FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

IJzingwekkende kleurenfoto’s van het Derde Rijk

Ik betwijfel of de mensen achter deze techniek ooit hadden kunnen bedenken dat hun technologie zo snel voor propaganda gebruikt zou worden.

Hitlers nazipartij staat bekend om zijn veelvuldige gebruik van symbolen. Tot op de dag vandaag laten de grote spandoeken, adelaars en gigantische menigten een griezelige indruk achter, en wordt eenzelfde symboliek gebruikt in zowat elke fictieve totalitaire staat. We weten allemaal wel hoe heftig Hitlers propaganda was, maar toch word je nogal ongemakkelijk bij het zien van deze ijzingwekkende fotoserie.

Advertentie

Foto: Hugo Jaeger/LIFE

Life heeft de laatste tijd veel door de archieven gespit voor het maken van retrospectieven met oude en soms niet eerder verschenen foto's (het retrospectief met Larry Burrows is erg indrukwekkend). Maar met deze serie van Hugo Jaeger, een van Hitlers fotografen, overtreft Life zichzelf.

Foto: Hugo Jaeger/LIFE

Het is een griezelig gezicht om hele steden bezaaid met swastika's te zien, maar in kleur besef je pas hoe overdonderend die rode doeken zijn. Het is net een rode vloedgolf die elke steeg en kier overspoelt.

Dat was overduidelijk Hitlers bedoeling met zijn propaganda: de wereld laten zien dat zijn nazipartij aan een onstopbare opmars door het land bezig was. Je kon hem steunen of ten onder gaan in een rode klotezee van nazigeweld.

Foto: Hugo Jaeger/LIFE

Hitlers macht kwam deels voort uit zijn cult-achtige esthetiek. Bij het zien van zoveel roodgekleurde straten werd het steeds moeilijker om je af te zetten, vooral omdat Hitlers macht maar bleef groeien.

Foto: Hugo Jaeger/LIFE

Die wandaden van de nazi's zijn inmiddels onderdeel van elk geschiedenisboek, maar de bijbehorende zwart-witfoto's zijn niet half zo krachtig als deze schrikbeelden. Los van het onderwerp zijn Jaegers foto's op technisch gebied behoorlijk indrukwekkend en vooruitstrevend: de 35mm Kodachrome werd voor het eerst pas in 1936 gebruikt, om vervolgens heel langzaam in de handen van professionele fotografen te komen.

Foto: Hugo Jaeger/LIFE

Het is een indrukwekkend voorbeeld van hoe belangrijk technische ontwikkeling kan zijn, zelfs in de kunst. Al een paar jaar na de introductie van kleurenfilm werd het gebruikt om beelden te maken die veel meer emotie opriepen dan de zwart-witte variant. En ze geven ons nog steeds de rillingen. In dat opzicht is Jaegers werk met de nieuwe technologie noemenswaardig, al is het wel een beetje jammer dat hij het inzette om het leven van 's werelds grootste schurk vast te leggen. Ik betwijfel of de mensen achter deze kleurenfototechnieken ooit hadden kunnen bedenken dat hun technologie zo snel voor propagandadoeleinden gebruikt zou worden.

Advertentie

Foto: Hugo Jaeger/LIFE

Life-redacteur Ben Cosgrove benadrukt in zijn essay bij de fotoreeks dat Hitlers propagandamachine, hoe schokkend ook, niet sterk genoeg was om Nazi-Duitsland het eeuwige leven te geven: "Het kan geen kwaad om onszelf eraan te herinneren dat er veel meer nodig is dan symbolen – hoe dwingend of indrukwekkend ook – om een beweging te transformeren naar een langdurige politieke, socialistische of militaire macht."

Foto: Hugo Jaeger/LIFE

En dat is de waarheid. Uiteindelijk bleek beeldtaal niet sterk genoeg om de beweging op de been te houden. Terwijl de nazipartij bleef doorgroeien en te zeggen: 'Kijk, iedereen doet met ons mee, dus sluit je aan of krijg een kogel door je hoofd,' waren ze niet honderd procent succesvol. Rebellen, zowel in het binnen- als buitenland, hielden voet bij stuk. Hitler schilderde zijn duizendjarig rijk af als onverslaanbaar en allesoverheersend, en terwijl hij afschuwelijke dingen deed tijdens zijn heerschappij, beëindigden de geallieerden zijn bewind na tien jaar.

Er is een reden waarom nazisymboliek gebruikt wordt in films als 1984 en Death Race 2000: het is niet alleen maar politiek, het is ook historie. Het bekleden van elke vierkante meter van de openbare ruimte is een oud verschijnsel dat we bijna automatisch associëren met old-school totalitaire overheden.

Het vrije denken vraagt om vrije esthetiek en een tiran die overal zijn symboliek opdringt, zal altijd op verzet stuiten. Als je hart sneller gaat kloppen bij het zien van deze tachtig jaar oude scans van lang vervlogen kwaad, heb je dat helemaal begrepen.