Een interview met de Noorse redacteur die tegen Facebook's censuur inging

Door zijn open brief op de voorpagina van de grootste krant in Noorwegen op 8 september kwam Facebook's houding ten opzichte van censuur in de spotlight.

Espen Egil Hansen, de hoofdredacteur van de Noorse krant Aftenposten, ging tekeer op Facebook omdat het bedrijf een iconische foto uit de Vietnamoorlog verwijderde. Dat was de foto van een huiverende, door napalm gebrande, Kim Phúc. Door het plaatsen – en verwijderen – van de foto startte een wereldwijd gesprek over de rol die Facebook heeft in nieuwsdistributie.

"Ik werd gewoon boos, echt heel boos" zei Hansen aan de telefoon "Ik besloot er gewoon direct iets aan te doen en schreef die brief."

Hansen's brief werd gepubliceerd in Aftenposten's krant en website. Hij wilde dat Mark Zuckerberg – 's werelds grootste redacteur – beter ging kijken naar hoe nieuws wordt verspreid tussen Facebook-gebruikers.

Facebook verwijderde de foto nadat hij geplaatst was door schrijver Tom Egeland. De site bande Egeland tijdelijk voor het plaatsen van de foto omdat het hun regels rond naaktheid schond. Aftenposten hoorde hiervan en plaatste de foto op hun eigen Facebookpagina. Hansen ontving vervolgens een email van Facebook dat ze de foto moesten verwijderen.

Nieuws van de gecensureerde foto verspreidde zich snel na Hansen's open brief naar Zuckerberg. De Noorse Premier Erna Solberg plaatste de foto ook en die werd ook verwijderd, maar toen was de backlash al zó groot dat Facebook een paar dagen later die foto's toch terugzette.

Volgnes Hansen kan Facebook niet meer wegkomen met het filteren van de media.

"De brief kwam voor mij niet uit het niets. Het was niet alleen de foto" zei hij "Het gaat om de rol die Facebook speelt. Zo groot als ze nu zijn, de grootste en belangrijkste distributeur van nieuws in de wereld en ze doen (bijna) niet mee aan de discussie over de nieuwskant van Facebook."

Aftenposten heeft 300.000 likes op hun Facebookpagina en zoals veel van hun collega's hebben ze Facebook nodig om publiek te bereiken dat ze zonder Facebook niet kunnen.

"We gebruiken Facebook redelijk vaak, het is een effectief platform om ons werk te introduceren en om er aandacht voor te krijgen. Het helpt sommige mensen ook naar een abonnement." zei Hansen "Het doet Aftenposten wel goed… dat moet ik toegeven."

Volgens Hansen is Facebook's macht een globale kwestie.

"Ik wil nog even duidelijk maken dat ik me drukker maak om de samenleving in het algemeen; één speler met zo'n dominante positie als platform voor informatie" zei hij. "Facebook redigeert elke post, niet zoals ik dat doe, maar ze redigeren wel. Ik vind de discussie daarover niet goed genoeg, Facebook kan bijvoorbeeld wel beginnen met het toegeven dat ze dat doen."

Facebook heeft een ongekende kracht als redacteur. Met bijna 2 miljard maandelijkse gebruikers zenden ze een hoger percentage van hun bezoekers naar nieuwssites dan Google. Één van de belangrijkste twistpunten voor Hansen is de filterbubbels die je krijgt met de algoritmes van het platform. Die algoritmes worden gemaakt in echokamers waardoor de gebruikers in een nieuwswereld komen die alleen hun geloof bevestigt.

"Volgens mij is het een kerntaak van de onafhankelijke pers om mensen ook andere standpunten te laten zien" zei Hansen "Het is niet de enige rol, maar het is er wel één. Wat we nu zien is dat de pers afzwakt. Ik wil niet zeggen dat dat door Facebook komt, want dat bedoel ik niet. Onafhankelijke pers over de hele wereld wordt zwakker. De onafhankelijke pers doet een democratie werken. Ik geloof dat we veel redactionele instellingen nodig hebben in een democratie."

Veel redactionele instellingen hebben Facebook nodig om hun lezers te bereiken en daar kan het social mediaplatform een 'gatekeeper' rol aanmeten. De gebruikers van dat medium komen dan vast in een bubbel waardoor ze "de andere kant" van een verhaal niet meekrijgen.

"Daar heb ik Facebook nooit over horen nadenken en dat verbaast me" zei Hansen. "Facebook is vandaag de dag de belangrijkste nieuwsdrager en ze redigeren hun nieuws op minstens twee manieren. Elk bericht dat je in je feed ziet is er niet voor niets; je feed is niet neutraal en een algoritme bepaalt wat je ziet."

Hansen is niet tegen het gebruik van algoritmes bij het verspreiden van nieuws. "Ik gebruik zelf ook wel algoritmes en ik heb ook hogere ambities, ik wil ze op een hoger niveau gebruiken dan we nu doen," vertelde hij mij "Ik ben het niet eens met ze als ze zichzelf voordoen als een puur, neutraal technologiebedrijf, want dat zijn ze niet. Ze maken wel degelijk redactionele beslissingen zoals ik dat ook doe."

"Als je een machtig mediabedrijf [bent] dan moet je daar op een bepaald punt voor uitkomen tegenover de maatschappij en vragen beantwoorden zodat je er op vooruit kunt gaan, de eerste stap is om het gewoon toe te geven."

Hansen zei dat deze verandering vanuit de top moet komen, van Mark Zuckerberg. Hansen heeft wel een excuus ontvangen vanuit de hogere rangen uit Facebook, maar Zuckerberg is er stil over gebleven.

"Ik vind dat er veel meer te doen valt, bijvoorbeeld meer antwoorden [op de vragen van de media]," zei Hansen "Als de pers een discussie voert over dit onderwerp komt er niet echt een antwoord. Het is een soort voorgemaakt PR antwoord dat dan uitkomt."

Facebook's COO, Sheryl Sandberg, heeft volgende week een afspraak met de Noorse Premier in New York, maar Hansen is niet optimistisch voor verandering na die ontmoeting.

"Ze ontmoeten haar omdat het goede PR is," lachte Hansen "Ze beslisten gelijk dat ze samen aan een soort maatschappelijk programma gaan werken, ik kan me zo niet herinneren wat dat was, maar ik denk dat ze het daar over gaan hebben."

Toen we voor meer informatie vroegen over de ontmoeting, wou Facebook geen commentaar geven. "We hebben niet meer toe te voegen, als er iets verandert horen jullie van ons," zeiden ze bij het bedrijf.