Er is een nieuwe wetenschappelijke verklaring voor de winterdepressie

Het is herfst, maar de winter komst steeds dichterbij. Eindeloos regen, steeds korter wordende dagen, alles om je compleet treurig te maken is weer volop aanwezig.

Alles bij elkaar lijken dit de ultieme voorwaarden voor een winterdepressie te zijn, een veel voorkomende aandoening die gezien wordt als een steeds weer terugkerende zware depressieve stoornis.

Hoe deze eindeloze natte en kille dagen invloed hebben op onze hersenen is tot op heden nog steeds een mysterie gebleven. Er wordt over het algemeen aangenomen dat het gerelateerd is aan de hoeveelheid licht; het daglicht vermindert en ons dagelijkse ritme wordt verstoord. En hierdoor voelen we ons slecht.

In een onderzoek dat werd gepresenteerd op het congres van de Europese Raad voor Neuropsychofarmacologie beschrijft een team onderzoekers dat de hersenen een soort wijzerplaat gebruiken om het niveau van serotonine aan te passen als reactie op seizoensgebonden veranderingen. Ze kwamen erachter dat de verminderde hoeveelheid daglicht tijdens de wintermaanden het niveau van serotonine in mensen verlaagt. Alleen sommige mensen blijken hier meer last van te hebben dan anderen.

Met behulp van een PET (Positron Emissie Tomografie)-scanner hebben de onderzoekers, onder leiding van de Deense neurobioloog Brenda McMahon, de hersenactiviteit van 11 patiënten met een winterdepressie en 23 zonder depressie gemonitord. In een vergelijking tussen de winter en zomer vonden ze significante verschillen in de hoeveelheid van een bepaald eiwit in de hersenen. Het eiwit in kwestie draagt de naam SERT en is betrokken bij het transport van de neurotransmitter serotonine.

"We kwamen erachter dat patiënten met een winterdepressie een aanzienlijk grotere fluctuatie in SERT hebben in vergelijking met gezonde mensen," concluderen ze in het onderzoek. "We waren eerder niet in staat om een soortgelijke opwaartse regulatie in gezonde proefpersonen te registeren. We denken dat dit komt omdat we nu zorgvuldig individuen hebben geselecteerd die helemaal geen last hebben van een winterdepressie. Onze gegevens suggereren dat de winterdepressie verbonden is aan de seizoensgebonden veranderingen in SERT."

Serotonine is de neurotransmitter die het meest geassocieerd wordt met stemmingsstoornissen. De meeste antidepressiva werken bijvoorbeeld door het proces af te remmen dat de hersenen gebruiken om serotonine te verwijderen uit de synapsen (schakelplekken in de hersenen). In andere woorden: hoe meer serotonine er in de hersenen blijft, hoe beter mensen zich voelen.

De taak van SERT's is eigenlijk dat ze de serotonine in beweging brengen. Hoe meer SERT er is, hoe minder serotonine in een bepaalde synaps blijft hangen. McMahon et al kwamen erachter dat bij patiënten met een winterdepressie het SERT niveau hoger werd tijdens dagen met minder daglicht. Gezonde deelnemers aan het onderzoek vertoonden geen verandering in het SERT-niveau. Bij patiënten met een winterdepressie fluctueerde het niveau gemiddeld met vijf procent.

Die vijf procent is op zich maar een klein getal binnen een vrij kleine steekproef, maar uit andere onderzoeken blijkt ook dat serotonine vaak bij een winterdepressie betrokken is. Met name onderzoek naar lagere niveaus van het aminozuur tryptofaan – een voorloper van serotonine – wezen dit uit. In een bekend onderzoek concludeerden de onderzoekers dat het tryptofaanniveau bij patiënten met winterdepressie in mei en juni omhoog schiet en in het najaar weer sterk daalt.

Er zijn letterlijk boeken vol geschreven met onderzoek naar winterdepressie en serotonine. Neem bijvoorbeeld deze review uit 2013 : "Uit het hele onderzoek bleek dat serotonine, een endogene chemische stof, een belangrijke rol speelt binnen een winterdepressie." Het succes van lichttherapie en serotonine-specifieke geneesmiddel bij de behandeling van een winterdepressie beamen dit nog meer.

"De minst offensieve, meest natuurlijke en meest bestudeerde behandeling van een winterdepressie is lichttherapie," concludeert de review uit 2013. "De oorspronkelijke theorie achter lichttherapie was dat het de normalisering van de faseverschuiving voor winterdepressie zou vertragen. Vervolgens werd er gedacht dat het de lichtperiode voor mensen met een winterdepressie zou verhogen. Het is daarnaast ook gebruikt minder productie van melatonine door de pijnappelklier."

De pijnappelklier produceert melatonine met behulp van serotonine – een proces dat in een stroomversnelling raakt tijdens de donkere perioden van het jaar. Meer melatonine en minder serotonine = alles voelt slecht.

Het is de moeite waard om te benadrukken dat een winterdepressie niet iets is waar je gewoon maar mee moet leren leven. Er wordt vaak een beetje lacherig over gedaan, maar een depressie is vaak verwoestend – het maakt daarbij niet uit of deze seizoensgebonden is of niet. Het kan de aankomende dagen veel gaan regenen en stormen, maar met iets eenvoudigs als een zonlicht nabootsende lamp hoeven we ons van binnen niet ellendig te voelen.