Funker530: de WorldStar voor oorlogsporno

De GoPro is een van de populairste videocamera's en de camera stelt ons in staat om de wereld vanuit iemand anders perspectief te bekijken. Het kan een skydiver of een kat zijn. En ook iemand zijn die iemand doodschiet.

Net als de eerste camera's in de Krimoorlog, eindigen sommige GoPro's ook op de slagvelden in Irak en Afghanistan. De GoPro, bevestigd aan een helm of de loop van een geweer, heeft de rol van de correspondent overgenomen. De soldaat is tegenwoordig de voornaamste verteller van oorlogsverhalen, waardoor de gemiddelde persoon de realiteit van oorlog beter dan ooit kan zien, met enkel een beetje browsen op YouTube.

Toen ik dit verhaal aan T.M. Gibbons-Neff, een veteraan en schrijver voor de Washington Post, vertelde zei hij dat ik het verhaal aan het opblazen was. Volgens hem is dit veel simpeler. "Het beste woord is 'oorlogsporno'," zei hij.

En als je op zoek bent naar oorlogsporno, dan moet je naar Funker530 gaan.

Funker530 is een zogenaamde "community voor veteranen" en het bestaat uit een website en YouTubekanaal dat vol staat met filmpjes van luchtaanvallen, commandomissies en bijna fatale explosies van bermbommen. Alles is gefilmd vanuit het perspectief van de soldaat.

Deze video's zijn ontzettend populair. Een voobeeld is een video waarin je ziet hoe een Amerikaanse infanterist op een heuvel meerdere malen wordt geraakt door Talibanstrijders in de verte. Dit filmpje is meer dan 30 miljoen keer bekeken.

"Als buitenstaander is het waarschijnlijk erg raar om naar deze filmpjes te kijken," zegt Gibbons-Neff. "Maar de jongens in deze tak van sport kijken hierna omdat het herkenbaar voor ze is."

"Ik weet niet wat dit soort filpjes doen met je mentale gezondheid," voegt hij toe.

Het is moeilijk te zeggen wat Scott Funk, de directeur van Funker530, denkt wat zijn filmpjes doen met de kijkers. Hij spreek namelijk bijna nooit met journalisten. Veschillende van mijn emails en telefoontjes bleven onbeantwoord. Toen ik hem eenmaal aan de telefoon had hoorde ik hem enkel "ja" zeggen voordat hij ophingen. Vervolgens werden al mijn telefoontjes weggedrukt.

Maar, de populariteit van de videos wekt de suggestie dat ze een therapeutisch effect hebben voor mensen die in een oorlog hebben gevochten. Funker530 als fenomeen voldoet aan het het gewoonlijke verhaal over oorlogstrauma's van moderne soldaten: ze zitten gevangen in de oorlog, zelfs als ze het slagveld hebben verlaten. En ze voelen zich misplaatst zodra ze weer thuis zijn. Een blogger op Funker530 met de naam "Josh" schrijft hierover in een essay met de titel "Je bent niet alleen." Hij schirjft:

Je hebt je tijd uitgezeten. En nu vraag je jezelf af: Hoe kwam ik daar? Hoe kan ik daar zo veel hebben gedaan, terwijl ik hier helemaal niets meer kan? Waarom sta ik in deze doodlopende weg? De ene werkdag vervalt in de ander. Je dag begint om zes uur en eindigt om zes uur – wassen, spoelen en opnieuw. Niets lijkt voldoening te geven. Je leven lijkt niet meer vooruit te gaan. Als je in de spiegel kijkt vraag je jezelf af: "Wat is er met me gebeurd? Wat mankeert er aan mij? Waarom heb ik het gevoel dat mijn leven het einde van Rambo: First Blood is? En waarom lig ik op de vloer en kan ik me iedere ellendige seconde van mijn leven herinneren?"

Het kijken van de video's lijkt op een van de meest gebruikte manieren om posttraumatische stressstoornis (PTSS) te behandelen. Bij zogenaamde imaginaire exposure (IE) worden patiënten teruggebracht bij de bron van hun trauma, door het in een gecontroleerde omgeving na te bootsen. Zo wordt de assosciatie tussen de ervaring en de ongezonde stress verbroken.

Sommige therapeuten maken voor deze behandeling gebruik van virtual reality om het slagveld na te bootsen. Funker530 staat ook als sponsor op de site van Military Minds, een organisatie die bewustzijn probeert te creëren voor PTSS. Zouden de immens populaire video's van Funker530 hun eigen bijdrage kunnen zijn aan de behandeling van PTSS?

Twee experts op het gebied van PTSS hebben compleet andere visies over dit onderwerp.

Rachel Yehuda, een neurowetenschapper van het Mount Sinai Hospital in New York, zegt dat de video's zouden kunnen bijdragen. Als een kans voor veteranen om te proberen of imaginaire exposure hun bevalt.

"Als je jezelf beter gaat voelen van die filmpjes," zegt ze, "dan is het goed om te weten dat veel therapieën IE als basis gebruiken. En je zou mogelijk geschikt zijn voor zo'n behandeling. Voornamelijk wanneer je jezelf wel een beetje beter voelt, maar niet helemaal."

Toch waarschuwt Yehunda dat de beelden er ook voor kunnen zorgen dat de trauma's erger worden en dat hulp van een psycholoog altijd aan te raden is. "Ik ben erg voor vrije keuzes," zegt ze, "en ik vind het goed dat er een hoop keuzes zijn, waarmee we onderkennen dat wat voor de ene veteraan kan werken niet voor de ander hoeft te werken."

In het kort vindt Yehunda dat veteranen best baat kunnen hebben bij de filmpjes, maar dat ze wel moeten oppassen waar ze precies naar gaan kijken.

De psycholoog die in de jaren 70 imaginaire exposure voor het eerst toepaste in de behandeling van PTSS is het hier niet mee eens. Zij heet Edna Foa en zij is professor aan de University of Pennsylvania. Zij zegt dat de video's van Funker530 misschien enkele overeenkomsten hebben met desensitisatie in vivo, maar dat dit alleen oppervlakkige overeenkomsten zijn. De video's kunnen volgens haar geen klinisch nut dienen, omdat er niet van veteranen wordt gevraagd om hun traumatische herinneringen met een psycholoog te bespreken. Bij therapie gebeurt dat wel.

"Wij kunnen totaal niet controleren hoe ze het doen. Ze kunnen de video's achter elkaar door kijken, en de heftige ervaringen meekrijgen zonder ze titreren of gronden," zegt ze. Ze doelt daarmee op de veiligheidsprocedures die gezondheidswerkers aanhouden.

Ik stelde aan Foa voor dat oorlog niet altijd alleen maar horror en trauma representeert voor veteranen. Velen hebben ook positieve herinneringen aan strijd. Zoals Yehuda het stelde in een interview met Sebastian Junger van Vanity Fair: "Het is het belangrijkste wat iemand ooit heeft gedaan – vooral omdat de meesten zo jong zijn als ze worden ingezet – en het is meestal de eerste keer dat ze compleet vrij zijn van hun sociale beperkingen. Ze missen het waarschijnlijk om midden in deze belangrijke en bepalende wereld te zijn."

Foa ziet het anders: "Je hebt het hier niet over kiekjes van het museum in Bagdad, of de prachtige omgeving bij de rivier. Je hebt het over shots van gevechten," zegt ze. "Je hebt het hier over gruwelijke, of slechte, negatieve situaties. Ik als psycholoog, als mens, ik zie niet in… het doet me denken aan de mensen die uren achter elkaar de televisieuitzendingen van 9/11 gingen kijken. Ik zie niet hoe dat nuttig kan zijn."

Natuurlijk zijn er een hoop redenen om deze video's te kijken. Gibbons-Neff zegt bijvoorbeeld dat hij oorlogsporno keek als hij zich verveelde tijdens zijn studie.

Funk sprak zelf een keer met de Washington Post in 2013. Hij deed dit anoniem omdat hij vreesde voor zijn veiligheid. Het is makkelijk om zijn mediaschuwte te begrijpen. In een comment op Reddit, beschrijft gebruiker FunkerFiveThreeZero dat hij overladen werd door interviewaanvragen toen hij zijn populairste video – die met 30 miljoen views – gepost had. Hij gaf toen slechts één interview aan een interviewster van ABC News, met de voorwaarde dat het gefocust zou zijn op zijn stichting voor mensen met PTSD. In plaats daarvan werd hij gebombardeerd met aanvallende vragen. Het interview werd nooit gepubliceerd.

Paulo Rubio runde een andere site, Funker Tactical Media, samen met Funk. In een email vertelde hij dat ze een jaar geleden uit elkaar waren gegaan, omdat ze het niet eens werden over het "geld verdienen aan oorlogsbeelden en die populariteit gebruiken om geld aan te nemen van bedrijven."

Greg Jaffe van de The Washington Post schatte in 2013 dat een YouTube-kanaal met het bereik van Funker530 zo'n $150,000 per jaar kon verdienen. Dat bedrag komt overeen met getallen die gepubliceerd zijn door advertentiebedrijf VidIQ, dat stelt dat een miljoen views ongeveer $1,585 oplevert. Funker530 heeft 353 video's geüpload en zo'n 278 miljoen views in totaal.

Gibbons-Neff zegt dat hij geen probleem heeft met het verdienmodel van Funk en Funker350. "Natuurlijk posten ze beelden die gruwelijk zijn voor de gemiddelde kijken, maar ik denk dat het voor de mensen die het kijken om stoom af te blazen, een hoop goed doet," zei hij.

Maar wat dat goede ook is, tonen de video's een incompleet plaatje; de meeste zijn maar een paar minuten lang, net genoeg om de emotionele muilpeer van oorlog over te brengen, terwijl oorlog bestaat uit allerlei soort ervaringen. In Gibbons-Neff's woorden: "Ze missen 99 procent van wat er op zo'n moment gebeurt: de patrouille van 10 kilometer met 40 kilo op je rug, en dat je dan dat je in de laatste acht minuten van alle kanten in een hinderlaag loopt terwijl je al je water hebt opgedronken, snap je? Je mist gewoon alles."

Het feit dat zo'n klein onderdeel van de oorlogservaring zo levendig wordt neergezet, zorgt ervoor dat er een hoop misverstand ontstaan over oorlogsvoering, zegt Alex Horton, oorlogsveteraan en freelance schrijver. "Je gooit alle overbodigheden eruit," zegt hij, "en dat versterkt het idee dat je onder vuur ligt zodra je uit het vliegtuig stapt, en je niet ophoudt met schieten tot je weer in het vliegtuig zit. Wat natuurlijk niet het geval is."

De video's lijken een autoritair beeld van oorlog uit te stralen, of in ieder geval van de meest emotionele hoogtepunten, maar omdat ze beperkt worden door lengte en politiek, zijn ze toch niet waarheidsgetrouw.

De maker van een van de video's, "U.S. Soldiers Eliminate Three Taliban Fighters During Ambush," schreef dit bij zijn inzending:

*Ik wilde deze video met de wereld delen omdat ik klaar ben met de domme dingen die mensen zeggen over wat we daar aan het doen zijn. Mensen moeten begrijpen hoe het is om daar ingezet te worden bij de troepen aan het front, en zien waar we mee moeten omgaan zonder een politieke spin aan het verhaal. Deze beelden zijn aangepast om gruwelijke close-ups van gedode vijanden eruit te laten. *

De soldaat impliceert hier dat de waarachtigheid aangeboden wordt door het GoPro-format, en dat het feit dat hij zijn eigen ervaring vastlegt, de kijker de mogelijkheid geeft om de beperkingen van traditionele nieuwsmedia te omzeilen.

Het is echter overduidelijk dat het wegknippen van de dode vijand zijn eigen vorm van beperking is, ook al doet hij het waarschijnlijk om niet te expliciet materiaal te leveren. Funk zegt echter zelf in een Reddit-post dat "het ook een overtreding van protocol is om details van dode of gewonde vijanden te tonen, en ik liever het leger achter me wil houden."

Ondanks hun gedeelde doel om mentale gezondheid te promoten, ziet Edna Foa, pionier van imaginaire exposure, Funk als een tegenstander. "Dit maakt me misselijk. Zonder een onderzoek te doen om te kijken of dit effectief is? Ik heb imaginaire exposure niet verspreid voordat ik een aantal onderzoeken had gedaan om aan te tonen dat het werkt. Dus dit verkopen en zeggen dat het goed is voor…," ze dwaalt eventjes af, tot ze zich herpakt.

"Het is walgelijk."