder op de hoogte zijn van de risico's."

Aan bijvoorbeeld de  subreddit r/tdcs te lezen, heeft hij zowel gelijk als ongelijk. De mensen die instructies geven lijken redelijk op de hoogte van de beperkingen en gevaren, en delen bovendien in tegenstelling tot wetenschappers de negatieve resultaten als het misgaat. Zo postte iemand bijvoorbeeld bovenstaande foto. Hij had de elektrodes verkeerd aangebracht en te lang laten zitten wat tot die vieze brandwondjes leidde.

Met dit alles in mijn achterhoofd was het tijd om TDCS zelf maar uit te gaan proberen, want ik heb geen zin om over iets te gaan vertellen dat ik zelf kan doen, zonder het doen. En ja, dat is een sneer naar vrijwel alle journalisten.

Ongeveer een uurtje voor de presentatie zette ik dus de positieve elektrode op mijn motor cortex, en de negatieve elektrode op mijn voorhoofd. De stroom ging aan, wat leidde tot een niet onprettig prikkelend gevoel op mijn hoofdhuid.

Met een regelbare weerstand en een ampèremeter zetten we de stroom op ongeveer 0.8 ampère, wat aan de lage kant van het acceptabele spectrum zit. Terwijl ik het ding op had speelde ik wat Tetris om te kijken of het iets zou doen.

Ik vond Tetris nog steeds even saai als zonder een lichtelijk geëlektrocuteerd brein.

Maar na tien minuten leek ik iets te voelen. Het leek een beetje op het gevoel wat je krijgt van ritalin, maar dan zonder de versnelde hartslag. Het was een soort helder, scherp gevoel in mijn hoofd, alsof ik heel goed geslapen had en net goed ontbeten. Of een heel klein beetje MDMA had genomen.

Op het moment zelf dacht ik nog dat het zou kunnen komen door het eten en de koffie die ik even daarvoor had gehad, maar iets later bleek het volgens mij meer dan dat.

Even voor de duidelijkheid, ik probeer hier niets te verkopen en ben me er volledig van bewust dat alles wat ik omschrijf volledig placebo-effect zou kunnen zijn. Maar ergens betwijfel ik dat.

Ongeveer een uur na de TDCS was ik nog steeds scherp en helder. En wat nog opmerkelijker was: ik was totaal niet zenuwachtig voor mijn aankomende presentatie. Zelfs toen ik in de zaal zat en de adem van 200 honderd mensen achter me in mijn nek voelde, klopte mijn hart niet sneller. Mijn handpalmen waren droog. Ik had er gek genoeg zelfs zin in.

Ook voor het publiek veranderde dat niet. Ik deed mijn presentatie – waar ik die ochtend aan begonnen was - zonder haperen, met grapjes waar mensen om moesten lachen en totaal ontspannen. Superraar, want zoals ik al zei word ik normaal gesproken echt abnormaal nerveus.

Die kalme, heldere situatie in mijn brein duurde nog tot ver na de avond was afgelopen. En ook anderen die het na de presentatie probeerden, merkten het rustgevende effect ervan. Iemand vergeleek het met het gevoel wat ze had na een uur mediteren.

Nogmaals, dit zou door honderden andere factoren kunnen komen: misschien was ik gewoon opgelucht dat ik mijn hersenen niet gekookt had door ze onder stroom te zetten, misschien was ik gewoon gelukkig, misschien had de kosmische karma-god mij uitgekozen om een nieuwe chakra-power te geven, of zat er iets in het eten wat aangenaam reageerde in mijn lichaam. Misschien was het al het voorgaande. Maar misschien kwam het wel door de TDCS.

Maar zou je het aanraden om zelf zo'n dingetje thuis te maken om te gebruiken voor proefwerken of presentaties, Alejandro? Nou, lieve lezer, dat weet ik zo net nog niet.

De medische wetenschap is pas sinds kort bezig met serieuze experimenten om de effecten van TDCS in kaart te brengen. Er is bijvoorbeeld nog niets bekend over de langetermijneffecten van je hersenen onder stroom zetten. Voor hetzelfde geld hangt iedereen die het wel eens heeft gedaan over tien jaar kwijlend in een rolstoel. Wat balen zou zijn voor mij. Maar alles voor jullie hè, mijn prachtige lezertjes!

Maar stel nou dat het volledig veilig blijkt te zijn? Ik denk dat we dan een hele nieuwe periode in gaan. Er zijn al experimenten geweest waarin mensen TDCS prefereerden boven koffie om scherp en alert te blijven. Misschien begin je dan wel je ochtend met een korte sessie TDCS in plaats van een bakkie troost. Of pak je de avond voor een proefwerk een stroompje om nog even te stampen. De mogelijkheden zijn enorm.

Hoe dan ook is het fascinerend om te zien hoe zo'n kleine ingreep toch effect kan hebben op het extreem complexe netwerk in je schedel. En is het verschrikkelijk leuk om na te denken wat voor effect het op mensen kan hebben als we eenmaal doorhebben hoe we onze hersenen kunnen 'hacken' om nóg iets beter te werken.