FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

De antidepressieve werking van ketamine komt waarschijnlijk niet door ketamine

Keta zou wel eens een wondermiddel tegen depressie kunnen zijn, en wetenschappers beginnen er langzaamaan achter te komen waarom.
Beeld: Wikipedia

De afgelopen 15 jaar zijn er verschillende wetenschappelijke onderzoeken geweest waaruit blijkt dat ketamine de symptomen van depressie kan onderdrukken. In vergelijking met andere medicijnen werkt keta snel en zijn de effecten sterk – een wondermiddel, volgens sommigen. Maar hoe kan de antidepressieve werking van ketamine verklaard worden? Wat doet het middel precies?

Nou, technisch gezien helemaal niets, zo blijkt uit een farmaceutisch onderzoek door wetenschappers van de University of Maryland, dat deze week gepubliceerd is in het wetenschappelijke tijdschrift Nature. Althans, ketamine op zich heeft geen invloed op de symptomen van depressie; het antidepressieve effect komt door een bijproduct van de keta. De stof die vrijkomt als ketamine wordt afgebroken in het lichaam is wat de symptomen van depressie onderdrukt, niet de keta op zich. Deze stof, hydroxynorketamine (HNK) doet dit los van de dissociatieve effecten van ketamine.

Advertentie

Naast recreatief gebruik, wordt ketamine vooral gebruikt als verdovingsmiddel. Bij hoge doseringen onderdrukt het pijn en wekt het slaap op. Bij lage doseringen zorgt het voor een roes die gekenmerkt wordt door ofwel een opgewekt gevoel, ofwel een gevoel van dromerige verwijdering van het lichaam. Deze effecten worden veroorzaakt door een blokkering van de NMDA-receptoren in het brein, die voornamelijk te maken hebben het geheugen.

"Ketamine bindt zich goed aan de proteïnen van de NMDA-receptoren, waardoor het de activiteit van deze receptoren kan blokkeren," legde de neurobioloog Roberto Malinow uit in een ander artikel in Nature. "Deze receptoren zijn bekend om hun rol bij het vormen van associatieve herinneringen: hun activiteit is vereist om bepaalde signalen tussen neuronen te versturen."

Tot nu toe werd aangenomen dat deze blokkering van de NMDA-receptoren de oorzaak is van de antidepressieve effecten van keta, maar de resultaten van het recente onderzoek wijzen erop dat dit waarschijnlijk niet het geval is. Wat volgens Malinow niet vreemd zou zijn, aangezien de link tussen depressie en geheugenvorming toch al onlogisch was.

In het onderzoek zijn twee verschillende varianten van ketamine getest, die meestal samen worden toegediend: (S)- en (R)-ketamine. (S)-ketamine heeft drie tot vier keer meer invloed op de NMDA-receptoren dan (R)-ketamine, wat zou betekenen dat het een sterker effect heeft op de symptomen van depressie.

Advertentie

De onderzoekers van de University of Maryland merkten dat exact het tegenovergestelde het geval is. (R)-ketamine werkt beter dan (S)-ketamine, en een derde variant die zich nog beter bindt aan de proteïnen van de NMDA-receptoren had nog minder effect. Hieruit concludeerden de onderzoekers dat de antidepressieve werking van keta toch niet door de NMDA-receptoren komt.

Maar waar komt het effect van wel vandaan?

Voor de onderzoekers was de eerste aanwijzing voor het antwoord op deze vraag het feit dat vrouwen een lagere dosis ketamine nodig hebben dan mannen om het antidepressieve effect te merken. Als mannen en vrouwen een gelijke hoeveelheid keta toegediend krijgen, is er in de hersenen van vrouwen een hogere concentratie hydroxynorketamine te vinden.

Dit leidde ertoe dat de onderzoekers zich verder gingen verdiepen in de rol van hydroxynorketamine. Dit deden ze door de effecten van keta te testen in de hersenen van muizen die een middel toegediend hadden gekregen waardoor de stof niet goed omgezet kon worden in hydroxynorketamine. Het resultaat was een sterk verminderd antidepressief effect. Hydroxynorketamine op zich daarentegen bleek juist wel depressie te onderdrukken.

Deze onderzoeksresultaten brengen de medische wetenschap een stap dichter bij het ontwikkelen van een behandeling tegen depressie op basis van ketamine. Toch is dit op het moment nog ver weg, omdat er nog veel is wat we niet weten. Het is enkel bekend dat hydroxynorketamine werkt, niet hoe, wat betekent dat het nog niet veilig is om het in de praktijk als medicijn te gebruiken. Daarnaast is er alleen nog onderzoek gedaan bij muizen.

Toch zijn de onderzoekers van de Universiteit van Maryland optimistisch over de praktische mogelijkheden van ketamine. "Hydroxynorketamine heeft geen bijwerkingen en veelbelovende chemische kenmerken. Onze onderzoeksresultaten kunnen dan ook bijdragen aan de ontwikkeling van de nieuwste generatie snelwerkende antidepressiva."