Dankzij dit akkoord zijn talloze miljoenen mensen niet gestorven aan huidkanker

Ken je het gat in de ozonlaag nog? Hat wassamen met zure regen de grote klimaatboeman van de tijd. Op scholen in de jaren tachtig en negentig werden de kinderen uit die tijd bang gemaakt met primitieve visuals van een steeds groter wordend rood gat boven de polen.

Gevolg: allemaal kanker.

Wetenschappers hadden namelijk ontdekt dat chemicaliën met de naam CFK (gevonden in spuitbussen zoals hairspray en deodorant) aan de ozonlaag knaagden. En dat dit schrikbarende consequenties had als er niets aan werd gedaan - van toenemende huidkanker tot degradatie van planten en het mariene ecosysteem.

Dat besef zorgde voor paniek onder wetenschappers en, belangrijker nog: politici. Margaret Thatcher nam het voortouw, en dat had voor niet een gering deel te maken met het feit dat ze opgeleid is tot chemicus. Bijna elk land tekende in 1987 het Montrealprotocol, waarin een plan stond beschreven om de schadelijke hoeveelheid CFK te verminderen. Consumenten deden ook mee door vrijwillig spuitbussen te boycotten. Als resultaat van deze wereldwijde inspanning om van CFK's af te komen lijkt het er nu op dat de ozonlaag langzaam aan het herstellen is.

En gevolg van dat langzame herstel is dat in het jaar 2030, de hoeveelheid gevallen van huidkanker met 16 procent is voorkomen. Even grof gerekend is vertegenwoordigd 16 procent op 3 miljoen gevallen van huidkanker per jaar wereldwijd, bijna 600.000 mensen per jaar die géén huidkanker krijgen dankzij dit protocol.

Het Montrealprotocol biedt nu een platform voor nieuwe maatregelen. Op zaterdag werd een amendement toegevoegd om andere krachtige broeikasgassen te verminderen, zoals de HFK's die worden gebruikt in koelkasten en airconditioning. Hoewel HFK's de ozonlaag niet afbreken zoals CFK's deden, hebben ze wel een 1,000 keer zo verwarmend effect dan koolstofdioxide. Deels aangedreven door de toegenomen vraag naar airconditioners zijn HFK's een van de snelst groeiende broeikasgassen, met een toename van 10 tot 15 procent per jaar in sommige delen van de wereld.

Het laatste akkoord is juridisch bindend, en meer dan 170 landen hebben het getekend. We hebben forse klimaattoppen gezien de laatste tijd, zoals die in Parijs vorig jaar waar landen afspraken samen te werken aan het beperken van de toename van de wereldwijde gemiddelde temperatuur. Dat is niet zomaar iets.

Maar laten we eens stilstaan bij het Montrealprotocol, wat nog steeds een onbekend akkoord is – terwijl het bijna 20 keer zoveel heeft gedaan als middel voor klimaatbescherming dan het Kyotoprotocol, volgens een opiniestuk in de New York Times van Durwood Zaelke en Mario Molina. (De laatste won in 1995 een Nobelprijs voor zijn werk over CFK's in de atmosfeer.)

"Het Montrealprotocol is het belangrijkste klimaatakkoord uit de geschiedenis," vertelde Zaelke, die oprichter en baas is van het Institute for Governance and Sustainable Development, mij via de telefoon. Dankzij Montreal zijn, "bijna 100 verontreinigde stoffen voor het klimaat voor bijna 100 procent verdwenen," zei hij.

Fabrikanten zagen het verbod op HFK's aankomen, en hebben zich voorbereid door onderzoek te doen naar alternatieven die ze geleidelijk in kunnen brengen.

We kunnen leren van het succes van het Montrealprotocol. Bijvoorbeeld dat het voordelig is om klimaatverandering in "meer behandelbare stukjes" op te delen, in plaats van het probleem als geheel aan te pakken, vertelt Zaelke. "Met deze aanpak kan elk probleem op een aparte wijze worden opgelost."

Bovendien is in het Montrealprotocol bewust rekening gehouden met de behoeften van ontwikkelingslanden. Met het verbod op HFK's zullen de rijkere naties de chemicaliën er eerst uit halen, gevolgd door ontwikkelingslanden. En terwijl de beloften die in het Parijsakkoord zijn vastgelegd vrijwillig zijn - of in technische termen: 'niet bindend' is - is het Montrealprotocol dat wel. Landen kunnen worden gestraft als ze zich niet aan hun beloftes houden (hoewel dit nooit is gebeurd). Deze sancties worden alleen als laatste redmiddel gebruikt, maar geven het akkoord wel de kracht die het nodig heeft.

We moeten blijven werken aan het verminderen van de CO2 uitstoot, maar Zaelke stipt aan dat ook een groot gat kan worden gemaakt door zogenaamde "kortstondige klimaatvervuilers" te verminderen, een categorie waar HFK's onder vallen. Een snelle vermindering van HFK's en andere vervuilers (zwarte koolstof, methaan en troposferische ozon) kunnen een toekomstige opwarming van 0.6°C in 2050 voorkomen, en meer dan 1.5°C aan het eind van deze eeuw. Dat is significant.

Dit jaar zit vol met slecht nieuws over het klimaat, van meedogenloos hoge temperaturen tot smeltende poolgebieden, extreme droogte, en oncontroleerbare brand. Maar al dat kwade nieuws legt ook lam. We zouden daarom het Montrealprotocol moeten vieren als teken van hoop. De mens kan meer dan alleen de wereld kapot maken. En dat is bestwel een prettige conclusie.

"Ik ben optimistisch," vertelt Zaelke tenslotte. "Als de druppel de emmer doet overlopen, en wereldleiders persoonlijk geraakt worden, dan wenden ze zich naar ons en vragen: wat voor snelle actie kan ik ondernemen? Dan moeten wij klaar staan met een plan dat is geperfectioneerd en meteen ingezet kan worden."