FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

Gaat de Google-uitspraak écht het internet slopen? We vroegen het een expert

Everybody, calm the fuck down. Het internet blijft nog wel bestaan, ook na de uitspraak van het Hof.

Vorige week deed de uitspraak van het Europese Hof over zaak-Spanjaard vs Google veel stof opwaaien. Of beter gezegd, er werd moord en brand geschreeuwd en sommige mensen sloegen rantsoen en warme kleding in om te anticiperen op een Google-vrije wereld, als was het de stormvloed die voor de deur stond, maar dit keer zonder de roeiboot van Noah. Gaan we echt richting het einde der digitale tijden? Ik sprak met Joris van Hoboken, die vorig jaar promoveerde met een proefschrift over het recht in de digitale omgeving, en het recht om vergeten te worden, en de vrijheid van meningsuiting. Dat zijn belangrijke dingen.

Advertentie

Baart de uitspraak van het Hof je zorgen?

Ik vind het inderdaad geen goede uitspraak. Als je kijkt naar deze specifieke zaak dan is er wat geks aan de hand. Het was duidelijk dat de bron legaal online stond en dat de informatie rechtmatig openbaar was. De tweede centrale vraag is de rol en verantwoordelijkheden die je Google, of zoekmachines in het algemeen, toedicht. Zoekmachines brengen een scherp randje aan het internet en aan het feit dat die informatie openbaar is. Als gevolg van dat hele effectieve zoeken is het heel makkelijk om een profiel van iemand samen te stellen. In dit geval is dus de vraag of als het bekend is dat de bron legaal is, de zoekmachine dat toch zou moeten verwijderen. Ik heb die vraag altijd negatief beantwoord, ik vind dat niet zinnig. Dat wil niet zeggen dat een zoekmachine een neutraal doorgeefluik is, dat zijn ze namelijk niet.

Dus je bent het wel eens met het Hof dat Google een bepaalde verantwoordelijkheid heeft in dit soort verzoeken?

Ja, ik ben het daar mee eens en ik begrijp het idee ook wel om zoekmachines harder aan te pakken. In de nieuwe omgeving los je namelijk veel van het probleem op als het niet meer vindbaar is via Google. Die zoekmachines zijn in de nieuwe omgeving de toegangsbron tot die informatie op het web. Als die onrechtmatige link niet vindbaar is via een zoekmachine, dan bestaat het eigenlijk niet. Hoewel je hier voorzichtig mee moet zijn, en in eerste instantie dingen bij de bron moet aanpakken, heeft een zoekmachine wat mij betreft dus wel een soort afgeleide verantwoordelijkheid. Maar zolang er niets mis is met de bron, moet je van de zoekmachine ook niet verwachten dat ze iets verwijderen.

Advertentie

Dat dat nu wel gebeurt, is volgens sommigen desastreus.

Ja, door Google iets te laten filteren omdat zo iemand de openbaarheid van de informatie onprettig vindt, tast je de integriteit van de zoekmachines aan. Bovendien beperk je ook de vrijheid van meningsuiting op een paar cruciale manieren. Het gaat om vrijheid van meningsuiting in de brede zin, dus ook communicatievrijheid en het recht om jezelf te informeren over mensen. Ik vind dat het Hof hier geen goede afweging heeft gemaakt tussen het belang van privacy en het belang van informatievrijheid.

Aan de andere kant horen we ook zo vaak mensen zich grote zorgen maken om privacy en schending daarvan, met name door technologische ontwikkeling en bedrijven als Google.

Het web staat helemaal vol met juridische problemen. Dat heeft alles te maken met het feit dat mensen dingen zelf vrijuit kunnen publiceren zonder dat het nog langs de redactie van een krant hoeft. Een hoop van wat er op sociale media wordt geplaatst aan foto’s, vaak zonder toestemming, is gewoon illegaal. Kleine maar ook grote privacy schendingen komen aan de lopende band voor. Een belangrijke vraag is hoe groot de rol is die het recht kan en moet spelen in het maken van die balans. Maar ik vind het link om te proberen de scherpe randjes van het internet af te halen door dit soort dingen aan Google op te leggen. Ik denk dat je er niet aan ontkomt dat er gewoon wat scherpe randjes aan dat internet zullen blijven zitten. Maar je moet wel kijken of er bepaalde gevallen zijn waarin het wel nuttig of redelijk is om zoekmachines resultaten te laten verwijderen.

Advertentie

Zoals?

Die voorwaarden die zijn er nu al, gevallen waar bijvoorbeeld kinderen betrokken zijn, daarbij worden dingen al aangepast of geanonimiseerd gearchiveerd. Er zijn in Europa onder het huidige recht al heel wat mogelijkheden voor individuen om zoekresultaten te laten verwijderen. In Amerika is dat heel anders. Daar krijg je dingen inderdaad bijna niet van het internet af, zelfs niet als een site het leuk vindt om je mugshots te publiceren, ongeacht of je in de gevangenis zit. Dan zegt zo’n bedrijf daar dat ze het voor 500 dollar best willen verwijderen. Daar is dat allemaal een stuk heftiger, en vandaar dat je daar ook wel mensen hebt die deze uitspraak heel erg toejuichen. De context is dus ook heel belangrijk. Maar om die verantwoordelijkheid bij Google te leggen vind ik niet slim. Ook vind ik het niet slim om dat op Europees niveau te gaan vastleggen. In Scandinavië is openbaarheid over je salaris hartstikke normaal, terwijl Italianen helemaal gek worden als je er alleen al naar vraagt. Dus laat ze over deze zaak maar in Spanje zelf beslissen.

Kunnen we verwachten dat dit echt een enorme omslag in het functioneren van het internet en zoekmachines gaat zijn?

Ik zou niet zeggen dat deze uitspraak nu ineens een groot drama veroorzaakt, maar het is wel echt een duw in de verkeerde richting. Het legt wat mij betreft de verkeerde focus op de rol van zoekmachines, en het is ook belangrijk om te erkennen dat zoekmachines een bepaalde bescherming verdienen omdat ze ook een heel erg belangrijke functie vervullen. Wat er op dat punt misgaat, is dat er nu één partij, superdominant is op het Europese web. Maar het grappige is dat nu alle druk op Google wordt gelegd om dingen te gaan filteren, ze tegelijkertijd heel veel meer macht krijgen. Als Google telkens degene is die in eerste instantie de afweging maakt wat wel en niet publiek is en vindbaar wordt in hun zoekmachine, dan wordt Google daar de editor van. Ik denk dat er terecht al veel zorgen zijn om de culturele invloed van Google, maar dat wordt hier niet minder van. Het wordt juist versterkt.

Advertentie

Dus de felle reacties zijn wel terecht.

Ik denk dat veel mensen ook wel aanvoelen dat als overheidsinstanties nu bevelen kunnen uitdelen om bepaalde dingen minder vindbaar te maken, dat daar een luchtje aan zit. Maar er zullen ook veel mensen positief reageren, met name onder het mom van the right to be forgotten.

Zit daar niet wat in?

Ik vind dat er in dat hele debat omtrent het recht om vergeten te worden een heel moralistische toon zit. En dat heeft ook een disciplinerend effect voor de samenleving, waar ik het gewoon heel erg mee oneens ben. Dat wil niet zeggen dat er geen gevallen zijn waarin het goed is om dingen te verwijderen, maar ik denk dat de teneur van het debat er een is uit angst over kwetsbaarheid ten aanzien van openbaarheid en ik vind dat de verkeerde houding. Gesprekken tussen mensen die zich in de kroeg zorgen maken over hoe ze een baan gaan vinden terwijl gênante foto’s openbaar zijn, dat is doordrenkt van dat disciplinerende. Dat leidt dan weer tot risicomijdend gedrag onder jongeren, terwijl dat juist de tijd is waarin je ook dingen moet kunnen doen, ook domme dingen.

Maar dat blijft in de nieuwe omgeving wel tot in het oneindige beschikbaar en opvraagbaar.

Iedereen begaat wel eens een misstap, dat is gewoon normaal. Ik vind wat dat betreft dat vergevingsgezindheid ten aanzien van oude informatie veel belangrijker is dan het recht om vergeten te worden. Het is heel belangrijk om het recht te hebben om kwetsbaar te zijn, dus om dingen van jezelf te laten zien zonder dat daar misbruik van wordt gemaakt. Maar voor een deel wordt er ook een probleem geprojecteerd dat er niet is. Mensen denken om de een of andere reden als er eenmaal iets op het internet belandt, dat het er nooit meer af komt. Dat is echt volstrekte onzin. De elektronische omgeving is ontzettend dynamisch en heeft structureel geheugenverlies. Ik vind het ook niet juist om te stellen dat er geen conflict mag zijn over wat er gepubliceerd wordt. Mensen waarover in de krant wordt geschreven, zijn het daar wel vaker niet mee eens. Maar het is echt een groot probleem als het recht probeert dat soort problemen te voorkomen, dat kan niet.

Vind je de uitspraak dom?

Ik vind de uitspraak vrij desastreus op het punt hoe ze invulling geven aan de vrijheid van meningsuiting. Ze maken de indruk alsof ze het er niet over willen hebben, alsof ze het voor lief nemen dat het wel goed zit, en dat is heel zorgelijk. Het is wel degelijk een heel erg zinvolle discussie om te voeren, en deze uitspraak heeft daarin een katalyserende rol, maar doen alsof je het probleem oplost door zoekmachines te laten filteren, dat is niet slim.

Voor een minder genuanceerde kijk op deze kwestie lees je het onderstaande:

De EU sloopt het internet met het besluit dat Google resultaten moet verwijderen