Hoe een nieuwe generatie games ons kan leren omgaan met de dood

Wanneer je in een first-person shooter eindeloze golven aan vijanden genadeloos aan het afknallen bent, sta je waarschijnlijk niet echt stil bij het leed dat vaak gepaard gaat met de dood. In de Nederlandse game Fragments of Him is dat compleet anders. De makers van deze game zetten je ongemakkelijk dichtbij het overlijden van een jongeman en wat dit met de nabestaanden doet. Dit kinkt misschien als een hoop droevigheid die je niet voor je plezier opzoekt, maar het is ook goed om te zien dat games hun best doen om mensen te helpen met het verwerken van dit soort ingrijpende levensgebeurtenissen.

Fragments of Him is in Breda ontwikkeld en kwam aan het begin van deze maand uit. De game speelt in op vergelijkbare emoties als het slopende That Dragon, Cancer, wat ik eerder speelde. Will, de hoofdpersoon van de game, gaat al vroeg in het verhaal dood, een plotwending die in games vaker pas aan het einde voorkomt. Maar met het sterven van Will begint het verhaal van zijn achtergebleven vriend Harry, zijn ex Sarah en oma Mary. Je baant je een weg door de herinneringen die zijn naasten aan hem hebben, het ongeloof dat ontstaat en uiteindelijk de acceptatie. De interactie is minimaal – door op objecten als meubels of op personen te klikken ontvouwen zich flarden uit het geheugen van Will en krijg je een kijkje in het leven na iemands dood.

Mata Haggis, schrijver en gamedesigner van Fragments of Him, vertelt me dat de game zich afspeelt in de recente geschiedenis en is geïnspireerd door belevenissen uit zijn eigen leven. "Ik heb geen partner verloren zoals Harry zijn Will verliest, maar ben wel zeer plots vrienden en geliefden kwijtgeraakt, en die momenten hebben delen van Fragments of Him geïnspireerd." Haggis gelooft echter meer in de kracht van liefde bij het accepteren van de dood. "Spelers zullen zien dat voor sommige personages de acceptatie moeilijker is dan voor de ander en dat het soms opoffering nodig heeft, maar elk personage is erdoor gegroeid aan het einde van het verhaal."

Voor Haggis zou de game niet persoonlijker kunnen zijn zonder dat het een autobiografie zou worden. Zo vind je in de omgevingen van de game zelfs boeken en muziek terug waar hij een band mee heeft. Terugblikken naar de "wonden" uit zijn verleden heeft daarbij een positieve werking gehad. "Ik heb meer van mezelf geleerd op emotioneel gebied en we hebben ook gezien dat anderen zelfreflectie ervaren na het spelen, maar het is een moeilijk proces om doorheen te gaan. Wanneer je van anderen houdt, openen we onszelf ook voor eventuele pijn, maar Fragments of Him is een game die zegt dat dit risico het waard is."

Maar waar Fragments of Him eindigt met een hoopvolle boodschap, zijn er ook games die het oncomfortabele gevoel en destructieve gevolg van de dood uitvergroten. In Apoptosis van een team Franse ontwikkelaars die studeerden aan de ENJMIN (National School of Video Game and Interactive Media) ben jij zelf de ziekte die het orgaan van een jonge man langzaam opvreet. Terwijl je delen van het lichaam aanklikt waar de kanker zich verspreidt, hoor je op de achtergrond de vriendin van het slachtoffer vertellen waar ze doorheen gaat. De onvoorwaardelijke steun die ze geeft aan haar vriend eindigt in het opgeven van hem en zichzelf compleet afsluiten, wanneer haar wederhelft steeds zieker wordt.

François Rizzo, schrijver en gamedesigner van het team, legt aan me uit dat het maken van Apoptosis voortkomt uit de onuitgesproken gevoelens die mensen niet willen hebben en daardoor onderdrukken. "Ik denk dat kunst in al zijn bestaande vormen over stilzwijgende onderwerpen moet gaan. Het is de plek waar dit soort kwesties vorm kunnen nemen en uitgesproken kunnen worden", vertelt Rizzo. "Het basisidee was om de speler zich ongemakkelijk te laten voelen om zo empathie te creëren." En dat is gelukt. Terwijl je met een muisklik de ziekte verder laat groeien, hoor je de gedachten van een persoon dat bijna bezwijkt onder de spanning, en neemt je medelijden snel toe.

Op die manier zijn games als That Dragon, Cancer, Fragments of Him en Apoptosis geen games die voor je vermaak speelt. Het zet aan tot denken en wekt gevoelens op die relatief nieuw zijn voor het medium. Maar dit hoeft niet altijd gepaard te gaan met verdriet. Eerder dit jaar speelde ik op het Antwerpse indiegamefestival Screenshake Oases van de Franse ontwikkelaar Armel Gibson. Hierin raas je met een brandend vliegtuig door een fantasielandschap, terwijl kleurvolle bergen en elektronische muziek de rooskleurige sfeer bepalen. De game blijkt de vrije interpretatie van Gibson, die hoopt dat zijn opa die als piloot tijdens de Algerijnse Onafhankelijkheidsoorlog vermist raakte, in zo'n paradijs terechtkwam met zijn vliegtuig.

Voor nu zijn het vooral de kleinere, onafhankelijke studio's die dit soort zware thema's in hun games durven te verwerken. Hopen dat de nieuwe Battlefield of Call of Duty empathie opwekken is ook nergens voor nodig. Games spelen voor je plezier is de puurste vorm van escapisme en dat zal zo blijven. De groeiende aandacht voor titels als Fragments of Him zorgt echter voor een tegengeluid, waarbij je naast het leegschieten van je geweer soms ook eventjes een mens kan zijn bij het spelen van een game.

Fragments of Him is nu verkrijgbaar op Steam, net als That Dragon, Cancer. De games Apoptosis en Oases download je gratis op de sites van de ontwikkelaars.