Ik sloeg een kerel bewusteloos in 's werelds eerste barfight in virtual reality

Een paar weken terug zat ik in een Ierse pub in het centrum van Amsterdam. Met een mond vol frietjes keek ik licht apathisch naar een gast die op de grond lag te bloeden. Hij was net neergeslagen met een wijnfles. Voor de wetenschap. Ik was op de filmset van 's werelds eerste virtual reality barfight.

De komst van virtual reality betekende de geboorte van een nieuw grenzeloos medium. Doordat je als gebruiker midden in de ervaring wordt gezet, zaten games en films er relatief snel op. En nu heeft ook de wetenschap de potentie van virtual reality ingezien. In plaats van bij criminologisch en psychologisch onderzoek mensen verschillende scenario's in tekstvorm voor te leggen, kunnen proefpersonen midden in de actie worden gezet. In dit geval een gevecht in een kroeg dus.

Naast mij zat Jean-Louis van Gelder, een onderzoeker aan het ​CRIME Lab van het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving, en geestelijk vader van het project. Samen met de virtual reality-bedrijven ​Scopic, ​​ATM-Productions​ en ​WeMersive, wil hij wetenschappelijk onderzoek een nieuwe realiteit in trekken, een virtuele realiteit, welteverstaan. Terwijl de hoofdrolspeler zwaaide met zijn neppe wijnfles, spraken wij tijdens de lunch over het project.

"Veel criminologische onderzoeksmethodes zijn enorm verouderd," vertelde Jean-Louis terwijl hij aan een gefrituurd snackje knabbelde. "Nu krijgen proefpersonen vaak een stuk tekst voorgelegd waarin een scenario beschreven staat. Een veel gebruikt scenario beschrijft een barfight, waarin een jongen met je vriendin aanpapt en waar je vervolgens ruzie mee krijgt. Dit scenario eindigt dan met een duw, klap of fles wijn die op iemands' hoofd wordt kapotgeslagen. We vragen de proefpersoon na het lezen van het scenario hoe waarschijnlijk het is dat hij ook zo zou reageren in die situatie en hoe hij de situatie inschat qua risico's, kosten en baten. Deze antwoorden koppelen we dan weer aan persoonlijkheidseigenschappen en achtergrond kenmerken. Zo proberen we te begrijpen hoe geweld ontstaat en ruzies escaleren en welke factoren hierbij een belangrijke rol spelen."

Aan de validiteit van deze methode schort het een en ander. Je hebt als proefpersoon bijvoorbeeld enorm veel inlevingsvermogen en fantasie nodig om je voor te stellen dat je in een bar staat, dat een vent je vriendin lastig valt en hoe je daar überhaupt op zou reageren zonder dat je zelfs weet hoe de andere persoon eruit ziet. Ook blijkt uit onderzoek dat mensen vaak slechte voorspellers zijn van hun eigen gedrag, zeker als het ongewenst of onconventioneel gedrag betreft. Daarnaast gaat je hart ook niet sneller kloppen als je op een stoel in een testruimte een stukje tekst zit te lezen en is je fysiologische reactie op een beschreven gebeurtenis stukken minder intens dan in een daadwerkelijke situatie. Met virtual reality kan je dit allemaal een stuk realistischer maken.

"Overal waar je hoofd heen draait, zie en hoor je de bar en beleef je het scenario. Daarnaast kunnen we nu precies meten op welk moment in het scenario het lichaam van de proefpersoon reageert," vervolgde Jean-Louis. "De verwachting is dat de nieuwe methode veel accuratere interpretaties zal voortbrengen omdat de hele situatie veel realistischer is. De eerste stap is om de nieuwe methode te valideren en dus wetenschappelijk te bewijzen dat hij beter voorspelt dan het geschreven scenario. Een volgende stap kan zijn om te kijken naar de invloed van alcohol. De meeste barfights beginnen natuurlijk niet als je nuchter bent. Ik twijfel nog of we dat in het lab gaan doen of dat we naar de kroeg gaan en het mensen daar laten uitvoeren. Dan kunnen ze zelf aangeven hoeveel ze gedronken hebben. Dat maakt het nog realistischer en ook ethisch minder problematisch."

Ik was heel benieuwd geworden en wilde zelf de test ook doen, of op zijn minst een preview krijgen. Ik heb wel een paar keer eerder een Oculus Rift opgehad, maar ik speelde dan (horror)games, die visueel nog niet heel indrukwekkend zijn. Deze barfight was geschoten in HD, en ik kon er zo middenin staan. Daarnaast heb ik altijd al iemand met een wijnfles willen slaan, dus dat was ook een leuke bijkomstigheid. We spraken af dat ik de virtual reality barfight als eerste mocht testen.

Een paar weken later, afgelopen maandagmiddag welteverstaan, was het zo ver. Samen met mijn mederedacteur Alejandro vertrokken we naar dezelfde bar waar het gevecht was opgenomen om daar de virtual reality barfight te bekijken. We bedachten dat als we op precies dezelfde plek als in de 360º video zouden zitten, het de ervaring nog vetter zou maken – insert Inception-hoorn hier. Om in de relsferen te komen, besloten we ook maar om wat bier te drinken.

Ik ging zitten en Justin van Scopic deed de bril en koptelefoon bij mij op. "Het is nog een zeer ruwe versie, over een maand begint het wetenschappelijk onderzoek pas, dus het wordt nog beter en wordt er ook 360º graden geluid onder gezet." Dan begint de 360-graden video.

Ik kijk door de ogen van een kerel die op precies dezelfde plek met zijn vriendin aan het eten is. Om mij heen zie ik de bar en als ik naar beneden kijk, zie ik zijn handen en zijn bord. Er ligt een vies hoopje witte bonen in tomatensaus die hij terecht niet heeft opgegeten. Als we (Ik? Zij? Hun? Het?) klaar zijn met eten, gaat de hoofdpersoon betalen. Ik zit terwijl hij opstaat en naar de bar loopt. Dat was raar.

Als hij (ik?) terug loopt, staat er opeens een blonde kerel met mijn (zijn?) chick te praten. Die vent blijkt over een flinke hoeveelheid kapsones te beschikken en heeft een paar casual one-liners voor mij klaarliggen. "I don't see a ring on her finger, so she can talk with anybody she wants." Na een verhit gesprek, krijg ik (hij?) een duw. Ik zie mijn (zijn?) hand naar de wijnfles grijpen en het glas breekt als ik met een flinke uithaal zijn hoofd bewerk. De duwmeneer valt bloedend naar de grond en ik word de bar uitgejaagd. Terwijl de hoofdpersoon, met wat voor reden dan ook, wegrent zonder zijn vriendin, doe ik de bril af.

Het zag er allemaal best goed uit en het was nog intens ook. Op een paar zeer oplosbare technische aspecten na, zat de video goed in elkaar. Ik merkte wel dat, veel meer dan bij een film, de dialoog en het acteerwerk een enorme rol speelden om het realisme in stand te houden. Je probeert natuurlijk een echte situatie na te bootsen, wat voor mij wat moeilijker te geloven is als de gast waarmee ik ruzie heb in het Engels cliché douchebag filmquotes aan het opdreunen is met een licht Nederlands accent.

To be fair, er is ook een Nederlandse versie van de barfight waar dit natuurlijk veel minder het geval is. Daarnaast is niet elke test zo gewelddadig. Er zijn nog andere scenario's die niet aflopen met een wijnfles-hoofd confrontatie, maar met een duw, ook zowel in het Nederlands als Engels. Hoe dan ook, het is ongetwijfeld veel beter dan een stukje tekst.

Virtual reality biedt onderzoekers een geheel nieuwe methode om bepaalde situaties te testen. Je zou bijvoorbeeld mensen verschillende drugs of alcohol kunnen geven en kijken hoe ze reageren op situaties. Maar ook op andere gebieden biedt deze technologie unieke mogelijkheden. Zet een soldaat neer in een totaal realistische ervaring van een oorlogsgebied en kijk maar of hij net zo stoer is als op de stormbaan. Of zoals het volgende project van Jean-Louis, maak een 360º video van een touwbrug in Nepal en laat bijvoorbeeld iemand met hoogtevrees er over heen lopen om zich er zo over heen te zetten.