Ik deed onderzoek naar visserij in Indonesië en kreeg het aan de stok met de tonijnmaffia

Ik ben een hipster en volg daarom de duurzaamheidstrend. Leve moeder aarde en haar soortenrijkdom. Daarom specialiseer ik mij voor mijn master in duurzame visserij, zodat ik alles leer over hoe we ervoor kunnen zorgen dat er nog iets overblijft in onze zeeën. Maar wat als professoren en professionals uit de tonijnindustrie je afraden om onderzoek te doen omdat ze bang zijn voor de tonijnmaffia? Aan sommige onderwerpen durven zowel wetenschappers als NGO’s hun vingers niet te branden.

Voor mijn studie liep ik stage in Indonesië bij een initiatief dat probeert de tonijnvisserij gecertificeerd te krijgen. Dit is een samenwerkingsverband tussen WWF, USAID (United States Agency for International Development), de Indonesische overheid en een tonijnexportbedrijf. Zij proberen een managementsysteem te ontwikkelen zodat tonijn duurzaam gevangen kan worden. Maar Indonesië heeft last van een probleem dat de naam corruptie draagt.

In de Indonesische wateren vaart een enorme vloot gigantische boten uit Thailand. Alles wat gevangen wordt schijnt direct naar Thailand  te gaan zonder dat Indonesië als land er iets aan overhoudt, en zo lopen ze ook nog eens miljoenen euro’s aan exportproduct mis. Zolang dat gebeurt hebben de Indonesische vissers natuurlijk geen zin om zich aan overheidsregulaties te houden die ervoor zouden moeten zorgen dat de visserij duurzaam gemanaged wordt. De Indonesische vissers vissen daarom vaak illegaal. Grappig genoeg hebben de Thaise boten vaak wel een vergunning om hun illegale praktijken uit te voeren. Volgens een betrouwbare bron kunnen die voor een aantal tienduizenden euro’s gekocht worden bij iemand van het Indonesische ministerie van visserij. De Thaise tonijnindustrie koopt de Indonesische ministers dus gewoon om. Ondertussen verliest Indonesië hierdoor miljoenen euro’s aan paar rijke Thaise mobsters.

Het internationale initiatief dat duurzame tonijnvangst zou moeten bevorderen negeert voor het gemak deze illegale praktijken. Het oplossen van corruptie schijnt namelijk vrij lastig te zijn. Vandaar dat ze met alternatieve oplossingen komen om de lokale vissers te motiveren toch  goed bezig te zijn, in de vorm van bijvoorbeeld extra centen per kilogram duurzaam gevangen tonijn. Geld helpt altijd wel. Dat wil nog niet zeggen dat het ook echt genoeg kan helpen om zomaar de Thaise vloot te kunnen negeren.

In de Molukken liggen soms enorme Thaise schepen rustig in de haven te wachten totdat tonijn door lokale Indonesische vissers wordt aangevoerd, maar vis overdragen zonder eerst aan wal te brengen is overal ter wereld illegaal. Indonesië is echter zo corrupt dat ze het niet eens stiekem hoeven te doen. Thailand en Indonesië zijn dus allebei supercorrupt en illegaal bezig omdat er snel geld valt te verdienen. Indonesië laat zich omkopen door de Thaise maffia om hun zeeën leeg te vissen. En dat is best wel dom. Niet alleen verliezen ze direct miljoenen aan export, het is ook vrij lastig om succesvol lange termijnplannen in te voeren voor een duurzame tonijnvisserij. Dat Indonesië op een gegeven moment de dupe wordt als alle tonijn uit hun zeeën is verdwenen kan die geldbeluste, corrupte ministers en vissers niet veel schelen. Als Indonesië de tonijn zelf zou houden, zou hun exportproduct omhoogschieten en het land ook veel banen creëren, bijvoorbeeld in fabrieken waar tonijn in blikjes gestopt wordt. Helaas schijnt naast die ene minister in Jakarta ook het Indonesische leger grote belangen in de tonijnvisserij te hebben. Illegale praktijken worden op deze manier in bescherming genomen. En geen enkele internationale organisatie die actief is in Indo-land wil het aan de stok krijgen met het leger.

WWF Indonesië is druk bezig met doen alsof ze serieus bezig zijn om het probleem van duurzame tonijn aan te pakken. Maar dat valt alles tegen. Zij richten zich met veel herrie op de kleinschalige visserijen en niet zozeer op de grote jongens. Een echte oplossing is namelijk te groot om voor te stellen en daarom komen ze vaak met pseudo-oplossingen, zodat het lijkt alsof ze iets doen. Het probleem met NGO’s als WWF, maar ook met consultants bijvoorbeeld, is dat ze gefinancierd worden en ze daarom moeten bewijzen dat ze goed bezig zijn.

Wat zou een goede manier zijn om echt iets aan dit probleem te doen? Het schijnt dat 90% van de vis uit Thailand illegaal word gevangen, 50% daarvan komt uit Indonesië. Als duidelijk wordt welke bedrijven deze vis uiteindelijk opkopen voordat het bij ons in de schappen terechtkomt, dan zou dat al heel veel helpen.

Het leek mij leuk om me in de Thaise vloot te verdiepen en allerlei smerigs aan het licht te brengen, maar vooral ook om met potentiële oplossingen te komen. Volgens mijn professor is dit echter geen goed plan: “…de grote tonijnvisserij is een gevaarlijke en soms smerige wereld, met veel corruptie en grote belangen… Als je het per se wilt, en je ziet - ongevaarlijke - wegen om het te doen, dan zou ik je wel willen helpen er verder over na te denken. Maar mijn eerste reactie is: niet doen, te gevaarlijk.”

Ondertussen blijft de rest van de wereld geld geven aan non-efficiënte organisaties als WWF en kopen we vis zonder dat we weten waar het vandaan komt. En dat is prima, ik heb namelijk nog geen zin om door een paar dikke Thai aan de haaien gevoerd te worden. Dat is namelijk wat er met mij zal gebeuren als ik de directeur van een Amerikaans tonijnexportbedrijf moet geloven. Gelukkig bestaat er volgens hem ook nog een tweede optie: ergens in een vieze Indonesische gevangenis eindigen, alwaar ik langzaam zal wegrotten zonder dat iemand ooit nog iets van mij hoort.

Als je het aan de stok krijgt met de corrupte Indonesische overheid, dan kunnen er over het algemeen een paar dingen gebeuren. In het mildste geval word je het land uitgezet en op een zwarte lijst gezet waardoor je bijvoorbeeld een jaar het land niet in mag. Een dreiging die ik trouwens al kreeg door niet in het bezit te zijn van de juiste werkvergunning. Als je dus gaat lopen neuzen in zaken waar een aantal invloedrijke Indo’s grote belangen bij hebben, dan zijn de gevolgen haast niet te overzien. Dan geloof ik maar al te graag de adviezen van de universiteit en die directeur in de tuna biz.