IJsland heeft een zeer spannend plan om energie te halen uit gloeiend hete magma

IJsland bezit de meest alien-achtige geografie op Aarde, en nu gebruikt het Scandinavische eiland haar unieke natuur als potentiële – en zeer vluchtige – toekomstige energiebron.

Een onverschrokken team van IJslandse onderzoekers hoopt dat magma, of gesmolten steen, ooit uitgroeit tot een super-krachtige geothermische energiebron.

Op dit moment probeert de Iceland Deep Drilling Project (IDDP) energie op te slaan uit het magma onder een lavastroom in Reykjanes. Dit kan volgens Wilfred Elders voor een "revolutie zorgen in de efficiëntie van energievergaring in alle geothermische gebieden ter wereld waar een hoge temperatuur heerst." Elders is een emeritus hoogleraar geologie aan de Universiteit van Californië. Hij was nauw betrokken met het vorige IDDP project.

Om tot de magma te komen boort een booreiland (met de toepasselijke naam "Thor") in een grensgebied met de naam Mid-Atlantische rug, een gat tussen twee tektonische platen. Het grootste deel van deze bergketen ligt onderwater, maar sommige stukken zijn zichtbaar boven zeeniveau. Een voorbeeld daarvan is het seismisch actieve Reykjanes Rug die recht door IJsland loopt. De boor moet tot ongeveer 5 kilometer onder het aardoppervlak komen en tegen temperaturen van 480°C kunnen, zegt het IDDP.

Hoewel het nu misschien klinkt alsof het een kwestie van tijd is tot er iets mis gaat, zijn onderzoekers vrij zeker van wat ze kunnen verwachten. Dat komt omdat dit niet de eerste stap in de ondergrondse stroom is.

In 2009 raakte een boor van IDDP in Krafla, het noordoosten van IJsland, per ongeluk een magmareserve iets meer dan anderhalve kilometer in de grond. Met nieuwe geothermische energie in het vooruitzicht, ging het project samenwerken met het IJslandse nationale energiebedrijf. Vervolgens installeerden ze een geperforeerde mantel op de bodem van de put. Dit zorgde ervoor dat de magmastroom oververhitte stoom onder extreme druk produceerde met temperaturen boven de 425°C – toentertijd een wereldrecord voor geothermische hitte.

De energie die het boorgat bij Krafla opleverde werd nooit aan het stroomnet geleverd, en het project werd gestopt in 2012 toen een belangrijke klep moest worden gerepareerd.

Daarnaast hebben sommige experts de zorg geuit dat het openen van de aderen in de magma onstabiel kan zijn, of zelfs gevaarlijk voor mensen.

In 2006 boorden de ingenieurs van een geothermisch boorproject in Basel 4,8 kilometer in de Aarde. Dat was te diep want het veroorzaakte een aardbeving van 3.4 op de schaal van Richter. In hetzelfde jaar in Oost-Java, Indonesië, werd een gasexploratie project gelinkt aan een enorme moddervulkaan die ervoor zorgde dat 30,000 mensen hun huis verloren.

"Ze kunnen erg dynamisch worden, met een verhoogde druk, en zelfs magma naar het oppervlakte duwen. Maar als het niet geactiveerd wordt [door seismische activiteit waardoor de magmakamers vullen], dan is er geen enkele reden om een gewelddadige uitbarsting te verwachten. Zelfs als je erin boort," vertelde Gillian Foulger, hoogleraar geofysica aan de Durham Universiteit die in Krafla heeft gewerkt, aan The Conversation in 2014.

"Dat gezegd hebbende, lijkt het met slechts één experiment aan ervaring geen goed idee om te boren in een vulkanisch gebied vlakbij een stad."

Andere geothermische energiebronnen, zoals De Geisers in Californië, werken door koud water langs de hete, droge stenen te laten gaan. Dat zorgt namelijk voor stoom die vervolgens kan worden omgezet in energie. Maar met energie uit magma hoopt IDDP superkritisch water te ontdekken: een krachtige vloeibare energiebron "die zo dicht als een vloeistof kan zijn, maar tegelijkertijd zo gemakkelijk stroomt als een gas."

Het Krafla boorgat had een energiecapaciteit van 36 megawatt aan elektrische energie. Dat is minder dan de gemiddelde 547 megawatt van Amerikaanse kool gestookte energiecentrales, maar wel meer dan 's werelds grootste windmolen, de SeaTitan, die een capaciteit van 10 megawatt heeft.

Momenteel komt ongeveer 71 procent van de jaarlijkse energie in IJsland uit waterkracht, terwijl 29 procent geothermisch wordt geproduceerd. In de hoofdstad Reykjavik worden bijna alle huizen verwarmd met geothermische energie.

"De meeste mensen die worden geconfronteerd met het boren in magmakamers zullen hun spullen pakken en vertrekken," zei Foulger. "Maar als het leven je zo'n kans geeft, moet je die gewoon met beide handen aanpakken."