FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

Dit fossiel van 440 miljoen jaar oud is het oudste landwezen ooit gevonden

"De Tortotubus was onderdeel van een enorme evolutionaire transitie."
Fossielen van de Tortotubus. Beeld: Martin R. Smith

De ondernemende schimmel Tortotubus, die 440 miljoen jaar geleden over de aarde heerste, is het oudste op land levende organisme ooit gevonden, volgens een nieuw onderzoek dat vandaag gepubliceerd is in Botanical Journal of the Linnean Society.

De microfossielen die de onderzoekers gevonden hebben, die per stuk niet groter zijn dan een haar, zijn herleid naar het Ordovicium: een geologische periode waarin bijna alles wat leefde zich in de zee bevond. De Tortotubus stoten de primitieve plantensoort Cooksonia van de troon, die pas 20 miljoen jaar na de Tortotubus het land op kroop.

Advertentie

De fossielen werden al in de jaren 80 gevonden in rotsen uit Schotland en Zweden, maar het heeft onderzoekers vele jaren gekost om genoeg sporen te verzamelen om de vorm en het gedrag van het wezen te achterhalen.

"Het is een beetje als het hebben van een verzameling losse afbeeldingen die op een bepaalde volgorde samen een film vormen," zei Martin Smith, evolutionair bioloog en auteur van het onderzoek, in een telefonisch interview met Motherboard. "Als je de film eindelijk af kunt spelen, zie je de hele ontwikkeling."

Door honderden microfossielen te bestuderen, en zo alle miniscule afbeeldingen die samen een beeld scheppen van een lang vergane soort te verenigen, is Smith erachter gekomen dat de Tortotubus naar voeding zocht door met zijn tentakels door de aarde te wroeten. Door de jaren heen ontwikkelden de tentakels zich tot stevige wortels die voedsel aan konden leveren wanneer dat nodig was, en misschien zelfs tot paddenstoel-achtige vruchtlichamen.

Een sterk uitvergrootte afbeelding van een Tortotubus-tentakel. Beeld: Martin R. Smith

Wat de Tortotubus ook precies deed om te overleven, hij deed het goed, want het lijkt erop dat de soort maar liefst 60 miljoen jaar bestaan heeft. Dit betekent dat ze maar liefst drie geologische periodes meegemaakt heeft, en heeft toegezien hoe steeds meer verschillende soorten organismen zich op het land ontwikkelden, en hoe de aarde veranderde van een barre woestenij in een groen paradijs.

Volgens Smith was de Tortotubus niet enkel toeschouwer van dit proces, maar ook een actieve participant: "Dankzij de schimmel kwamen er meer voedingsstoffen in de grond, waardoor grotere planten konden groeien, en waardoor de schimmel op haar beurt weer meer biomassa kreeg om zich mee te voeden," legde Smith uit. "En zodra er genoeg grote planten waren, waren de omstandigheden juist voor de ontwikkeling van verschillende dieren die deze planten weer konden eten. De Tortotubus was onderdeel van een enorme evolutionaire transitie."

Advertentie

Hoe invloedrijk de Tortotubus ook was, het was niet de eerste landsoort; enkel de eerste waarvan fossielen gevonden zijn. Er moet namelijk iets geweest zijn dat de schimmel van voedsel voorzag, waarschijnlijk algen, mossen of bepaalde bacteriën. De kans dat we ooit sporen vinden van deze nog kleinere organismen is echter heel klein.

"Het is een grote uitdaging," zei Smith. "De reden dat we deze schimmel hebben kunnen vinden is omdat ze stevige celwanden hebben met taaie vezels, dus dat laat sporen achter. Dingen als algen zijn te week en vergankelijk. Er is heel speciaal materiaal nodig om dat soort organismen te preserveren."

Heel af en toe gebeurt het dat de omstandigheden precies juist zijn, en dat er een bijzonder onwaarschijnlijke ontdekking gedaan kan worden. In de Schotse gesteentelaag Rhynie Chert bijvoorbeeld lag een heel ecosysteem uit het Devoon vastgelegd in fossiele vorm, dankzij de bijzondere minerale sedimenten die de organismen preserveerden.

Smith is optimistisch dat meer van dit soort gesteentelagen bestaan, waarin misschien wel meer informatie te vinden is over de Tortotubus en het ecosysteem van deze zich in bevond.

"Het is bewijs dat we, als we maar blijven zoeken, vroeg of laat iets interessants gaan vinden. We moeten naar andere gesteenten uit het Ordovicium kijken, waarin misschien wel het volgende opwindende organisme verborgen ligt en waardoor we steeds oudere ecosystemen kunnen reconstrueren."

De zoektocht naar nog oudere organismen dan de Tortotubus is dus nog maar net begonnen. Maar hoeveel organismen de Tortotubus ook voorgegaan zijn; zonder deze pre-historisch superheld onder de schimmels waren wij mensen er waarschijnlijk niet geweest.