Er verdwijnen steeds meer historische woonwijken in Baku
Beeld: Derek Mead

FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

Er verdwijnen steeds meer historische woonwijken in Baku

De burgers lijden onder de drang van de stad om op Dubai te lijken.

In juni bezocht ik Baku in Azerbeidzjan als onderdeel van mijn vakantie in de Kaukasus. Ik probeerde het zo te timen dat ik de eerste Europese Grand Prix die in de stad zou plaatsvinden kon bijwonen. De race kronkelde door het stadscentrum, en kwam dus dichtbij historische gebouwen, oude restaurants en winkels. De glitter en glamour van de Formule 1 en het wereldwijde circus van de rijken werd gedrapeerd tegen een achtergrond van oude kastelen en ambitieuze, door de staat gesteunde, gebouwen. Dit alles gesponsord door een olie-industrie die last had van de halvering van de wereldwijde olieprijs de afgelopen drie jaar.

Advertentie

Een autocratische oliestaat die investeert in prestigieuze evenementen en glinsterende hoogbouw om een plek te bemachtigen op het wereldpodium is natuurlijk niets nieuws. Het was interessant om de wereldwijde pers te zien in de stad, schrijvend over de Dior-winkels en de toename van het aantal Starbucks, waarna ze weer vertrokken. Het is makkelijk, maar niet onterecht, om te stellen dat de overheid van Azerbeidzjan van Baku een Dubai aan de Kaspische Zee wil maken. Het land is zelfs bezig met het aanleggen van kunstmatige eilanden. De kop van een artikel uit New York Times Magazine in 2013 beschrijft de situatie perfect: "Azerbeidzjan is rijk. Nu wil het bekend worden."

Onderweg naar het centrum zie je langs de snelweg allemaal nieuwe appartementen, stadions en prachtige architectuur zoals het Heydar Aliyev Center. De nieuwe glans van de stad is geïnspireerd door dezelfde wereldwijde luxe van andere opkomende steden – er is ook niet voor niets een Trump-hotel in de stad. Maar toen ik door de stad wandelde om een aantal historische buurten te bezoeken, sprak iets me veel meer aan dan al die andere dingen. Ik zag een buurt die gesloopt werd om plaats te maken voor mooiere, gloednieuwe appartementen.

Ooit was dit Sovetsky, een buurt met eeuwenoude gebouwen, waarvan de naam refereert naar de Sovjettijd van Azerbeidzjan, die begon nadat Baku door het elfde Rode Leger werd veroverd in 1920. De laatste tijd was Sovetsky een oude wijk die in een van de duurdere delen van de stad lag. Om precies te zijn: in een stad waar appartementen en luxewinkels zich steeds verder uitbreiden.

Advertentie

De architectuur van de wijk is apart en sierlijk. Nadat ik de buurt op een paar fotoblogs zag hoopte ik zelf een paar gebouwen te fotograferen voordat de wijk is verdwenen.

In december 2013 besloot de burgemeester van Baku om Sovetsky te slopen. In de wijk bevonden zich een aantal historische gebouwen, waaronder moskeeën, een kerk, en huizen van de bekende Azeri's. Ambtenaren zeiden deze gebouwen te willen beschermen, maar normale huizen zouden worden vervangen met gebouwen die beter bij de kosmopolitische verlangens van de stad hoorden. Vicepremier Abid Sharifov vertelde aan verslaggevers dat Sovetsky gedomineerd zal worden door groen en parken. Hij stelde hierbij dat "er geen nieuwe woonhuizen in het gebied worden gebouwd," aldus de lokale krant Kaspi.

Het verslag van Kaspi voegde eraan toe dat er sinds 2013 2400 gebouwen zijn gesloopt. De stad heeft nieuwe huizen gebouwd voor de ontheemde bewoners. Dit was in de meeste gevallen aan de rand van de stad, wat volgens de bewoners geen eerlijke ruil is tegenover de woningen in het stadscentrum.

De bewoners van Sovetsky begonnen in 2014 te protesteren tegen de gedwongen uitzet. Ze vonden dat de compensatie van de overheid ver beneden de marktwaarde was. "De bewoners klagen dat de geboden compensatie van 1500 Manats (1397 Euro) per vierkante meter niet genoeg is om iets nieuws te kopen," meldde Azerbeidzjans Radio Free Europe destijds. "In plaats daarvan eisen de bewoners rond de 5000 manats (4650 euro) per vierkante meter, wat volgens hen de huidige marktprijs is voor onroerend goed in het centrum."

Advertentie

De sloop van Sovetsky is onderdeel van de grote modernisatie van de stad. Er zijn nog meer bewoners van ongewenste buurten uitgezet omdat er die zomer evenementen als de European Games 2015 en de Formule 1 zijn. In 2012 beschuldigde Human Rights Watch Baku van "illegale onteigening van woningen en gedwongen uitzettingen van tientallen gezinnen in vier wijken van Baku, soms zelfs zonder waarschuwing of midden in de nacht."

"De autoriteiten sloopten vervolgens de huizen, soms nog met de bezittingen van bewoners erin," aldus het verslag van de groep. "De overheid weigert huiseigenaren een eerlijke compensatie geven, waarvan de meeste op erg populaire locaties staan. De Azerbeidzjaanse wet bepaalt dat de marktwaarde moet worden betaald ter compensatie van een gedwongen verkoop."

Terwijl ik graafmachines ontwijk, kom ik deze man tegen, die we Ferid noemen aangezien hij zijn naam niet wilde geven. Hij komt me gedag zeggen en geeft me een rondleiding. Ferid en zijn groepje helpen een paar families met verhuizen uit een appartementencomplex dat middenin een gesloopt landschap staat.

Dit is het appartementencomplex dat hij leeghaalt. Via een tolk vertelt Ferid dat de overheid water en elektriciteit had afgesloten in de appartementen. De bewoners werden gedwongen om zich uit te laten kopen en te verhuizen naar de appartementen aan de rand van de stad in betaalbaardere buurten. Een familie houdt stand en woont er nog.

Advertentie

Ferid stelt me voor aan meneer Aliyev, die hier op de foto te zien is. Hij woont al tientallen jaren met zijn familie in dit gebouw. Hij probeert zijn bezit zo lang mogelijk vast te houden, ondanks het ontbreken van voorzieningen. Via een tolk vertelt Aliyev dat het aanbod van de gemeente ver onder de waarde was, en dat hij strijdt tegen de gedwongen uitzet om plaats te maken voor rijkere mensen.

Op een gegeven moment steken twee van zijn kleinkinderen hun hoofdjes uit een van de ramen. Hij vraagt zich hardop af hoe de stad een hele familie in een gebouw kan laten zitten zonder water en elektriciteit.

Het huis van Aliyev ligt op ongeveer twee kilometer van de Vlammentorens (die gespiegelde gebouwen in het centrum), die 's nachts gloeien als een soort vlammen. De gebouwen vormen een ode aan de historische identiteit van het land als het land van het vuur en de huidige olierijkdom.

De snelheid van de vooruitgang is meedogenloos, vooral in een land dat een plekje op het wereldpodium probeert te bemachtigen. Praktisch elke stad die ik bezocht had wel afgezette stukken en onderging snelle veranderingen. Maar de setting in Sovetsky, waar een heleboel graafmachines samenwerken om het puin te ruimen, is me bijgebleven.

De Grand Prix in Baku werd niet drukbezocht, maar staat in 2017 weer op het programma. De organisatoren tekenden een vijfjarig contract om de race te organiseren, en ze hebben er het budget voor. (De Financial Times legt fijntjes uit waarom dat niet het geval zou zijn voor elke oliestaat die F1-races organiseert.) Maar het is onduidelijk hoe de groei van Baku zal worden beïnvloed door het klappen van de oliebubbel. Vandaag zocht ik nog eens naar de straten van de foto's hierboven op Google Maps. Wat er nog van over was tijdens mijn bezoek, is nu verdwenen.

.