Het inzakken van de West-Antarctische ijskap is een wereldwijde catastrofe

De West-Antarctische ijskap is al decennia lang een reden tot zorg. Sinds 1950 noemen wetenschappers de ijskap "instabiel", "niet te stoppen" of "de zachte onderbuik van de regio." Via de Thwaites en Pine gletsjers belandt elk jaar 45 miljard ton ijs in zee. Dat is veel. Maar als de W-A ijskap in zee zakt stijgt de wereldwijde zeespiegel gemiddeld met zo'n drie meter.

Volgens twee rapporten die beiden in 2014 onafhankelijk van elkaar verschenen bleek dat het smelten van West-Antarctische ijskap 'onomkeerbaar' is door een warme stroming, waardoor een groeiende groep wetenschappers nu zelfs denkt dat de waterspiegel in het komende eeuw wel eens met 125 cm kan stijgen. Dat is een stuk meer dan het extreme scenario van 102 centimeter, waar de huidige versie van het Nederlandse waterplan - het zogenaamde Deltaplan, nu rekening mee houdt.

Betekent dit dan dat we niet weten wat ons te wachten staat? Nee, dat niet. Hoewel modellen van elkaar verschillen, wijzen ze allemaal omhoog. En door recente computermodellen kunnen wetenschappers inmiddels rekening houden met de meest complexe systemen.

Het is dus eigenlijk vooral de vraag wanneer deze de gigantische ijskap in zee gaat belanden.

Gletsjers liggen meestal op een landmassa. Maar deze twee gletsjers liggen praktisch op zee. Uit een studie van Science blijkt dat de Thwaites en de Pine daarom extra gevoelig zijn voor opwarmende zeestromen. "De gletsjers hebben een brede monding die grenst aan de oceaan, en rusten op een ondergrond die lager ligt dan de zee. Het water maakt de ondergrond glibberig." Het is dus een beetje alsof deze twee gigantische gletsjers op een glijbaan liggen.

Twee onderzoekspapers uit 2014 in Geophysical Research Letters and Science, hebben met klimaatmodellen het smeltproces van de gletsjers vastgelegd. Daaruit blijkt precies wat wetenschappers al die jaren al beweren: de ijskap gaat in zee belanden.

Uit het model van een nieuwe studie uit de Proceedings of the National Academy of Sciences blijkt dat bovendieneen exponentieel proces te zijn die alleen maar kan leiden tot een totale smelt van de W-A ijskap. Ian Joughin, auteur van het Science onderzoek, zegt dat de Pine en Thwaites gletsjers de hele West-Antarctische ijskap met zich mee zullen nemen. Het is niet duidelijk hoe lang dit precies zal duren. En tot voor kort werd er gedacht dat dit enkele eeuwen tot millennia zou kunnen duren. Maar deze schatting lijkt nu achterhaald.

Twee belangrijke Amerikaanse onderzoeksinstituten: De National Science Foundation en de Natural Environment Research Council, zijn een samenwerking aangegaan om een exactere schatting te kunnen maken.

"Satellietmetingen laten een verdubbeling zien van de hoeveelheid ijs die jaarlijks in de buurt van de Thwaites gletsjer in zee belandt. Deze smelt zorgt nu voor 10 procent van de zeespiegelstijging," schrijven de instanties in een gezamenlijk persbericht.

Ze investeren ongeveer 25 miljoen dollar om de gevolgen van de smelt in kaart te brengen. "Volgens de laatste inzichten blijkt dat het grootste risico op een hogere zeespiegelstijging nu uit de regio van de Thwaites gletsjer komt. Bovendien is het proces al in gang gezet en is het niet meer te stoppen. Het lijkt eerder een kwestie van decennia of enkele eeuwen - een opmerkelijk snelle verandering in geologische tijdschalen."

Veldonderzoek staat te beginnen in 2019 en zal ongeveer een jaar duren. De resultaten van deze studie zijn belangrijk voor tientallen landen en kustgebieden ter wereld.

Nederland blijkt nog enigszins geluk te hebben, want het smeltwater van de W-A ijskap zorgt bij ons voor minder stijging dan elders. Dit komt door het zogenaamde tol-effect, dat ik eerder eens heb beschreven.

De aarde gaat namelijk anders draaien als het ijs van Antarctica smelt. Het geweldige gewicht van het ijs dat zorg er voor dat de Aarde anders gaat draaien ten opzichte van de zon. Hij gaat letterlijk anders tollen. Daardoor, en door nog wat andere effecten, stijgt het zeewater niet zo veel in de buurt van Nederland, en meer rond de evenaar. In het geval van het inzakken van de West-Antarctische ijskap stijgt het water bij de donkerrode gebieden veel meer dan elders. Bij Nederland is de kleur lichtrood, en dus bijna gelijk aan het gemiddelde.