FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

De wiskunde van het hipstereffect

Of: Waarom alle non-conformisten er hetzelfde uitzien, aldus de wiskunde.

Als iedereen er altijd anders uit wil zien dan anderen, dan gaat iedereen er hetzelfde uitzien. Dat is tenminste de uitkomst van een onlangs gepubliceerd wiskundig model, en als ik hier om me heen kijkt lijkt het aardig overeen te komen met de werkelijkheid. Laat me wat cijferkunst in je brein droppen.

"Het hipster-effect is een non-gecoördineerd emergent collectief fenomeen van hetzelfde eruit zien door te proberen er anders uit te zien," in de woorden van Jonathan Touboul, auteur van het paper waarin hij zijn redelijk elegante model uiteenzet.

Advertentie

Maar voordat we dieper het model in duiken gaan we een afspraak maken: iedereen is het gebruik van het woord hipster zat. Al jaren. Het is een betekenisloos woord, zoals 'leuk' of 'laten we binnenkort koffie drinken.' Dat kan je Touboul niet kwalijk nemen, hij gebruikte volgens hemzelf de term slechts omdat hij er wel eens over gehoord had en de definitie een goede analogie vormde om zijn theorie uit te leggen.

Ik stel daarom voor om de rest van dit artikel de term 'hipster' te vervangen met 'liefhebbers van kleine bevertjes.' Waarom? Omdat ik daar zin in heb, daarom.

Oké, lets go.

Volgens het model zijn de overeenkomsten tussen liefhebbers van kleine bevertjes het gevolg van twee zaken: ten eerste dat liefhebbers van kleine bevertjes zich altijd anders willen kleden dan andere liefhebbers van kleine bevertjes. Ten tweede is de reactietijd van de liefhebbers van kleine bevertjes niet ogenblikkelijk. In andere woorden: het duurt even voordat ze het doorhebben dat een lange baard hebben een trend is, en zich daartegen gaan keren door zich glad te scheren. Dat laatste is belangrijk.

Door die vertraging in trendreactietijd en de formules die Touboul gebruikt, wordt er op een gegeven moment een soort balans bereikt waarin alle liefhebbers van kleine bevertjes hetzelfde doen, tot ze van elkaar door hebben dat ze het hetzelfde doen, en allemaal het tegenovergestelde gaan doen. In de onderstaande grafiek wordt dat duidelijker gemaakt.

Advertentie

Ik weet dat het er een beetje ingewikkeld uitziet, maar hang on. In de figuur onder C zit geen trendreactietijd ingebouwd. Je ziet dan ook in het plaatje dat op ruis lijkt dat de trend, laten we zeggen die van wel of niet een racefiets bezitten, niet op elkaar afgestemd zijn en dus compleet willekeurig voorkomen. Maar zo is het echte leven niet!

In figuur D zit wel een reactietijd ingebouwd, en je kan zien dat het non-conformisme voor een soort balans zorgt van soms iedereen een racefiets (zwart) en soms niemand een racefiets (wit), juist omdat iedereen de hele tijd anders wil zijn! De reactietijd zorgt ervoor dat er een soort piek kan vormen van de hoeveelheid mensen die zich afzetten tegen de vorige trend, en pas doorhebben dat ze meedoen aan een nieuwe trend als heel veel mensen hetzelfde doen.

Zo is er dus een duidelijke tipping point te herkennen waarin alle liefhebbers van kleine bevertjes doorhebben dat iedereen Clarks draagt, waarna het een poosje duurt voor alle liefhebbers van kleine bevertjes Timberlands aan hun voetjes hebben. En dat weer doorkrijgen, en massaal switchen naar iets anders.

Goed, het is een redelijk ingewikkelde manier om iets uit te leggen wat iedereen altijd al ziet, en dat is dus ook niet wat ik hier het belangrijkst aan vind. Wat ik belangrijk vind, is dat Touboul met zijn analogie een redelijk ingewikkeld model inzichtelijk en zelfs interessant maakt, zelfs voor mensen die nul fucks geven om wiskunde.

Je wil namelijk weten hoe het zit omdat het iets wat je herkent. En je wil weten wat de exotische taal van de wiskunde erover te zeggen heeft. Ik had normaal niet geschreven over dit paper, ten eerste omdat ik simpelweg niet had begrepen waar het over ging als er dingen als "Sherrington-Kirkpatrick spin glass system" of "Hopf bifurcation" in de titel zouden staan, en ten tweede omdat abstracte wiskunde voor niemand behalve wiskundigen interessant is. Tenzij mensen begrijpen wat ermee uitgelegd kan worden. En dat kunnen koppelen aan iets dat ze kennen. Iets zoals liefhebbers van kleine bevertjes.