FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

Geo-engineering kan ons niet redden van klimaatverandering

Hoe ver zullen we gaan om onze koolstofuitstoot te beperken?

Afgelopen december kwamen overheden van over de hele wereld bijeen om te besluiten dat de opwarming van de aarde onder de 2ºC moest blijven – en liefst zelfs onder de 1.5ºC. Het Akkoord van Parijs erkent dat de uitkomst catastrofaal kan zijn als we daarin falen. Maar dingen zeggen is makkelijk, en sommige wetenschappers denken dat deze doelen vrijwel onmogelijk te halen zijn. Volgens hen zullen we onze koolstofuitstoot niet genoeg kunnen beperken om te slagen.

Advertentie

We zijn goed op weg naar een wereld die minimaal2.7ºC warmer is tegen 2100. Plannen die eerst werden afgedaan als onrealistisch en gevaarlijk worden nu stilletjes weer op tafel gelegd. Nog geen tien jaar geleden werden technieken om actief koolstof uit de atmosfeer te zuigen verworpen als minimaal onrealistisch en maximaal als gevaarlijke 'geo-engineering' die de planeet kon destabiliseren.

Nu de koolstofklok langzaam wegtikt en de nieuwe ambitieuze doelen die gesteld zijn in Parijs schrikbarend dichtbij lijken, zijn methoden die ooit ondenkbare fantasie waren ineens bijna noodzakelijk, waarschuwen sommige onderzoekers. Kevin Anderson van de Tyndall Center for Climate Change Research noemt ze "exotische Dr. Strangelove-opties." Veel activisten en wetenschappers zijn bang dat we de bom leren liefhebben.

"Een hoop aannames over hoe we onder de 2 graden kunnen blijven, zijn enorm afhankelijk van negatieve uitstoot," vertelde Teresa Anderson van de NGO ActionAid aan een panel bij de afgelopen VN Klimaattop in Bonn afgelopen mei.

"Het wordt een andere wereld"

Ze refereerde aan het feit dat de VN-plannen om de opwarming onder de 2 graden te houden, bijna allemaal ervan uitgaan dat we rond 2050 enorme hoeveelheden koolstof uit de lucht gaan halen. Hier zouden we of hele nieuwe technieken voor moeten ontwikkelen die de koolstof kan opvangen en bewaren, of we moeten grotendeels ongeteste technologie gaan inzetten op een enorme schaal, stelde ze.

Advertentie

Die technologie is niet alleen niet getest – de inzet zou desastreuze gevolgen kunnen hebben.

Het is makkelijk om te zien waarom dit mensen nerveus maakt. "Negatieve uitstoottechnologie" is een relatief onschuldig begrip, maar het refereert aan het terugdraaien van bijna 100 jaar aan verbranding van fossiele brandstoffen. Al deze koolstof terug de aarde in krijgen is waarschijnlijk moeilijker dan deze eruit halen, en we hebben geen hele eeuw om het voor elkaar te krijgen.

"Stapsgewijze verandering van hoe het nu gaat, komt niet eens in de buurt van waar we heen moeten," vertelt Pete Smith, leider van de Environmental Modelling Group aan de University of Aberdeen.

"Het wordt een andere wereld," zei hij.

Smith en zijn collega's maken modellen. Hun werk is niet het ontdekken en ontwikkelen van nieuwe technologie, maar het berekenen of die technologie naar behoren werkt in de bestaande wereld.

In een paper in Nature Climate Change, berekenden Smith en anderen de hoeveelheid land, water, energie en geld die nodig is om te voldoen aan de koolstofverwijdering die de VN overweegt.

Het paper wijst erop dat het gebruik van het voorgestelde BECCS – het vrijmaken van enorme stukken land om gewassen voor biobrandstof op te kweken en de uitstoot van verbranding op te vangen – om onze huidige koolstofuitstoot tegen te gaan, zo'n 380 tot 700 miljoen hectare gewassen nodig zou hebben. Dat is ongeveer tussen de helft van Australië en heel Australië. Om die planten van water te voorzien zou je elk jaar ongeveer 15 keer het IJsselmeer nodig hebben, naast zo'n $138 miljard per jaar aan investeringen.

Advertentie

"Wetenschappers waren bang dat de mogelijkheid om koolstof uit de atmosfeer te halen, gezien zou worden als liposuctie voor het klimaat. We zouden de inzet ervan niet kunnen weerstaan"

Andere onderzoeken stellen dat grote delen van het midwesten van de VS en een groot deel van Zuid-Europa voor deze gewassen gebruikt zal worden, maar de meeste nemen aan dat het gros rond de evenaar in Afrika en Azië zal komen. ActionAid beargumenteert dat deze veranderingen zullen leiden tot voedselonzekerheid en landjepik.

Andere technologieën zijn op het moment minder ontwikkeld, en hebben hun eigen problemen met opschalen. De faciliteiten die koolstof direct uit de lucht halen via chemische processen – in feite een robotboom – zijn veelbelovend, maar bestaan alleen als demonstraties die rond een ton CO2 per dag kunnen vastleggen; we stoten op dit moment rond de 40 gigaton (40 miljard ton) per jaar uit.

"Om het doel te halen, is er een fundamentele verandering nodig in de manier waarop de wereld energie produceert en consumeert," zegt Sabine Fuss, die ook meeschreef aan het rapport in Nature Climate Change. "Er is niet echt een precedent hiervoor."

De toekomst die hier omschreven wordt, rekt de grenzen van de werkelijkheid op. Er heeft nooit een dergelijke verandering plaatsgevonden in de moderne geschiedenis. Bovendien is het afhankelijk van beslissen van wereldmachten die al sinds 1992 klimaattoppen houden, zonder een keer te besluiten om koolstofuitstoot te verminderen.

Advertentie

Smith zegt dat het rapport is geschreven als een waarschuwing aan politici, om erin te hameren hoe een toekomst die afhankelijk is van negatieve uitstoot eruit ziet en hoe ingrijpend die verandering is. In de laatste zin wordt opgemerkt dat "'plan A' moet zijn om meteen en op agressieve wijze koolstofuitstoot te verminderen."

Als we zelfs onze bescheiden uitstootdoelen niet halen, wat gaan we dan doen?

"Mensen zeggen dat we geen negatieve uitstoot moeten gebruiken. Nu zitten we vast aan een wereld waarin we negatieve uitstoottechnologie moeten gebruiken: we kunnen onmogelijk 1.5 graad bereiken met alleen uitstootvermindering," zei hij.

Visies op de toekomst waarin we doelmatige en mogelijk onomkeerbare veranderingen maken aan de natuurlijke wereld worden vaak vergeleken met de ambities van slechterikken uit Bond-films. In 2009 publiceerde de Royal Society een rapport waarin naast BECCS ook andere technieken werden besproken, zoals het produceren van wolken om zonlicht te reflecteren. Dat laatste wordt nog steeds niet gezien als een haalbaar idee, maar als we zelfs onze bescheiden uitstootdoelen niet halen, dan zou dat ineens gezien kunnen worden als een redelijk vervolg, toch?

Wildere ideeën om de planeet af te koelen, zoals het produceren van wolken met lasers, wachten aan de rafelrandjes van het klimaatdebat.

"Wetenschappers waren bang dat de mogelijkheid om koolstof uit de atmosfeer te halen gezien zou worden als liposuctie voor het klimaat. We zouden de inzet ervan niet kunnen weerstaan," zei Jack Stilgoe, van de University College London, die een boek heeft geschreven over de politiek rond geo-enigineering.

Hij denkt dat het wetenschappelijke dialoog rond negatieve uitstoot, en dan vooral bij de VN, het idee langzaamaan legitimeren.

Hoe dichter bij we onze eigen doelen voor koolstofuitstoot komen, hoe realistischer opties die eerst als krankzinnig gezien werden, worden. Wetenschappers staan over het algemeen niet achter negatieve uitstoottechnologie, maar ze onderzoeken het wel als laatste redmiddel. En overheden weten ondertussen maar al te goed dat er een groot gapend gat is tussen de uitstootvermindering die ze besproken hebben en de uitstootvermindering die in werkelijkheid gehaald is. We zullen dat gat op de een of andere manier toch moeten dichten.